Tíminn - 29.08.1962, Blaðsíða 8

Jakob Frímannsson
ÞaS yrði vandfundinn sá
Akureyringur, sem ekki veit
deili á Jakob Frímannssyni,
enda nafn hans eitt af þeim,
sem oftast ber á góma, þegar
rætt er um bæjarmálin, kaup-
félagið eða ýmsa aðra félags-
starfsemi. Hann hefur helgað
samvinnuhreyfingunni starfs-
krafta sína og unnið að verzl-
un og viðskiptum frá unglings
árum, en 22 síðustu árin hefur
hann haldið um stjórnartaum-
ana í stærsta samvinnufélagi
landsins af festu og dugnaði.
í bæjarstjórn Akureyrar hef-
ur hann átt sæti síðan 1942 og
bæjarráði allan starfstíma
þess eða frá 1946. f mörgum
fleiri félögum og nefndum hef
ur Jakob gegnt trúnaðarstörf-
um, og má m. a. nefna Sam-
band ísl. samvinnufélaga, Út-
gerðarfélag Akureyringa h.f.
og Flugfélag íslands. Nú síð-
ustu daga er aldarafmæli Ak-
ureyrarkaupstaðar eitt af því,
sem á honum hefur mætt.
Eins og nærri má geta, er
vinnudagurinn langur hjá
Jakob Frímannssyni, og að
morgni verður hann að byrja á
að skipuleggja daginn, ef það
hefur þá ekki verið gert, því að
hverri mínútu er ráðstafað, og
fundirnir eru fleiri en einn og
fleiri en tveir. En Jakob tekur
annríkinu með jafnaðargeði, og
einn morgun um miðjan ágúst
gaf hann sér tíma til að spjalla
við mig á skrifstofunni í klukku
tíma. Þetta var um tSuleytið
og margt fólk á götunum. Bíl-
arnir runnu upp og ofan gilið
í sólskininu, kirkjuklukkan sló,
og Akureyri var vöknuð.
— Hvað er þér efst í huga á
aldarafmæli bæjarins, Jakob?
— Það eru tvímælalaust þær
miklu breytlngar, sem orðið
hafa á bænum frá því að ég
man eftir mér. Mínar fyrstu
minningar eru frá árunum
1908—10, þegar bærinn var enn
lítill og framfarir litlar. Á þeim
árum voru verzlanirnar fáar og
smáar og engin stærri atvinnu-
fyrirtæki starfandi. Helzta at-
vinna á veturna var þá við ull-
arverksmiðjuna Gefjun, og úti
mun nokkuð hafa verið unnið
að skipa- og bátasmíðum. Á
þessum árum var nokkur út
gerð rekin hér úr bænum, það
var þá þilskipaútgerð, en salt-
fiskverkun og sildarsöltun stund
uð á sumrin. Norðmenn lögðu
upp síld hér á þessum árum,
þegar ég man fyrst eftir mér,
og höfðu hér stórar söltunar
stöðvar. Eins og í öðrum bæj
um hér á Islandi, hefur þróun
in verið mjög hægfara hjá okk
ur. Með aukinni ræktun og þró
un hefur þó verzlunin aukizt, og
þó að útgerðin legðist að miklu
leyti niður hér frá Akureyri á
tímabili, bætti vaxandi iðnaður
upp þann atvinnumissi, þannig
að heita má, að um nálægt
þrjátíu ára tímabil hafi þróun
og vöxtur bæjarins verið nokk
uð jafn og öruggur. Eftir stríð,
þegar velmegun jókst jafnt hér
á Akureyri og annars staðar
fóru menn að byggja hér mun
meira en áður, og þó að fólks
fjölgunin hafi ekki verið sérstak
lega mikil, hefur mjög mikið
verið byggt, eftir að fólk fór að
hafa efni á því. —
— Hver voru fyrstu störfin,
sem þú vannst hér á Akureyri?
— Eg hef eiginlega verið við
verzlun alveg frá því að ég lauk
mínu skólanámi.
— Og hjá KEA alla tíð?
— Já, alveg stöðugt frá 1918.
