Tíminn - 26.08.1962, Blaðsíða 7

Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastióri: Tómas Arnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb). Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G Þorsteinsson Fulltrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs-
mgast.ióri: Sigurjón Davíðsson Ritstjórnarskrifstofur t Eddu-
húsinu; afgreiðsla. auglýsingar og aðrar skrifstofur i Banka,
stræti 7 Símar: 18300—18305 Auglýsingasimi: 19523 Ai.
greiðsiusími 12323 - Askriftargjald kr 55 á mánuði ínnan-
lands. í lausasölu kr. 3 eintakið. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Frysta spariféð
Samkvæmt síðustu upplýsingum, sem blaðinu hefur tek
izt að afla sér, nemur frysta spariféð í Seðlabankanum nú
tæpum 500 milljónum króna. Ríkisstjórnin hefur í gríð
og ergi og sífellt dregið sparifé landsmanna úr umferð
og sett í frystihús Seðlabankans, því að það virðist trú
tænnar, að sparifé landsmanna verði til tjóns fái það
að vera í umferð í þjóðarbúskapnum.
Höfuðeinkenni „viðreisnarinnar" er að draga fjár-
magn úr umferð. Þannig hyggst ríkisstjórnin „lækna
íslenzkt framleiðslu- og efnahagslíf" með samdráttarað-
ferðinni. Hin illræmda vaxtahækkun og stytting láns-
tíma fjárfestingarlána ásamt gengislækkun, er gerði allar
framkvæmdir óheyrilega dýrar var fyrsta skrefið. — Svo
kom inndráttur og frysting sparifjárins og hún hefur
gengið svo vel, að dauða spariféð í Seðlabankanum nem-
ur hvorki meira né minna en næstum fimm hundruð
milljónum króna. Jafnframt inndrættinum hafa afurða-
lán til framleiðsluatvinnuveganna verið stórlega dregin
saman þrátt fyrir stóraukna rekstursfjárþörf vegna dýr-
tíðarinnar. Öllum peningastofnunum eru settar hömlur
á útlán.
Enn var haldið áfram og settur á nýr útflutningsskatt-
ur til að draga í sjóð. Er svo var komið voru ráðherrar
að rifna af monti yfir því, hvað „viðreisn“ efnahagslífs-
ins gengi vel, allir sjóðir væru bókstaflega fleytifullir af
peningum.' Þrátt fyrir það, gátu þeir ekki með nokkru
móti fallizt á það að hækka lán til íbúðabygginga einstak-
linga nema sem svarar tæpum helmingi af hækkun bygg-
ingarkostnaðar meðalíbúðar.
Hinar gífurlegu gengisfellingar ríkisstjórnarinnar voru
ið gera fjárfestingasjóði landbúnaðarins gjaldþrota
egna þess að á þeim hvíldu erlendar skuldir, sem hækk-
i5u sem gengisfellingunum nam. Þótt ríkisstjórnin héldi
þi stöðugt að mönnum, að nógir peningar væru í öll-
m sjóðum og allt að kafna í sparifjáraukningu var ekki
vii það komandi, að lítill hluti af þessu fjármagni fengist
tibess að leysa vanda fjárfestingarsjóða landbúnaðarins.
í áaðinn setti ríkisstjórnin 2% launaskatt á bændur
lanisins og taldi það réttlæta slíkt, að með árunum hlytu
sjóiirnir að vera geysi stórir og öflugir ef bændur legðu
þein fé af launum sínum. Sem sagt nú á landbúnaðurinn
að itanda undir uppbyggingu sjóðanna í stað þess að
áðu' höfðu sjóðirnir staðið undir uppbyggingu land-
búmðarins. Fyrst átti að taka féð af bændum og lána
þeim síðan aftur til stutts tíma með okurvöxtum, þá
yrðí hagur sjóðanna góður. Hagur bænda virtist ekki
skipta eins miklu máli, ef þeir máttu sízt við því að á
þá yrði bætt klyfjum.
