Tíminn - 01.05.1962, Blaðsíða 14

bað 'hann að gera sér í hugar-
lund að landganga hans hefði ver
ið framkvæmd með góðum ár-
angri og spurði hann, hvaða á-
form tækju þá við... en varð
þess vísari, að hann var ekki
byrjaður að gera neinar áætlan-
ir um hérnaðarlegar framkvæmd
ir, eða . . . íhuga þá erfiðleika,
sem hlutu að mæta hernum eftir
landgönguna ... Það var augljóst,
að ef Rússland dæmdist úr leik,
þá myndu Þjóðverjar draga mest
an hluta hers síns saman á Frakk
lani og gera innrás óframkvæm-
anlega með öllu. Undir þessum
kringumstæðum var það okkar
eina von að hefja aðgerðir í Afr-
íku.“
Og Brooke hélt áfram i dag-
bók sinni:
„Síðar um daginn sat ég am-
erískt sherry-boð í Claridges á-
samt Marshall o. fl. Snæddi loks
miðdegisverð í Downing Street
10. Konunginum hafði verið boð-
ið til þess að ræða við Marshall
cg Harry Hopkins, einnig Pound
Portal, iountbatten, Ismay
og Harding. Eftir miðdegisverð
voru heitar umræður um hugsan-
legar framtíðaráætlanir Þjóðverja.
Eg benti á þann möguleika, að
Þjóðverjar sendu flugher og
flota til árásar á Cypur og Sýr-
land og taldi, að þeir hefðu um
fátt annað að velja, ef Þýzkaland
reyndist ekki nægilega sterkt til
árásar í Rússlandi. Konungurinn
var fullur áhuga og lenti í heitar
rökræður við Winston.
16. apríl: Mikilvægur herfor-
ingjafundur, þar sem vig ræddum
um áform og áætlanir um þessa
árs-innrás á meginlandið í sam-
vinnu við Bandaríkjamenn. Al-
menningsálitið krefst þess, að
myndaðar verði nýjar vesturvíg-
stöðvar til þess að aðstoða Rússa.
En þeir hafa enga hugmynd um
þá erfiðleika og þær hættur. sem
slíkt hefur í för með sér. Sigur-
horfurnar eru mjög veikar og
háðar fjölmörgu óþékktu, en
möguleikar á óhöppum og jafn-
vel fullkomnum ósigri hins veg-
ar miklir og komnir undir óbif-
anlegum staðreyndum . . .“
Þann 17. apríl flugu Bandaríkja
mennirnir heim aftur, harðá-
nægðir með árangurinn af för
sinni.
„Stuttur herforingjafundur. Fór
að honum loknum til Downing
Street 10 til þess að kveðja Mars-
hall hershöfðingja, áður en hann
færi heim til Bandaríkjanna.
Hann var mjög alúðlegur og við-
felldinn eins og venjulega, og
kvaðst vona, að ég gæti endur-
goldið .heimsókn sína ...“
Þessa níu daga, sem Marshall
dvaldist í Englandi, hafði Brooke
verið að reyna að mynda sér skoð
un um hann. í bréfum sinum frá
Washington hafði Dill lýst hon-
um sem manni, er yxi mikið við
kynningu; ráðvöndum, hreinskiln-
um og skarpskyggnum, sem öllum
þætti vænt um: „kannske enginn
frábær herstjórnarfræðingur, en
gæddur óvenjulega miklum skipu
lagsgáfum, einbeittur og vilja-
fastur.“ Dómur Brookes hnígur
mjög í sömu átt: „Marshall var
gæddur mjög miklum töfrum og
virðulcika, sem hlaut að hafa mik
il áhrif á mann; mikill maður og,
'sérstakt göfugmenni. sem vakti |
traust, en kom mér ekki fyrir
sjónir sem neinn sérstakur gáfu-l
maður. Enda þótt Brookc héldij
áfram 'ag gagn"ýna herstjórnar-
skoðanh Marshalls þessi fjögur
ár, sem þeir unnu saman, seml
æðstu menn brezka og bandaríska j
hersins og aðal-hernaðarráðunaut I
ar ríkisstjórna sinna, þá fór samt;
aðdáun hans á honum stöðugt
vaxandi sem „miklum manni, göf
ugmenni og skipulagsmeist.ara."
