Tíminn - 08.02.1962, Síða 7

Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason Frétta-
ritstjóri: Indriði G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Egill Bjarnason Ritstjórnarskrifstof-
ur í Edduhúsinu; afgreiðsla auglýsingar og aðrar skrifstofur
Bankastræti 7 Símar: 18300 — 18305 Auglýsingasími 19523 —
Afgreiðslusími 12323 — Prentsmiðjan Edda h.f -
Áskriftargjald kr 55 á mán innan lands. f lausasölu kr 3 eint.
Ljót saga
Fyrirspurn þingmanns og svar ráðherra á Alþingi í
fyrradag varpaði ljósi á ljóta sögu og hörmuleg brigð-
mæli af hendi ríkisstjórnarinnar í garð útvegsmanna, sem
virðast hafa treyst loforðum ríkisstjórnarinnar og byggt
á þeim samþykki sitt við ákvörðun fiskverðs.
Eysteinn Jónsson bar fram fyrirspurnina til sjávar-
útvegsmálaráðherra og minnti fyrst á, að á aðalfundi LÍÚ
í desember, þar sem skýrt var frá samningsviðræðum við
ríkisstjórnina, hefði verið samþykkt, að bátar hæfu róðra
m. a. í trausti þess, að vextir yrðu lækkaðir verulega á
afurðalánum.
Var þar byggt á þeim upplýsingum, að undirtektir rík-
isstjórnarinnar við þessar kröfur um vaxtalækkun hefðu
verið á þá lund, að því mundi mega treysta, að vaxtalækk-
un yrði gerð á þessum lánum.
Nú hefur fiskverðið verið ákveðið með úrskurði, en
engin vaxtalækkun verið tilkynnt á afurðalánum útvegs-
ins. Eysteinn Jónsson kvaðst því vilja spyrja sjávarútvegs-
málaráðherra um það, hvort reiknað væri með slíkri vaxta
lækkun í fiskverðinu og hvenær þessi umrædda lækkun
myndi koma til framkvæmda.
Emil Jónsson kvaðst ekkert mundi geta sagt um það,
hvort af vaxtalækkun gæti orðið eða hvenær, og hefði
verðlagsráði sjávarafurða verið tilkynnt, að ekki skyldi
reiknað með neinni vaxtalækkun.
Eysteinn Jónsson kvaðst telja, að svör þessi sýndu, að
útgerðarmenn hefðu hér trúað vilyrðum ríkisstjórnarinn-
ar of vel. Svo mun emnig vera álit fiestra útvegs- og sjó-
manna. Eftir viðræður við ríkisstjórnina í desember voru
þær fregnir fluttar frá ríkisstjórninni, að gera mætti ráð
fyrir vaxtalækkun á afurðalánum, og það var m.a. fors-
enda þess, að útvegsmenn samþykktu að hefja róðra.
Eftir nýár er þessu vilyrði kippt til baka. Hér birtist
ljót saga um þau ráð, sem ríkisstjórnin beitir, og auðséð
er, að menn verða að hafa annað i höndum en munnleg
vilyrði, til þess að ríkisstjórnin efni heit sín. Útvegsmenn
munu hafa þetta hugfast, er þeir semja við þessa ríkis-
stjórn.
Okurvextirnir eru meðal hinna .þyngri bagga, sem út-
gerðin verður að bera af völdum viðreisnarinnar, og á-
samt hinni tilbúnu og fyrirskipuðu lánsfjárkreppu, er mik
ill fjötur um fót þessum þýðingarmikla atvinnurekstri.
Hitt er þó verra, ef ríkisstjórnin beitir þeim brögðum að
gefa loforð um úrbætur og svíkjast svo frá þeim.
Coldwater
Undanfarnar vikur hafa miklar og margvíslegar fregn-
ir borizt af róstum og óstjórn í sambandi við fiskverk-
smiðjuna Coldwater í Bandaríkjunum en hún er dóttur-
fvrirtæki Sölumiðstöðvar hraðfrystihúsanna og hefur ver-
ið stjórnað af Jóni Gunnarssyni til þessa. Nú hafa bank-
arnir sent menn vestur til athugunar á fyrirtæki þessu.
Undarleg er þó tilkynning sú, sem Landsbankinn hefur
gefið út um sendiförina, því að þar segir: „ferðalag þetta
stendur í sambandi við athugun, sem um hríð hefur far-
ið fram í bönkunum á möguleikum a aukinni fyrirgreiðslu
vegna útflutnings á frystum fiski til Bandaríkjanna“.