Allt miðar þetta að því sama: Samdrætti. En þrátt fyrir
allar þessar harkalegu aðgerðir hefur góðærið til sjáv
arins og þrotlaus dugnaður og áræði almennings komið
í veg fyrir að ,,viðreisnin“ gæti heppnazt að fullu, nema
á sumum sviðum. Og þá fer ríkisstjórnin að herða e1
samdráttarróðurinn. Þetta ár hefur hún verið í eins
konar stríði við góðærið, með framleiðslustöðvunum o. fl.
En ekki finnst stjórninni enn nóg að gert. Einn helzti hag-
spekingur ríkisstjórnarinnar er sendur fram í nafni Seðla
bankans og látinn segja að enn verði að draga úr útlán-
um til framleiðslunnar, því ,,viðreisnin“ sé í hættu. Svo
verður Seðlabankinn að greiða a. m. k. 30—40 milljónir
í vexti á ári af fyrsta sparifénu, sem ekki má vera í um-
ferð í framleiðslulífinu. Björg eru lögð I veg fyrir fram-
leiðslu og uppbyggingu og síðan hamrað á því að kaup-
getan verði að haldast í hendur við framleiðsluaukning-
una. Svo þegar framleiðsluaukning verður þrátt fyrir allt
vegna hins mikla sjávarafla og kauphækkanir verða ei
enn á ný farið að gera ráðstafanir til að hindra kjarabót.
Frakkar hafa enn tögl og
hagldir á Fílabeinsströndinnl
Sért þú kominn til Abid-
jan, höfuðborgar Fílabeins-
strandarinnar, og ætlir að
hitta forsetann, Houphouét-
Boigny að máli, er ágætt að
ganga „General de Gaulle“-
strætið og fara yfir „Lýðveld-
istorgið". Sennilega er forset
inn ekki heima. Hann er á
burt hálft árið, oftast í Frakk
landi. En ef til vill gæti ein-
hver af ráðherrunum leyst
vanda þinn? Líklegt er þó, að
sá ráðherra, sem hitta þarf,
sé á ferðalagi, aö sækja ráð
til forsetans fjarverandi. For-
seti stjórnardeildar? Jú,
hann er við og önnum kaf-
inn við að ákvarða, enda
hvítur og franskur, eins og
fjármálaráðherrann.
Sértu ekki enn orðinn von
l?.us um að finna óháða afrí-
kanska sál á Fílabeinsströnd
inni, þá skaltu hverfa frá
forsetahöllinni, ganga yfir
Houphouét-Boigny-hæðina og
virða fyrir þér fegurð pálma
trjánna hinum megin við sýk
ið- Handan þeirra er hið
snotra hverfi Afríkumanna,
Treichville, heitið eftir frönsk
um landkönnuði. Líttu vel í
kring um þig og þá kanntu
að sjá tvo svarta menn, sem
róa eintrjáningi eftir síkinu.
Spurðu annan hvorn þeirra,
hvort honum geðjist að for-
setanum. Hann mun svara,
að forsetahöllin sé stórkost-
leg bygging. Spurðu aftur, og
þá er þér svarað með lágum,
afríkönskum hlátri.
Spuröu svo einhvern af
frönsku íbúunum, sem eru
um 15000. Hann mun í löngu
máli lofsyngja kosti M. Houp-
houét-Boigny. Svörtu kjósend-
urnir eru sennilega á sama
máli, því að það voru aðeins
190 af 1641636 greiddum at-
kvæðum, sem ekki féllu á for
setann í nóvember-kosning-
unum 1960.
Yfirþjónarnir á veitingahús
unum eru franskir og af-
greiðslustúlkurnar í hinum
glæsilegri verzlunum. Feður
þeirra eru franskir forráða-
menn og elskhugar þeirra
hermenn frá frönsku herstöð
inni eða rafvirkjar eða véla-
menn, sem vinna fyrir Afríku
búana. Forráðamennirnir, 800
franskir kennarar og yfir-
menn hersins, sem einnig eru
franskir, fá laun sín frá
frönsku ríkisstjórninni að
miklu leyti. Stundum eru þau
greidd í frönskum frönkum i
París. Allir hagnast þeir hratt
eins og kaupmennirnir og
verksmiðjustjórarnir, og all-
ir senda þeir hagnaðinn jafn-
óðum heim til Frakklands.