Þeir mættust sem forvígismenn
tveggja sjónarmiða, hvor um sig
rótfastur í hernaðarlegri fortíð
lands síns. En þrátt fyrir ágrein-
ing og skoðanamun, voru þeir báð
ir drengskaparmenn, sem kepptu!
að sama marki.
í bréfi, sem Marshall skrifaði!
eftir stríðið, lýsti hann Brooke
sem „ákveðnum í afstöðu sinni,
en þó fúsum til samninga, veg-
lyndum í dómum sínum og ein-
lægum í vináttu sinni.“ Brooke
endurgalt þessi vinsamlegu um-
mæli: „Án viljastyrks Virginíu-
mannsins og skipulagshæfni hefði
aldrei verið hægt að gera banda-
ríska herinn sv’o fljótt jafnsterk
an og hann varð. Frá því er ár-
ásin var gerð á Pearl Harboúr og
til stríðsloka, gerði Marshall það
fyrir Ameríku, sem Carnot gerði
fyrir Frakkland og Kitchener fyr
ir Bretland og þó í enn stærri
stil en hinir báðir. Enn heyrði
þetta allt framtíðinni til, og Bro-
oke gat aðeins séð viðfelldinn, en
of öruggan málsvara stefnu, sem
hlaut næstum óumflýjanlega að
enda með ógæfu., ekki aðeins fyr
ir Ameríku, heldur og Bretland
líka. Til þessa hafði hann orðið
að hafa hemil á hinni ótímabæru
árásarlöngun Churchills, en nú
virtist hann einnig þurfa að
hamla á móti vilja hins ameríska
embættis'bróður síns
Enda þótt Brooke væri þannig
eins og nokkurs konar hemill á
bá báða, þá var það ekki, eins og
Marshali áleit, vegna þess að
hann væri mótfallinn aðgerðum í
Frakklandi. Honum var einungis
Ijóst. að okkert 'áform um innrás
í Vestur-Evrópu gat heppnazt, ef
þag braut í bága v’ð undirbúnings
aðgerðir sem naúðsynlegar voru
fyrir framkvæmd þ°.ss. Hann að-
hylltist þá bandarísku skoðun. að
veiheppnuð landcanca í Frakk-
land væri frumskilýrði fyrir sigri,
en vissi þó, hversu varfærnislega
yrði að fara til þess að gera hana
mögulega. Fyrsta skrefið í hern
aðaráætlun hans var að stöðva
óvinina á Mið.iarðarhafi. Atlants-
hafi. Indlandshafi og í afríkönsku
eyðimörkinni og, ef nauðsyn
krefðist, i Kákasus. Og því næst
— þegar nauðsynlegum liðsstyrk
hefði verig safnað saman á hinn
ákveðna stað — að sigra Romm-
el og hreinsa strönd Norður-Afr-
íku. Allt krafðist þetta hinnar
mestu framsýni, ekki aðeins í
hernaðaraðgerðum, heldur einnig
í iðnaðarlegri framleiðslu, sigling
um og sjóflutningum. Því að með
tilliti til styrks Möndulríkjanna,
þá var bilið milli góðs árangurs
og mistaka svo mjótt, að engin
úrræði mátti misnota eða fram-
kvæma á röngum stag eða tíma.
Annars yrði ekki nóg af skipum,
mönnum, flugvélum, byssum,
skriðdrekum og birgðum, þegar
tækifæri kæmi.
í APRÍL 1942 voru það aðgerð-
irnar á Indlandshafi, som ollu
Brooke mestum áhyggjum. Þess
sjást líka greinilega merki í dag-
bók hans fyrstu tvo daga ráðstefn
unnar vig Marshall:
„9. april... Mikill japanskur
herskipafloti á Indlandshafi, á-
samt flugvélamóðurskipum, og
hefur sökkt tveimur tundurspill-
um og einu flugvélamóðurskipi á
síðastliðnum tveimur dögum ...“
10. april: Mjög annasamur dag-
ur, sem hófst með venjulegum
herforingjafundi, aðallega til að
ræða um tilraunir til að bjarga
Indlandi undan Japönum."
