Tíminn - 26.08.1962, Blaðsíða 6

Líður að skólatíma
Mikið í húfi
Senn líður að því, að skóla-
ganga æskunnar hefjist á
þessu hausti. Yngstu börnin
hefja skólagöngu í þéttbýlinu
um næstu mánaðamót, en
eldri nemendur flestir 1. októ-
ber. Skólaganga er orðinn
mikill þáttur í lífi ungs fólks,
þó að ekki sé um langskóla-
fólk as ræða, og skólavistin
hlýtur að ráða miklu um
framtíðarheill manna, hlut-
skipti þess 1 lífinu.
Við íslendingar teljum okk-
ur allvel mennta þjóð, eink-
um teljum við alþýðumennt-
un á háu stigi og það með all
miklum rétti. Við teljum alla
læsa og skrifandi, þá sem til
þess hafa á annað borð
greind, og flesta búna ýmsum
fleiri menntum, sem þeir hafa
sótt á skólabekk. Við verjum
árlega miklum fjármunum úr
ríkissjóði og sjóðum bæjar- og j
sveitarfélaga til kennslu og'
skólahalds og fræðslumála al
mennt, en erum þó varbúnir
til þess framlags, svo sem
nauðsyn er á. Nú eru um tutt-
ugu ár síðan „ný“ fræðshilög
voru sett í landinu, og enn í
dag er þeim ekki fullnægt alis
staðar á landinu, aðailega
vegna skorts á skólahúsnæðj.
Þó er það ekki alvarlegasta
hlið fræðslumálanna á þessu
hausti, heldur hitt, að aldrei
hefur gengið þunglegar að fá
hæfa og sérmenntaða kenn-
ara til starfa, svo að jafnvel
er hætta á, að lögboðinni
fræðsluskyldu verði ekki að
fullu haldið uppi I sumum
kaupstöðum landsins, hvað þá
víða annars staðar.
Kennaraskorturinn
Þessi kennaraskortur hefur
mjög gert vart við sig hin sið-
ari ár, en sífellt færzt í auk-
ana, svo að æ fleiri menn hef-
ur orðið að ráða til kennara-
starfa, án þess að þeir hefðu
kennarapróf eða kennararétt-
lndi, og jafnvel oft gengið
ærið illa að fá slíka menn.
Að vísu geta menn verið góð-
ir kennarar, þó að þeir hafi
ekki kennarapróf, ef önnur
menntun og hæfileikar bæta
það upp og nokkur reynsla í
kennarastarfi er fengin. En
að öðru jöfnu verður að líta
svo á, að þeir séu betur til
þess hæfir, sem sérmenntun
hafa til kennarastarfa.
Það fer ekki milli mála, að
bað eru fyrst og fremst hin lé-
legu launakjör stéttarinnar,
sem skortinum valda. Kenn-
araskólj íslands hefur útskrif
að nægilega marga kennara
og vel það, til þess að manna
kennarastöðurnar i landinu,
en æ fleiri kennarar hafa
horfið til annarra starfa, sem
betur voru launuð. Kennara-
starfið er erfitt og ábyrgðar-
mikið. Það krefst að ýmsu
leyti sérhæfileika, er oft og
elnatt þreytandi og áhyggiu-
samt, sinni menn þvi af alúð.
Mörgum finnst léttara að taka
laun sín fyrir önnur störf.
Byrjunarlaun barnakennara
eru aðeins kr. 4557 á mánuði,
og er langt frá þvi að það geti
Gamla kennaraskólahúslS vlS Laufásveg. Það hefur hýst Kennararskóla (slands í meira en hálfa öld, en nú
leyslr nýtt hús það af hólmi.
talizt lífsþurftarlaun. Þótt
þriggja mánaða frí sé að
sumri, er varla hægt að ætl-
azt til að kennarar stundi
hlaupavinnu þann tíma.
Miklu nær væri að vænta
þess, að kennarar notuðu
þann tíma til endurmenntun-
ar í kennslustarfi og hvíldar.