Ef til vill er þetta, — ásamt
því, að tveir þriðju hlutar af
innflutningi landsins koma
frá frönskum svæðum, —
nokkurt endurgjald fyrir það
fé, sem franska fjármálaráðu
neytið verður að greiða til
Abidjan.
Þessar fjárgreiðslur eru
miklar eða sem svarar 18
milljónum sterlingspunda á
ári. Sumt er aðstoð, annað
laun, en miklll hluti þeirra
eru verðbætur á kaffi, sem
selt er í Frakklandi. Kaffi er
helmingurinn af framleiðslu
Fílabeinsstrandarinnar. Það
er selt til Frakklands fyrir
mun hærra verð en heilbrigt
er.
„Eina vandamálið hér er í
sambandi við kaffið“, sagði
Frakki einn. Jafnvel þó að
vandamál landsins væru öll
fjárhagslega eðlis, sem þau
raunar ekki eru, — þá er það
brýnast, að beina landbúnað
inum að öðru fremur en kaffi-
rækt, og umfram allt aö
venja efnahagslífið undan
áhrifum Parísar. Kakao-
framleiðslan er helmingur á
við kaffiframleiðsluna, en
hún verður einnig að treysta
á franskan markað. Þriðja
aðalútflutningsvaran er timb
ur, sem franskir menn rækta
og selja frönskum kaupend-
um. Gjaldeyrisforði landsins
er geymdur í frönskum frönk
um í París og þar situr frönsk
nefnd, sem heldur uppi verð-
gildi afríkanska frankans,
sem notaður er á Fílabeins-
ströndinni. Sjónarmið henn-
ar er fyrst og fremst að halda
uppi verðgildi frankans, en
gróskan í efnahagslífi Fíla-
Kortið sýnir legu Fílabeinsstrand
ar (Ivory Coast) og nágranna-
ríkja á vesturströnd Afrfku.
beinsstrandarinnar er nánast
aukaatriði.
En tök Frakka á Abidjan
koma víðar fram en í efnis-
legum hlutum. Hinir fáu,
menntuðu Afríkumenn eru vel
menntaðir og flestir vel sam-
lagaðir. Afríkumaðurinn, sem
gegnir daglegum störfum
meðan forsetinn er fjarver-
andi, er forsætisráðherrann,
M. Auguste Denis. Hann segir
hiklaust: „Eg er afsprengi
frönsku nýlendustefnunnar",
og það er rétt, engu síður en
önnur umsögn hans: „Við höf
um pólitískt frelsi en ekki
efnahagslegt frelsi. Til þess
verðum við að vinna“.
Sú tveggja ára áætlun, sem
nú er í framkvæmd, er að-
eins eins konar verkefnaskrá.
Stærri áætlun er í athugun,
en á meðan er „aðsjálni" lát-
in í veðri vaka í Abidjan. Hús
næðis- og bílafé umboðs- og
embættismanna verður lækk
að í ár. Ákveöinn hluti hagn-
aðar og tíund af tekjum laun
þega verður að renna til fjár
festingar. Aðstoð er fengin
til skipulagningar. Allt er
þetta ágætt, en spurningin
er aðeins, hve marga inn-
fædda íbúa Fílabeinsstrandar
innar það kemur til með að
snerta. Djúpið milli fátækra
og ríkra er mjög áberandi,
jafnvel i Abidjan, sem er þó
eins konar sýningargluggi.
Til þess er varla að ætlast, að
ávextir af blómgun efnahags
lífs, sem mestmegnis er er-
lent, falli niður í eintrjáning-
inn á síkinu.
