Tíminn - 29.08.1962, Blaðsíða 2

ureyrar og Eyjafjarðarsýslu. Aður
höfðu Akureyringar sótt kirkju
að Hrafnagili. Er kirkjubygging-
unni laulc, segir í grein í Norðan-
fara: „ . . . var þá fagnaðarveifa
á hverri stöng og siglutré, fall-
byssunum var skotið, svo að berg-
málaði í fjöllunum . . . gleðióp
hljómuðu, staupin klingdu, full af
gleðjandi og hressandi lög, sem
oftast verður að vera annars veg-
ar, þá mikið er um dýrðir og sam-
koma manna á að vera sem ynd-
ælust og minnilegust; en oss virð-
ist, að Backus ætti hvergi að koma
nærri við slíkt tækifæri." Þessi
kirkja bæjarins stóð nærfellt 80
ár.
Jarðeplarækt hafði um langt
skeið verið mikil á Akuieyri. Var
það norskur verzlunarstjóri, H. K.
Lever, sem hóf hana árið 1808.
En auk garðræktarinnar voru at-
vinnuvegir bæjarbúa kvikfjárrækt,
fiskveiði, síldveiði og selveiði.
ýmsar handiðnir, svo sem trésmíði,
járnsmíði, gull- og silfursmíði,
skósmíði, prentun og bókband, svo
og veitingasala og verzlun. Á heim-
ilunum var unnið úr ull og gerðir
íslenzkir skór eins og á sveitabæj-
um.
Bæjarfógeti, sem jafnframt var
sýslumaður Eyjafjarðarsýslu, var
Stefán Thorarensen. Héraðslæknir
var Jón Finsen, og var læknishér-
að hans öll Eyjafjarðarsýsla og
Þingeyjarsýslur báðar. Lyfsali var
Jóhann Thorarensen.
Um 40 íbúðarhús voru í bænum.
Voru flest þeirra timburhús, en
fáeinir torfbæir þiljaðir innan. Þá
þótti lyfjabúðin í brekkunni norð-
an við mynni Búðargils vegleg-
asta hús bæjarins. Bæjarstæðið var
ekki stórt. Það náði frá Krókeyri
dálítið út fyrir lækinn, sem fell-
ur úr Búðargili.
í Norðanfara-greininni, sem áð-
ur er nefnd, kemur fram, að vegur
um bæinn hefir verið lítt gerður.
Er þar talið, að gatan í nágrenni
kirkjunnar sé oft nær ófær vegna
sjávarflóða og stórgrýtis.
í reglugerðinni um bæjarrétt-
indi Akureyrar var heimilað að
leggja Oddeyri undir kaupstaðinn,
og var það gert skömmu eftir að
hann fékk sína eigin stjórn. Fyrsta
húsið á Oddeyri hafði verið reist
1859. Var það nefnt Lundur og
stendur enn í dag.
Nafnið Akureyri, sem ijpphaf-
lega átti aðeins við eyrina undir
brekkunni, og er stundum notað í
þeirri merkingu enn í dag, var þá
látið ná yfir kaupstaðinn allan.
í þessari grein er orðið notað í
báðum merkingunum.
Fyrsta bæjarstjórn Akureyrar
I reglugerðinni frá 1862 var á-
kveðið, að fimm manna bæjar-
stjórn skyldi kosin. Kosningarétt
höfðu allir fullmyndugir menn,
sem ekki voru öðrum háðir sem
hjú, höfðu verið búsettir í kaup-
staðnum síðasta árið og borgað að
minnsta kosti tvo ríkisdali í bæj-
argjald.
Hinn 31. marz 1863 var kjörfund-
ur haldinn til að kjósa hina fyrstu
bæjarstjórn. Aðeins 15 kjósendur
sóttu fundinn. Þessir voru kosnir
fulltrúar: Edvald E. Möller verzb
unarstjóri (með 12 atkv.), Jón
Finsen héraðslæknir og Jón Chr.
Stephánsson timburmeistari (með
11 atkv. hvor), Ari Sæmundsen um
boðsmaður og Jóhannes Halldórs-
son cand. theol. (með 9 atkv.
hvor).
Fyrsti forseti bæjarstjórnar (þá
nefndur oddviti) var kosinn Ari
Sæmundsen. Hann var settur bæj-
arfógeti þá um haustið, en í hans
stað var kosinn oddviti Jóhannes
Halldórsson, er sat samfleytt 20
ár í bæjarstjórninni.
Fólksfjölgun til loka 19. aldar
Fólksfjölgun var lítil fyrstu ár-
in eftir að bæjarréttindin voru
fengin, erida var bæjarstjórnin
ekki fús til að hleypa inn í bæinn
fátækum, barnmörgum fjölskyld-
um. Árið 1870 voru bæjarbúar að-
eins 313, en 7. nóv. 1901 eru
þeir orðnir 1370, og hafði íbúatal-
an þá meir en tvöfaldast hinn síð-
asta áratug.