Hins vegar verða flestir kenn-
arar að vinna hörðum hönd-
um þennan tíma, og afleiðing
þess verður sú, að þeir koma
til kennslustarfa að hausti,
þreyttari en æskilegt er, og
varbúnir að ýmsu öðru leyti.
Árangurinn verður því ekki
eins góður og hann gæti orðið.
Um 180 lausar
kennarastöður
Aidrei hafa verið auglýstar
fleiri lausar kennarastöður en
á þessu hausti, en þær munu
vera um 180 i barna- og gagn
fræðaskólum landsins, og
mun þá láta nærri, að 5. hver
kennarastaða í landinu sé
laus til umsóknar, og af þessu
er auðsætt, að i haust mun
ganga verr en nokkru sinni
fyrr að skipa í kennarastörf
við skóla landsins. Skólastjór-
arnir hafa átt annríkt við að
reyna að tryggja skólum sín-
um kennslukrafta, og ósýnt
enn, hvernig tekst. í fyrra
voru 137 manns án kennara-
réttinda í kennarastöðum eða
um 20%, og þeir verða vafa-
laust enn fleiri i vetur, ef það
tekst þá að fá nógu marga
slika menn til starfa. Af þess-
um kennaraskorti leiðir það
einnig, að ýmsir menn stunda
kennslustörf, sem ails ekki
eru til þess hæfir, jafnvel þó
að þeir hafi sumir hverjir
kennarapróf. Verður þessu að
sæta, vegna þess að ekki er úr
neinu að velja.
■Jafnvel í myndarlegum og
blómlegum kaupstöðum eins
og ísafirði og Vestmannaeyj-
um var vart unnt að full-
nægja fræðsluskyldu í fyrra-
vetur vegna kennaraeklu. Um
skólastjórastöðu í gagnfræða-
Freysteinn Gunnarsson
fráfarandi skólastjóri
skóla ísafjarðar í fyrra sótti
enginn, fyrr en bæjarstjórn
hafði samþykkt að bæta laun j
hans með þúsund krónum á
mánuði. Fræðsluráð og bæj-
arstjórn þar hafa nú gripið
til þess ráðs að greiða skóla-
stjórum bæjarins þúsund
krónur á kennslumán-
uði og kennurum 700
næsta skólaár til þess að
reyna að halda starfsmönnum
skólanna og fá nýja. Ýmsir
fleiri bæir og sveitarfélög i
hafa farið þessa leið, ýmist
| með beinum aukagreiðslum
|eða fríðindum.
| Kennaraskólinn
Kennarskóli Islands er göm
lul og ágæt menntastofnur.
j þar sem kennarar eru af alúð
jbúnir undir .störf i fjögurra
jvetra námi Hann hefur átt
;ágætum stjórnendum og kenn
jurum á að skipa, og þaðan
j hafa komið margir é.gætir
jkennarar, fjöldi nrýðilega
i færs fólks, sem óhætt er að
trúa fyrir menntun æskunn-
ar. En allt of margir úr þess
um hópi fara t önnur störf. 1
fvrra útskrifuðust t.d. 45 k°nn
arar úr skólanum, en aðeins
22 þeirra hófu kennslu Mörf
j um haustið. Á seinm Arum
hefur aðsókn nð skóiaoum
; lika minnkað, vegna hinna
; óglæsilegu atvinnuhorfa og
Dr. Broddl Jóhannesson,
hinn nýskipaði skólastióri
þegar svo er komið, hlýtur
óhjákvæmilega að veljast til
þessa náms lakara fólk en
annars. Margir þeir, sem hafa
til þess getu og efni, vilja
heldur búa sig undir önnur
störf, sem betri afkomu veita.