Vanþróunar hinna inn-
fæddu, sem eiga flest sitt und
ir París, verður vart í misrík
um mæli í öðrum Afríkulönd-
um, sem eru undir áhrifum
Frakka. Guinea, sem Frakkar
hurfu frá 1958, er lengst á
veg komin. Þó er nú verið.að
knýja hana til að biðja um
að fá aftur að leita undir de
Gaulle-feldinn. Fílabeins-
ströndin er enn fastast tengd
Frakklandi. Landsstjórinn í
Dakar stjórnaði frönsku
Afríku á nýlendutímunum og
naut aðstoðar varalandsstjóra
í höfuðborgunum. Nú berast
frönsku áhrifin í verzlunar
málum, fjárhagsmálum.
menningarmálum og stjórn-
málum einkum frá Houphou
ét-Boigny forseta í Abidjan
og París.
Houphouét-Boigny forsetj
er gamall og virtur afríkansk-
ur stjórnmálamaður. Hann er
góður ræðumaður og hefur
tekizt vel að soga franka til
landsins. Þaö er hann, sem
á að hjálpa til að halda ná
grannaríkjunum frönskum.
Þrjú þeirra, Volta, Niger og
Dahoney, eru nálega jafn
mikið háð Fílabeinsströnd-
inni og Frakklandi, einkum
vegna Sambandsnefndar
Houphouét-Boigny. Sambands-
nefndin byggir mestmegnis
á sameiginlegum sjóði, sem í
raun og veru veitir fé frá
Fílabeinsströndinni til hinna
þriggja. Árið.sem leið greiddi
Fílabeinsströndin sem svar-
aði hálfri annarri milljón
sterlingspunda á þennan hátt.
Svarar það til þriðjungs af
áætluðum heildarkostnaði
forsetahallarinnar i Abidjan
Áhrifin frá Abidjan berast
eftir fleiri leiðum. Bílar með
Mali-fána sjást iðulega á leið
til hafnarinnar í Abidjan.
Vörur frá Bamako eru frem-
ur sendar þá leið en um Dak-
ar, síðan slitnaði upp úr Sene
gal-sambandinu 1960. Ef til
vill kemur M. Sékou Touré,
forseti Guineu, í heimsókn til
Abidjan innan tíðar. Líkur á
þessu eru þó sagðar hafa rén
að nokkuð eftir að það frétt-
ist í byrjun júlí, að Mali-
stjórnin muni ætla að gefa
út sinn eigin franka, eins og
Guinea gerði fyrir löngu. Mali
og Guinea neyddu Houphou-
ét-Boigny til þess að hafa
sambandsnefnd sina óháða
Ákvörðun Mali-stjórnarinnar
verður því bæði að hljóta
samþykki í París. og Abidjan,
ef afstýra á hættu fyrir
franska svæðið. Mali verður
eftir sem áður á svæði frank
ans, en uppreisn þess er fyrst
-og fremst gegn yfirráðum
Parísar yfir sameiginlegum
gjaldmiðli Vestur-Afriku.
Þó að franska kerfið virð-
ist ganga allvel, þá er öryggi
þess í hættu af ýmsum öðrum
sökum en þeim, sem hér hafa
verið nefndar. Síðan Alsir-
stríðinu lauk hafa jafnvel
Abidjanbúar velt vöngum yf-
ir því, hve lengi frönsku
stjórninni muni finnast þörf
á að tryggja öryggið í Vestur
Afríku. Og hve lengi halda
franskir skattþegnar áfram
að fjármagna þessa stefnu?
Þessum spurningum er erfið-
ara að svara en þeirri stjórn
málaspurningunni, sem næst
liggur Fílabeinsströndinni «
sjálfri, sem sé: Eru nokkrir B
ungir róttækir menn reiðu 1
búnir til uppreisnar þar? H
Svarið er, róttækir menn 0
Framhald á bls 13 i
Jl
T í MIN N, sunnudagiim 26. í.srúst 1962