Það var þetta, sem vakað hafði
fyrir forsætisráðherranum og
Brooke þegar þeir bentu hinum

38
„En hún er barnið mitt,“ sagði
frúin. Þú gafst mér hana til að
elska og annast, þegar útséð var
um það, að skaparinn gæfi okk-
ur lifandi afkvæmi. Frá þeirri
stundu er ég móðir hennar." „En
móðir, sem lætur allt eftir barni
sínu, lamar rétt sinn,“ sagði sýslu
maður.“ „Hef ég látig allt eftir
Guðrúnu? Ætlarðu að halda fast
við þá fullyrðingu?" sagði frúin.
„Nei, heillin," sagði sýslumað-
ur. „Eg sagði þetta almennt."
Nú heyrðist til elskendanna.
„Vertu sanngjarn, góði,“ sagði
frúin.
„Eg er alltaf sanngjarn, ' og
svo ekki meira um það.“
Elskendurnir gengu nú inn og
leiddust. Þóroddur hár og karl-
mannlegur með festu í svip, þótt
ungur væri.. Guðrún fögur að
vanda, en sjáanlega undir allt bú
in. Þóroddur bauð góðan daginn.
„Eg er kominn hingað tii að
biðja um hönd Guðrúnar," sagði
hann umsvifalaust.
„Veiztu ekki, drengur minn, að
það eru mannasiðir að bera upp
kvonbænir við foreldrana, áður
en ungmeyjan er spurð," sagði
sýslumaður.
„Jú, þag geta embættismenn
leyft sér og eins námsmenn. En
ég er hvorki námsmaður né em-
bættismaður. Og þar sem ég hef
aðeins upp á það að bjóða. sem
skaparinn gaf mér, hlaut ég fyrst
að vita vilja meyjarinnar, áður
en ég gengi fyrir ykkur, sýslu-
mannshjónin," sagði pilturinn og
lét sér hvergi bregða.
„Sérðu ráð til þess að veita
Guðrúnu framtíðarheimili. scm
sæmir tignum konum?“
„Þessari spurningu get ég ekki
svarað. Eg gef það, sem ég á. Og
ég vona hig bezta. Þá er mér það
heldur ekki lítils virði, sem þið
sýslumannshjónin leggig fram. A
ég þar fyrst og fremst við heil
ráð og umhyggju," svaraði piltur-
inn
Sýslumaður þagði litla stund.
Hann mun hafa átt í stríði við
sjálfan sig. Svo mælti hann: „Eg
mun svara máli þínu, ungi mað-
ur, miklu betur en efni standa til.
Úti í Danmörku á ég góðan vin.
Hann veitir forstöðu einu stærsta
trésmíðaverkstæði landsins. Eg
sendi þig tii hans, og takist þér
að ná smíðameistaraprófi, þá get
ur þú gengið ag eiga Guðrúnu
meg fullu samþykki mínu. Þá er
ykkur borgið og heiðri ættarinn-
ar líka.“
„Hvað tekur námið , langan
tíma?“
„Tvö til þrjú ár, gizka ég á,“
svaraði sýslumaður.
„Og kostnaðurinn. Hver er
hann?“ spurði Þóroddur.
„Kostnaðinn mun ég annast,"
sagði sýslumaður.
„En námið er langur tírni. Eg
get ekki ákveðið mig nú,“ sagði
pilturinn. „Og hvað verður um
Guðrúnu á meðan?“
„Guðrún bíður í festum," sagði
sýslumaðurinn.
„Tvö tii fjögur ár?“ endurtók
Þóroddur.
„Já, tvö til fjögur ár. Hefur þú
nokkuð vig það að athuga? Það
þótti ekki langur festartími í forn
öld og þykir þag ekki enn, þegar
elskhuginn er að framast. Ef ást
in þolir ekki slíkan biðtíma, verð
ur hún endaslepp í veðrabrigðum
lífsins. Eg gef hvorki samþykki
mitt né blessun mína. fyrr en
samningar hafa tekizt. Það er
ekki hægt ag seilast upp fyrir sig
áreynslulaust. Þú athugar það.
I drengur minn. Og svo getur þetta
allt verig klappað og klárt.“
' Sýslumaður var alls ekki óvin-
gjarnlegur, er hann flutti þessa
l tölu.
„Eg þakka fyrir góð svör og
| greið,“ mælti Þóroddur og sýndi
á sér fararsnið.
