Tíminn - 18.05.1962, Blaðsíða 2

’ytyikmyHjdib
Sænskir gera mynd
frá valdatíð Hitlers
Hitler skipulagði sveitir ungra manna, sem komu hvaSanæva að úr öllu þýzka ríkinu. — Hér standa þeir
í herbúningum sinum mrii hjálma á höfði og sverja Hitier hollustueyð.
Kópavogsbíó er nú í þann
veginn að hefja sýningar á
myndinni Mein Kamp —
Sannleikurinn um hakakross-
inn. Myndin er tekin af Sví-
unum Erwin Leiser og Tore
Sjöberg, og byggist hún á
kvikmyndum og ýmsu öðru
efni, sem fundizt hefur í
Þýzkalandi eftir stríðið. Segir
hún frá upphafi og valdatöku
Hitlers og starfsemi nazista
á stríðsárunum.
Erwin Leiser er í rauninni
Þjóðverji. Hann er fæddur í
Berlín árið 1923, en varð að yfir-
gefa Þýzkaland árið 1938 vegna
andstöðu sinnar við nazistana og
stefnu þeirra. Leiser fluttist þá
til Svíþjóðar og stundaði meðal
annars nám í Lundi.
Ófullnægjandi svör
Leiser segir, að rekja megi
upphaf myndarinnar til þess, að
hann heyrði oft börn spyrja um
atburði frá nazistatímabilinu, en
svörin við spurningum þeirra
reyndust oft ófullnægjandi. Or-
sakirnar til þess voru margar
bæði vildu menn helzt ekki hugsa
um þetta örlagaþrungna tímabil,
og svo reyndu margir að' réttlæta
háttarlag sitt á þeim tíma. en
einnig voru skólabækur allar
mjög fáorðar um stjórnartíma
nazistanna.
Kvikmyndinni er ekki ætlað
að segja sögu síðasta stríðs, og
ekki gefur hún heldur algjört
yfirlit yfir það, sem fram fór á
þessum árum. Markmið hennar er
að bcnda á, hvernig og hvenær
hefði mátt stöðva framvindu mál-
anna, eða beina atburðarásinni
inn á aðrar brautir, ef menn
hefðu betur fylgzt með starfsemi
Hitlers. Um leið og þetta er gert,
er myndinni ætlað að hvetja
menn til þess að vaka með at-
hygli yfir þeim alræðistilhneig-
ingum, sem þróast í heiminum í
dag.
Þriðja ríkiS
Leiser hefur alla tíð verið mik-
ill andstæðingur nazismans. A
fyrstu árunum eftir stríðið velti
hann því oft íyrir sér, hvernig
mætti framleiða kvikmynd, sem
skýrði sem bezt frá upphafi,
blómaskeiði og hruni þriðja rík-
isins, og byggja hana á myndum,
sem fundust í Þýzkalandi sjálfu,
eftir að það féll í hendur Banda-
manna. í stuttu máli sagt, kvik-
mynd, sem segði sögu Hitlers-
tímabilsins, tekna að tjaldabaki
og af kvikmyndatökumönnum
Hitlers sjálfs. Hann var þess full-
viss, að mikið efni lægi enn ónot-
að í Austur-Þýzkalandi, og fór
hann þess á leit við yfirvöldin
þar, að þau leyfðu honum að fara
í gegnum kvikmyndasöfn ríkis-
ins. Lengi framan af var stjórnin |
þessu mjög mótfallin, þar eð álit- |
ið var, að Leiser myndi nota sér Jg
efnið, sem hann fyndi til þess að
framleiða með því æsingamynd.
En Leiser hélt fast við fullyrð-
ingar sínar um, að hans eina hug-
sjón væii að búa til mynd, sem
sýndi á sannsögulegan hátt,
hvernig nazisminn hefði orðið til
og síðan liðið undir lok. Að lok-
um var Leiser veitt leyfi til þess
að fara í gegnum kvikmyndasöfn,
sem fundizt höfðu eftir stríðslok,
en ekki var neinu lofað um það,
hvort hann síðar meir mætti
nota það, sem hann fyndi til
kvikmyndagerðar.
Einkasafn Goebbels
Þetta var mikið skref fram á
við. Gildi kvikmyndanna, sem
Leiser fann, var miklu meira en
hann hafð'i þorað að vona í upp-
hafi. Þar að auki fann hann
einkasafn Goebbels, sem enginn
hafði vitað um áður.
Þegar rússnesku hersveitirnar
nálguðust Berlín höfðu starfs
menn kvikmyndasafns áróðurs-
málaráðuneytisins gripið til þess
óyndisúrræðis, að merkja spól-
umar í safninu með röngum heit-
um, til þess að villa fyrir um
innihaldið. Það var því með
skjálfandi höndum, sem Leiser
setti hverja spóluna af annarri í
kvikmyndavélina, og sá á hinu
hvíta tjaldi birtast áður óþekkta
hluti frá tímum Hitlers. Þarna
var sannleikurinn svartur á hvítu
ófegraður og myndaður af stríðs-
myndatökumönnum Hitlers.