Meira að segja Sigurði Ágústssyni, stjórnarmanni og
sumir segja formanni i stjórn Coldwater, þykir þetta kyn-
legt orðalag, þvi að hann sagði á Alþingi í fyrradag, að
mennirnir væru sendir til að gera birgðatalningu!!
Fólk mun spyrja. Hvernig stendur á þessum orðaleikj-
um? Er-ekki hægt að segja hispurslaust frá þessu — og
hvað er rétt?
TÍMINN, fiuuntudaginn 8. febrúar 1969
r
JÖRGEN BAST:
Sterka ekkjan
á Ceylon
ii
Það er aðeins ein kona
forsætisráðherra í heimin-
um og það er frú Sirimavo
Bandaranaike, forsætisráð-
herra á Ceylon. Fyrir stuttu
síðan var gerð tilraun til
uppreisnar á eynni, en
frúnni tókst að kæfa hana í
fæðingunni. Eins og stend-
ur er því réttmætt að nefna
hana „sterku ekkjuna",
eins og nú tíðkast á Ceylon.
Fyrir tveim árum var
frúin oftast nefnd „grát-
andi ekkjan". Milli þessara
tveggja nafngifta er eðli-
lega mikil saga.
Sirimavo fæddist fyrir 45 ár-
um og foreldrar hennar voru
mjög hátt sett í þjóðfélaginu.
Þótt þau væru Búddatrúar settu
þau dóttur sína til mennta i
skóla St. Birgittu-klaustursins
við Colombo.
Þegar ungfrúin kom úr skól-
anum, var hún sannarlega fögur
og frjálsleg. Það kom einnig
fljótlega á daginn, að hún hafði
sjálfstæðar skoðanir. Hún neit-
aði að lúta venjum forfeðranna
í því að láta foreldrana velja
sér eiginmann. Sjálf valdi hún
eiginmann, sem var alls ekki að
skapi foreldranna,- enda töldu
mai'gir hann argasta sósíalista.
Það var fluggáfaður stjórnmála
maður, Bandaranaike, sem þá
gegndi embætti heilbrigðismála
ráðherra. Hann hafði upphaf-
lega verið kaþólskur, en snerist
síðar til Búddatrúar og stofn-
aði flokkinn sri lanka, sem
barðist fyrir sjálfstæði Ceylon.
Þetta var'ð mjög hamingju-
samt hjónaband. Konan dáðist
að manni sínum og fylgdist hrif
in með vaxandi velgengni hans
unz hann var orðinn forsætis-
ráðherra eyjarinnar.
EiSur ekkjunnar
Frú Bandaranaike tók ekki
þátt í stjórnmálastörfum manns
síns. Aftur á móti var hún virk
ur þátttakandi i baráttunni fyr-
ir auknu frelsi og meiri mennt-
un kvenna á Ceylon. Og í aug-
um kvenna almennt var hún
tákn þess, sem hún krafðist fyr-
ir þeirra hönd.
Um stjórnmálin sagði hún
einhvern tíma:
„Bg þekki þá miklu ábyrgð,
sem hvílir á herðum forsætis-
ráðherrans og ég tæki því ekki
við stöðunni þó að mér væri
boðin hún“.
En svo dundu yfir hörmung-
arnar, sem urðu þess valdandi,
að hún gerðist virkur þátttak
andi í stjórnmálum. 26. sept.
1959 var maður hennar særður
til ólífis að henni ásjáandi, og
það var Búddamunkur, sem
verknaðinn framdi.
Þegar frú Bandaranaike stóð
grátandi yfir líki manns síns
sór hún þess dýran eið, að
halda starfi hans áfram í flokkn
um sri lanka og í stjórn Ceylon
Það væri ekki til neins að
rekja hér þær aðferðir, sem frú
in beitti til að ná marki sínu.
í augum annarra en Ceylonbúa
væru þær sjálfsagt illskiljanleg-
ar. Það skal þó tekið fram, að í
baráttunni nýttist vel það vald,
sem hún hafði yfir kvenþjóð-
inni. Henni hafði tekizt að ná
þeim árangri í kvenfrelsisbar-
áttunni, að konur höfðu hlotið
kosningarétt.
Mikilvæg tár
Hið mikilvægasta var þó
mælska frúarinnar. Hún gat tal-
að svo vel, að hún hreif múginn
með sér, þó að það væru auðvit-
að konurnar, sem hrifust mest.