— Hefur ekki ræktunin og
búsældin í nágrannasveitum Ak
ureyrar haft mikla þýðingu fyr
ir vöxt og viðgang bæjarins?
— Það er ekki vafi á því, að
eitt af því, sem sett hefur mest
an svip á vöxt bæjarins er, hve
ræktun og landbúnaður hefur
aujdzt á liðnum árum í sveitun
um hér í kring. Eg get nefnt
sem dæmi um þessa aukningu,
að 1928 er Mjólkursamlag KEA
stofnsett og tók á móti 579.000
lítrum. 1939 var núverandi
mjólkurvinnslustöð byggð, og
hafði þá mjólkurmagnið rúm
lega sexfaldazt og var rúmlega
3 milljónir lítra, en síðan hefur
það rúmlega fimmfaldazt og er
nú um 15 milljónir lítra. Þessi
geysilega aukning mjólkurfram
leiðslunnar hefur auðvitað í för
með sér mikil og aukin viðskipti,
eins og nærri má geta, og þó
að framleiðsluaukning landbún
aðarafurða sé að vísu mest,
hvað mjólkina snertir. þá er
framleíðsluaukningin í öllum
greinum geysilega mikil Og
vöxtur bæjarins helzt alltaf að
nokkru leyti í hendur við hana.
— Hefur ekki útgerðin haft
mikla þýðingu líka?
— Jú, því dettur engum í
hug að néita. Strax á stríðsár
unum fór að aukast útgerg héð
an frá Akureyri og skipin og
bátarnir að stækka. Kaupfélag
ið fer að byggja skip og báta í
eígin skipasmíðastöð, og 1943 er
Snæfellinu, stærsta skipinu,
sem þar hefur verið byggt,
hleypt af stokkunum, og hefur
það reynzt mikil happafleyta,
Og með stofnun Útgerðarfélags
Akureyringa h.f. 1946 má segja,
að Akureyri sé orðin talsverður
útgerðarbær. ,Togurunum fjölg-
ar, og útgerðarfélagið byggir
stórt hraðfrystihús, sem síðan
hefur verið eitt af stæstu at
vinnufyrirtækjum bæjarins.
Heita má, að hvert einasta ár
síðan í stríðslok hafi fært bæn-
um einhver ný atvinufyrir-
tæki. Stöðugt eru byggg íbúð-
arhús, en auk þess verkstæði,
verzlunarhús og ýmsar stærri
byggingar.
— Hvað viltu segja um iðn
aðinn?
— Iðnaðarframkvæmdir sam
vinnufélaganna eru þar lang
mestar. Verksmiðjur þeirr á
Gleráreyrum eru orðnar mjög
stórar á okkar mælikvarða og
langstærstu verksmiðjur lands,
ins, hver í sinni grein. Þar munu
nú vinna milli fimm og sex
hundruö manns. Af öðrum
stærri verksmiðjum hér á Ak
ureyri má nefna tunnuverk
smiðjuna, sem er eign Síldarút
vegsnefndar, niðursuðuverk
smiðju, sem er hlutafélag, og
vinnur að niðursuðu og niður
lagningu á síld og baðmullardúka-
verksmiðju. Ýmsar smærri verk-
smiðjur hafa risið upp, sem
veita fjölda manns atvinnu. Ak
ureyrariðnaðurinn er svo lands
þekktur, að það er óþarfi að
fara sérstaklega um hann fleiri
orðum hér.
— Hvað viltu segja um sam-
skipti KEA og bæjarins?
— Það er óhætt að segja, að
samskipti KEA og Akureyrar
bæjar hafa alltaf verið góð.
Kaupfélagig hefur alla tíð þurft
margt til bæjarins að sækja,
eins og eðlilegt er ,og bærinn á
sama hátt oft þurft að leita til
félagsins. Þetta hefur ekki
minnkað í seinm tíð, þar eð
bærinn hefur alltaf farið stækk-
andi og umsvif KEA aukizt að
sama skapi. Eg vil taka það
fram, að félagið hefui aidrei
þurft að kvarta undan bæjarstjórn
SEGIR JAKOB
FRIM^NNSSON,
FRAMKVÆ
TÍMINN, miðvikudaginn 29. ágóst