Kassinn í kjallaranum
Sýningarvélarnar snerust stanz-
laust í tvo mánuð'i frá morgni til
kvölds. Efnið var feikilegt. Smátt
og smátt hafði Leiser farið i gegn
um 140 þúsund metra af kvik-
myndafilmum. Þetta var erfið og
þreytandi vinna, sem bæði reyndi
á líkama og sál. Kvöld nokkurt,
þegar Leiser hafði unnið í 12
tíma, og var orðinn dauðþreyttur,
var barið að dyrum skrifstofunn-
ar, sem ríkiskvikmyndasafnið
hafði látið honum í té til þess að
nota við rannsóknimar. Inn komu
starfsmenn safnsins og drógu á
eftir sér kassa. Þeir settu hann
fyrir framan Leiser og sögðust
hafa fundið hann í kjallara húss-
ins. Þrátt fyrir þreytu hóf Leiser
að athuga kássann, Hann var
ttyggilega ’æstur, og á honum
var þykkt ryklag, sem bar vott
um, að hann hafði staðið ó-
hreyfður árum saman. A hlið
(Framh. á 15. síðu).
Börnin á götunni
Mikill skortur er á dagheim-
'i'lum, leikskólum og leikvöllum
harna í borginni. Ilimdruö
mæðra, sem neyðast til að
vinna utan heimilisins, einkum
eftir að „viðre'isnin“ hóf inn-
reiS sína á heimilin í borginni,
verða hundruðum saman aö
hverfa frá meg böm sín. Sleg-
izt er um hvert eitt pláss, sem
losnar. Ef hinir framtakssömu
og dugm'iklu íbúar þessarar
borgar hefðu ekki hafizt
handa sjálfir, væri ástandið í
þessum málum þó jafnvel enn
hörmulegra en nú. Félag áhuga
inanna var búið að starfa að
þessum málurn í meira en ára-
tug, þegar borgarstjórnarmeiri
lilutinn fékkst loks til þess að
styrkja þessa starfsem'i. Það
er óþarfi að lýsa því fyrir
Reykvíkingum, hve alvarlegt
ástandig er í málefnum barna
og ungmenna í borginni. Það
er sívaxandi áhyggjuefni á
öðru hverju heimili í borginni.
Bláar bækur
En hv.að segir bláa bókin
okkur?
„Að reist verði bamaheim-
ili, dagheimlili og leikskólar,
sem fullnægi þörf bæjarbúa“.
BLÁA BÓKIN 1946.
„HaldicP verði áfram undir-
búningi þess, að komig verði
upp út'ivistarsvæði fyrir börn
í Fossvogi. — BLÁA BÓKIN
1950.
„Að reisa leikskóla eftir
þörfum hinna ýmsu hverfa. Að
fjölga vistheimilum eftir þörf-
um. Að reisi dagheim'i'li. Að
fjölga leikvöllum". — BLÁA
BÓKIN 1954.
„Að koma upp vistheimilum
og dagheimilum fyrir böra í
samræmi við tillögur, er sam
þykktar voru í bæjarstjóm á
síðastliðnu ári, oig að skipulagt
verði sérstakt liverfi í grennd
við bæinn fyrir ýmsar stofn-
anir barna og unglinga. Að
fjölga leikvöllum eftir þörfum.
Að gera Ieiksvæði fyrir börn
í almenningsgörðum“. —
BLÁA BÓKIN 1958.
Bláa bókin 1962 verðúr sjálf
sagt ekki óskemmtilegri en
þær fyrrí.
Slökkvistööin
Unda.nfarin 12 ár héfur
meirihluti SjálfstæðisfIokksins
lofar nýrri slökkvistög og
bættri aðbúð slökkviliðsins í
hverjum borgarstjórnarkosn-
'ingum. Ekkert hefur veriff að-
h.afzt í þessu nauðsvnjamáli.
Nú er búið að afhenda öðrum
lóðina, sem reisa átti slökkvi-
stöðina á.
Þegar 1950 birtist í bláu bók
inni tcikninig af glæsilegrl
slökkvistö'ð og þar stóð enn
freinur: „Fyrir tveimur árum
var hafinn undirbúninigur a'ð
byggingu nýrrar slökkvistöðv-
ar eftir beztu erlendum fyrir-
myndum. Skapast þá allt önn-
ur skilyrði fyrir hið ágæta
slökkvilið borgarinnar, þegar
stöðin er komin upp“. —
BLÁA BÓKIN 1950.
Húsakynni slökkéiliðsins eru
orðin allt of Iítil. Sjálfstæðis-
flokkurinn vill, að ný slökkvi-
stöð verði byggg sem fyrst“.
— Bláa bókin 1954.
„SjálfstæðlsflokkuriiMi vfll
vinna að því að hafizt verði
handa um byggingu nýrrar
slökkvistöðvar og stefnt að því
a.3 framkvæmd verði lokið á
60 ára afmæli slökkvi!iðsins“.
Bláa bókin 1958.
Slökkviliðið í Reykjavík á
(Framhald á 15. síðui
Þjóðverjar umgirtu eltt hverfi Vars|ár múr, og þar fyrir innan áttu að dveljast allir Gyðingar borgarlnnar.
Brátt var fariS að flytja þangað Gyðlnga úr öðrum borgum Póllands og jafnvel úr öðrum löndum Evrópu.
Fólkið svalt, og börnin höfðu ekki lengur mátt til þess að leika sér.
2
TÍMINN, fostudaginn 18. maí 1962