Akureyri — Oddeyri
Oddeyri fór ekki að byggjast að
ráð'i, fyrr en Gránufélagið var
stofnað og reisti þar verzlunarhús
um 1870. En brátt óx byggðin þar,
enda var þar miklu meira land-
rými en inni á Akureyri. Lengi
var langt bil óbyggt milli bæjar-
hlutanna og vegur slæmur, og oft
fóru bæjarbúar ríðandi á milli.
Talið er, að um skeið hafi verið
nokkur rígur milli Akureyringa og
Oddeyringa, en nú er hann löngu
horfinn, enda hafa bæjarhlutarnir
vaxið saman og bærinn þanizt
langt upp fyrir eyrarnar, upp
brekkuna og upp á brekkuna, langt
upp um holt, mýrar og móa, þar
sem áður voru beitilönd og mó-
tekjuland bæjarbúa. Enn fremur
hefir bærinn lagt undir sig Glerár-
þorp, sem vex ört, og allan syðri
hluta Kræklingahlíðar.
100 ára saga
í biaðagrein sem þessari er ekki
hægt að segja hina margþættu
þróunarsögu Ákureyrar, heldur að
eins minnast einstakra atriða og
Þorsteinn M. Jónsson
bæjarins, eins og hann er nú, og
athuga, hvernig atorkusamir og
smekkvísir borgarar hafa breytt
hinu lítt ásjálega smáþorpi, er fékk
bæjarréttindi 1862, í einhvem
smekklegasta, hreinlegasta og feg-
ursta bæ landsins, er margir inn-
lendir menn og útlendir eru hrifn-
ir af. Bærinn mun sanna þeim gest-
um, er heimsækja hann nú á 100
ára afmæli hans, að hann er ekki
aðeins fallegur bær að ytra útliti,
heldur er þar einnig lifað fjöl-
þættu athafna- og menningarlífi.
Framlag skaparans —
framlag borgaranna
Akureyri heillaði engan höfð-
ingja landnámsaldar svo mikið, að
hann settist þar að. En Súlur stóðu
tignarlegar vestan við Eyjarfjarð-
arbotn eins og enn í dag, Kaldbak-
ur hélt vörð norð-austan við fjörð-
inn sem nú, og Vaðlaheiði sat með
hátíðlegri ró austan við fjörðinn
innanverðan. En hinn fagri og
frjósami Eyjafjörður inn — en
svo er héraðið inn af Akureyri
nefnt — heillaði svo fyrstu land-
nemana, að þeir reistu þar býli
sín. Bær á Stóra-Eyrarlandi mun
þó hafa verið reistur þegar á land-
námsöld. Þar upp á brekkunni er
fallegt útsýni, en sjálf var brekk-
an sundur grafin af giljum, og
moldarskriður féllu úr henni. Gróð
ur hennar átti því ótryggt friðland.
Veðráttan þar var betri en annars
staðar við strendur Eyjafjarðar,
eins góð og inni í dalnum.
Eyjafjörður er langur eins og
kunnugt er, og enginn kaupstað-
ur landsins stendur eins fjarri út-
hafinu og Akureyri. Moldin í landi
Akureyrar er frjósöm, höfnin ein
af beztu og fegurstu höfnum lands-
ins. Oft er og góð veiði inni á firð-
inum og jafnvel inni á Pollinum,
þótt hún að visu sé minni nú en oft
áður.
Þjóðleiðin milli vestur- og aust-
urhluta landsins er auðveldari
norðan lands en sunnan, vegna
jökulfljóta Skaftafellssýslu; sú
þjóðleið hefir jafnan legið og hlýt-
ur að liggja um Akureyri.
Gróðursælar sveitir og héruð eru
i nágrenni Akureyrar í öllum átt-
um. Hún er því þannig sett, að
hún hlaut að verða mesti bær um
allan norðvestur- og norðaustur
hluta landsins.
Það, sem ég hefi hér að framan
talið upp, er auðvitað allt framlag
skaparans, en með það geta menn-
irnir farið bæði vel og illa. En nú
vil ég með fáum orðum reyna að
sýna, hvernig Akureyringum hefir
tekizt í því efni.
Þegar ferðamaður ekur í bíl inn
Akureyrarbæ, hvort sem er að
sunnan eða norðan, þá blasa við
trjágarðar, sumir allstórir og prýði
lega hirtir, við flest húsin. Ef kom-
T í M1 N N , miðvikudaginn 29. ágúst 1962
/