Þetta býður auðvitað þeirri
hættu heim, að kennarastétt-
inni hraki. og er sá voði geig-
vænlegur. Mun einnig hafa á
bví borið. að árgangarnir hin
s’ðari ár hefðu lægri meðal-
"inkunn við kennarapróf en
áður var.
f marga áratugi hefur mikil
uæfur skólamaður, Freysteinn
Gunnarsson,. veitt Kennara-
^kólanum forstöðu. Hefur for-
siá hans öll á skólanum ver-
ið hin bezta og er hlutur hans
eð því að siá þióðinni fyrir
"’ugandi og vel hæfri kenn-
arastétt. orðinn mikill. Skói-
inn hefur um sinn búið við
þ-önvan stakk og gömul húsa
kynni. en um hessar mundir
"ætist loks úr í þeim efnum,
orr bann fær nvtt hús. Á bessu
íri bafa einnie nrðið skóla-
stióraskinti. os við starfi Frey
••teins tekur ágætur unneldis-
præðingur. sem lengi hefur
kennt við skólann dr Rroddi
Tóbannesson Mun skólinn
■ afalaust, vel dafna í höndum
bans, ef svo verðuy nm búið
ot opinberri bálfu. að ungt
Tóik tel.ii sér fært að leggja
út á kennarabrautina.
Af því, sem hér að framan
hefur verið rakið, má gerla
sjá, að komið er I fullkomið
óefni í skólamálum landsins.
Hér er líka miklu meira í húfi
en það, að fækkl f atvlnnu-
stétt, og þetta er miklu alvar
legra mál en það, þótt svipuð
ekla ætti sér stað í ýmsum
öðrum atvinnustéttum. Þag
stafar af því, hve mikilvægt
það starf er, sem kennurum
landsins er ætlað að leysa af
hendi. Aiþýðumenntunin er
fjöregg þjóðarinnar, og til
hvers er að kosta miklu til
skóla- og fræðslumála, ef ekki
fást hæfir kennarar? Ef þjóð
in vill lifa, verður hún þó að
vera sæmilega læs, og almenn
menntun verður að aukast
fremur en rýma. Nýir tímar
kalla sifellt á meiri menntun,
meiri kunnáttu og skilning
hins almenna borgara, og öll
hin svonefnda æðri menntun
og sérmenntun er einnig
byggð á þeim grunni og eng-
um öðrum. Eins og nú horfir
er ekkert sýnilegra en hið al-
menna fræðslukerfi f landlnu
koðni að verulegu leyti niður,
ef þessu heldur fram, og kem
ur að engu haldi þótt æ meira
fé væri lagt fram til skóla-
bygginga og kennsluaðstöðu.
Hér vofir yfir svo geigvænleg
hætta, að bráðra og áhrifa-
ríkra aðgerða má ekki vera
lengi að biða úr þessu. Leiðin
er varla nema ein, og hún er
sú, að bæta svo kjör kennara,
að unnt sé að velja úr mönn-
um til þessara starfa. Ekkert
minna dugar til úrbóta. Það
er ekki til neins að rétta fram
smávægilegar launabætur
svinaðar þeim, sem aðrlr fá.
Það verður að fara fram al-
veg nýtt mat á starfi kennar-
ans, þar sem I engu er dregið
iir gildi þess, ábyrgð og nauð
syn þjóðarinnar. Eftir þvi
gildi verður að skipa honum
rúm og ætla honum verka-
launin. Og að þessu verður að
vinda bráðan bug, það verður
að gerast þegar á þessum
vetri. Til þess þarf skyggna
menn og réttsýna.
Sú var tíðin, að störf kenn-
ara voru ekki hátt metin, en
á þeim tímum var lika lifað
eftir þeirri kenningu, að bók-
vitið .vrði ekki í askana látið.
Nú er öldin önnur. Þetta nauð
rvnlega endurmat á starfi,
stöðu og gildi kennarans í
bjóðfélaginu hefur að veru-
legu leyti farið fram f öðrum
i löndum, þeim sem næst okk-
j ur eru, og afleiðing þess er sú,
; eð kjör þeirra eru yfirleitt all
miklu betri en hér, miðað við
vmsar aðrar stéttir. og þar er
beldur ekki við sHkan kenn-
nraskort að etja. Við verðum
fara sömu sióð.
Hér hefur orðið langrætt
um eitt vandamál dagsins, en
bætta, sem við erum í á þess-
um vettvangi. er svo mikil og
Tömlætið. sem ríkt hefur um
Framhald á bls. 13
UM
ÁLEFNI
TÍMINN, sunnudaginn 26. ágúst 1962