Þá reis frúin úr sæti og mælti:
„Eg lýsi blessun minni yfir á-
' formum ykkar, börnin min. Megi
vernd hins algóða guðs vaka yfir
ykkur og gefa, að gæfa ykkar
verði mikil og góð.“ Guðrún hné
i arma frúarinnar og hjúfraði sig
að barmi hennar eins og lítið
bam. Sá spenningur, sem örlaga-
stund þessi hafði valdið, linaðist
upp við móðurbrjóstin. Báðar tár
felldu. Þá vék sýslumaður að Þór
oddi, rétti honum höndina og
sagði: „Karlmenn staðfesta mikil-
vægi stundarinnar með handa-
bandi, en konur með tárum. Eg
rveit, að samningar takast. Hér
eftir skulum vig þúast. Sæll,
drengur minn.“
Flestir myndu ætla, að það
hefði verið Guðrún, en ekki Þór-
oddur, sem tæki skilyrðum sýslu-
manns meg tregðu, en þetta var
öfugt. Guðrúnu fannst krafa sýslu
manns sanngjörn og eðlileg. Og
boð hans að kosta námið drengi-|
legt og rausnarlegt í senn. Hún
harmaði að vísu aðskilnag þeirra.l
en fannst þó sjálfsagt ag 1 áta að
vilja fósturföðurins Hún hafði
búizt við öðrum undirtektum og
var reiðubúin að mæta þeim og
vinna leikinn, hvað sem yfir
dyndi. En þessari kröfu taldi hún
skylt að verða við Menningin,
SCm hpmi' —]> 'n» •—>-»!rn-> '*fs
afkomu voru þættir. sem hún
vildi ekki slíta. „Við erum enn
svo ung og biðin verður léttbær
BJARNI ÚR FIRÐI:

údentinn
Hvammi
við ást og von sem verndarengla,",
sagði hún, er þau ræddu viðhorf,
in ein sér.
En Þóroddur var ekki eins
bjartsýnn. Hann þurfti nokkurn
tíma til þess að sætta sig við skil
yrði sýslumannsins. Hann hafði
tekig ástfóstri við skepnurnar og
landið. Kalda landið, sem ýmsir
töluðu illa um, land elds og ísa.
Það hafði vakið vonir hans og
manndóm og því skyldi hann
helga krafta sína. Nú, þegar nýr
heimur opnaðist, stóð hann utan
vig sig, og kenndi vanmáttar.
Þessu nýja viðhorfi varð hann
að fórna svo mörgu, og hvað kom
í staðinn? Nýtt sjónarmið, nýir
menn, ný hugðarefni, nýir siðir.
Hann átti ag brjótast til lands og
brjóta nýtt land. Hafði hann ekki
alltaf langað til þess, að ryðja
brautir, og stefna á brattann? Jú.
En liann þekkti til hlítar þann;
erfiða áfanga, brattann mikla, i
sem stefnt var á. En hér var allt
svo ókunnugt. Eins og stefnt væri
úr hálendi í fenjum slungna
flatneskju. Guðrún var honum
allt. En var ekki tilboð sýslu-
manns tilraun til þess að aðskilja
þau? Þau höfðu heitið því að
standa hvort með öðru, á hverju
sem gengi. Þag var fastur ásetn-
ingur þeirra beggja. En svo kom
krafa sýslumanns. Linaði hún
ekki þráðinn, sem þau treystu á?
Hann hafði orðið og valdið. Þau
gengu til þessa móts ákveðin í að
brjóta valdig mikla, sem þau gátu
búizt við ag reyndi að kúga þau
til undirgefni. Þau treystu á
æskukraft sinn og heilbrigði. Við
þann blessaða mátt ætluðu þau
að verða sínir eigin gæfusmiðir.
En nú kom „orðið og valdið“ yfir
þau í nýrri mynd, sem hvorugt
hafði órað fyrir. Klætt var það
viðhafnarskrúða, sem erfitt var
að sjá í gegnum. Var það gæfu-
merki? Hann efaði það. Þessi
langi fjarvistartími í ókunnu
v
landi verður til þess að aðskilja
okkur. Vig gleymum hvort öðru
og girnumst annað, vöxum hvort
frá öðru, án þess ag verða þess
vör,“ sagði hann, er þau ræddust
við Meðan hann talaði, horfði
Guðrún á hann föstu, rólegu
augnatilliti. Svo vafði hún örm-
um um háls honum: „Eg treysti
þér. Traustið skal vera okkar
styrkur. Eiskan og traustið eru
14
T I M I N N , þriðjudaginn 1. maí 1962