Morð manns hennar bar á góma
Þá eru einnig sífelld átök
milli stjórnarinnar og hinnar
sterku kaþólsku kir’kju. Ekki
má heldur gleyma átökunum
milli atvinnurekenda og verka-
manna og baráttu beggja við
stjórnina. Vegna þessa alls gæt-
ir mikillar ólgu á eynni. Hvert
stórverkfallið hefur rekið ann-
að. Stundum hefur verið gripið
til vopna og mörg hundruð
manna hafa fallið í þeim átök-
um. Hefur einkum komið til
þess í árekstrum milli Singalísa
og Tamíla.
Enn ber að geta um. átökin
við England. Ceylon heyrir til
brezka samveldinu, en þó eru
fyrir hendi mörg ágreiningsat-
riði, t. d. flotastöðvarnar og —-
ef til vill enn fremur — teekr-
urnar, sem eru meðal helztu
auðlinda landsins. Ekrur þessar
eru að verulegu leyti í eigu
Breta, og maxista og trotsky-
ista dreymir eðlilega um að
þjóðnýta þær.
í hveiri einustu ræðu og þegar
hún lýsti morðinu, þá streyimdu
tárin niður kinnar hennar. Þá
hlaut hún nafnið „grátandi ekkj
an“.
En tár frúarinnar runnu ekki
til einskis. Vegna þeirra var
hún kosin forseti flokksins sri
lanka og þau voru einnig að
verki, þegar hún vann sinn
mikla kosningasigur í júlí 1960.
Þá hlaut sri lanka 75 af 151
fulltrúum flokksins.
í flokknum sri lanka má
finna mjög sundurleita skoðana
hópa. Þar eru bæði íhaldsmenn
og hreinir marxistar. Ýmsir aðr
ir skoðanahópar, t. d. trotsky-
istar, voru fúsir tíl að veita
frúnni stuðning og því tókst
henni að mynda stjórn með
, miklu meirihlutafylgi.
Frúin hafði litla stjórnmála-
reynslu að baki, þegar hún tók
við embætti forsætisráðherra,
og hennar biðu miklir erfiðleik
ar. Og það var vegna dugnaðar
hennar í baráttunni við þessa
er'fiðleika, að hún hefur hlotið
nafnið „sterka ekkjan".
Sífelldir árekstrar
Á Ceylon ríkir mjög mikil og
sívirk sundrung. Annars vegar
eru hinir gömlu drottnarar eyj-
arinnar, Singalísarnir, og frú
Bandaranaike er einmitt af
þeim komin. Hins vegar eru
Tamilar. sem flutzt hafa til eyj-
arinnar frá Indlandi Ágreining
inn má nokkuð marka af því, að
meðal Singalísa hefur starfað
flokkur, sem berst opinskátt fyr
ir því að flytja Tamíla aftur til
meginlandsins.
Undirrót uppreisnarinnar
Þegar „sterka ekkjan“ kom
til valda fylgdi henni hópur af
ættingjum manns hennar, bæði
inn á þing og í ríkisstjórn. —
Til voru þeir, sem nefndu þetta
fjölskyldufyrirtækið. — Hér ber
sérstaklega að nefna einn þess-
arra manna, Felix Dias Band-
aranaike, fjármálaráðherra.
Hann er atkvæðamestur þeirra
í flokknum og þá um leið mest
umdeildur. Hann er mjög langt
til vinstri, ef ekki hreinn marx-
isti, og auk þess hefur hann
mjög ákveðnar skoðanir í flest-
um málum.
Fyrir stuttu sagði hann m. a.
í ræðu:
„Eg yrði ekki andvígur
nokkru einræði, ef ég teldi það
heppilegt til að bæta ástandið
í landinu".
íbúar Ceylon er gjarnir á að
gefa mönnum viðurnefni, eins
og viðurnefni frú Bandaranaike
bera vott um. Og því nefna þeir
fjármálaráðherrann stundum
„Felix Castro"
Talið er, að nýafstaðinni upp-
reisnartilraun hafi fyrst og
fremst verið beint gegn fjár-
málaráðherranum. Sagt er, að
hún hafi átt upptök sín í hægri
armi sri lanka, flokks frú Band
aranaike.
Uppreisnaitilraunin var sem
sagt brotin á bak aftur En það
táknar auðvitað ekki, að sú rót
gróna ókyrrð, sem að baki henn
ar lá, sé þar með úr sögunni.
En það mun nú koma i Ijós á
næstunni. hvort frú Bandarana-
ike ber með rentu nafnið
„sterka ekkjan“
1