Tíminn - 29.08.1962, Blaðsíða 17

Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Frarakvæmdastjóri: Tómas Arnason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason og Indriði
G. Þorsteinsson Fullfcrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson. Auglýs-
ingastjóri: Sigurjón Davíðsson. Ritstjórnarskrifstofur i Eddu-
húsinu; afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur I Banka-
stræti 7. Símar: 18300—18305. Auglýsingasími: 19523 Af.
greiðslusími 12323 - Askriftargjald kr 55 á mánuði innan-
lands. í lausasölu kr. 3 eintakið. — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Afmælisbærinn
í dag er aldarafmæli Akureyrar, höfuðstaðar Norður-
lands. 29. ágúst 1862 gaf Friðrik konungur sjöundi út
tilskipun, þar sem hann ,bauð og skipaði“ að Akureyri
skyldi verða sérstakt bæjarfélag og lögsagnarumdæmi
með kaupstaðarréttindum og skyldum.
Akureyrar er fyrst getið í Ljósvetningasögu (Vöðu-
Brands-þætti) og Oddeyrar í Víga-Glúmssögu, en þar
var þing- og samkomustaður Eyfirðinga, og þar gerðu
Norðlendingar Álfi úr Króki aðför og þar voru eignir
Jóns Arasonar dæmdar undir konung árið 1551.
Síðan liðu aldirnar, og fara ekki miklar sögur af Ak-
ureyri, nema að þar héfst dönsk höndlun um 1580, og er
þar flest dæmt undir konung og danska einokunarkaup-
menn í 300 ár. Var Akureyri „autoriseraður höndlunar-
staður“, en byggð óx þar lítt. Árið 1785 eru 12 manns á
sálnaregistri Akureyrar og bera flestir dönsk nöfn, en upp
úr því fara umsvif á staðnum að vaxa þegar verzlun var
gefin frjáls. Um síðustu aldamót eru 123 hús á Akureyri
og íbúar orðnir um eða yfir þúsund. Eftir það dafnar
bærinn óðfluga, enda er þá hætt að dæma flesta hluti und-
ir danskan kóng.
Og það, sem af er þessari öld hefur Akureyri verið óum-
deilanlegur höfuðstaður Norðurlands. Eyrarnar tvær hafa
tengzt æ sterkari böndum byggðar og athafna, svo að
eyrin sunnan við Búðargilið hefur fært drjúglega út ríki
sitt, og fólkið, sem lifir og starfar í þessum myndarlega
kaupstað, er komið á tíunda þúsund.
Margt ber til þess, að Akureyri hefur hlotið höfuðstað-
arsess í Norðlendingafjórðúngj, en þar kemur ekki til
nein valdskipun, heldur lega kaupstaðarins og tengsl
til beggja átta og eðlilegar krossgötur á leiðum Norðlend-
inga. Bæjarstæðið er hið bezta, sem fundið verður á
Norðurlandi, við langan og veðursælan fjörð með mestu
búsældarsveitum fjórðungsins.
Vöxtur Akureyrar hefur orðið mjög jafn síðustu ára-
tugi, en þó mestur síðustu tuttugu árin. Kaupmannaverzl-
un varð öflug á Akureyri um síðustu aldamót og er raun-
ar myndarleg enn, en samvinnustefnan hefur skotið þar
rótum með þeim hætti, að þar er meiður hennar ef til
vill mestur á landi hér. Hafa þar farið saman óvenjulega
góð skilyrði og einstakir forystumenn. Segja má, að sam-
vinustarfið í landinu hafi endurfæðzt á Akureyri á öðr-
um áratug aldarinnar.
Bæjarstæði Akureyrar er svo fagurt að margir telja
að langt þurfi að leita til samjafnaðar. Gróðurríki er
hvergi meira eða fegurra í íslenzkum kaupstað. Menning
bæjarins stendur djúpum rótum. Þar eiga landsfræg
skólasetur heimili. Þar er byggt með óvenjulegum mynd-
arbrag og stjórn bæjarmálefna traustari og betri en víð-
ast hvar annars staðar. Bæjarbragur stendur á gömlum
merg og þar eiga gamlar og skemmtilegar sambúðarvenj-
ur sér meira hald en annars staðar.
Akureyri er í dag glæsileg nýbygging á gömlum og
traustum grunni. Slíkur bær getur með heiðri haldið
aldarafmæli og mun gera það þessa dagana. Akureyr-
ingar unna bæ sínum og bera 1 brjósti heilbrigðan metnað
og heitan fyrir hans hönd.
Tíminn telur ástæðu til að fagna með Akureyringum
á þessum afmælisdegi og hefur því efnt til sérstaks há-
tíðarblaðs, sem helgað er Akureyri og kemur út í dag.
Tíminn sendir höfuðstað Norðurlands og íbúum hans
beztu afmælisóskir og vonir um, að reisn hans og vöxtur
næstu öldina verði talandi vottur um blómlegt og ham-
ingjusamt mannlíf þar og í landsfjórðungnum öllum.
Gleðilega hátíð, Akureyringar.
Maithías
Heil og blessuð, Akureyrí,
Eyfirðiuiga höfuðból!
Fáar betri friöarstöíyvar
fann ég undir skýjastól:
hýran bauðstu bömum mínum
blfífu-faðm og líknar skjól.
Þú átt flest, sem friðinn boðar,
fjar'ðar drottning mild og holl,
vefur grænum fagurfaðmi
fiskiríkan silfur-„poIl“,
en í suöri Súlur liáar
sólargeislum prýða koll.
Skrúðaveggur Vöðluheiðar
vendir að þér betri hli'3;
ramlegt, fjall með reknar
herðar
reisir gafl við hánorðrið;
út og suður sveitamð',r
sumargrænar taka vi'5.
Líf og björg á báðar hendur,
blómatún og engi frjó;
síldarh'liaup og sjóbi timgar
silfurglita lygnan sjó.
Sett er borð en sægur fugla
syngur li'átt, að veitt sé nóig.
Leita skip ,að lægi blíðu,
Ijómar vor um Ránar skau.t,
eng'.nn le'it á láði ísa
iistum-fegri liafnarbraut;
ekkert hérað hagianlegri
höfuðsta'5 sér kaus og híaut.
Hér er mitt á milli tveggja
meginöfga, fjörs og hels;
stöðugt móti il'ium árum
andar banda fagrahvels,
sælublíðir sumarvindar
sefa reiði frosts og éls.
Hér er svást á sumardegi,
svæfa vindar dagsins glóð,
Norðri og Suð'ri saman kveða
sáttarmál og gamanljóð,
kallast þeir á kveld og mongna:
Kveðum, bræður, fjör í þjóð!
Önnur hö,nd þín, Eyrin breiða,
afli Ránar bendir mót;
Ægir flaniar hrár og harður,
horfir fyrst á blíða snót,
hrekkur svo Við' hjarta lostinn,
h'lær og sofnar við þinn fót.
Þú átt einn, mín eyri,n kæra,
óvin þann, er skerðir ián;
það er „landsins forni
fjandi“ —
farí’ hann lemgi hróðurs án,
þótt hann fremur þér en öðrum
þykist stundum borga rán.
Héða.n sól um sumarmorgna
sýnjst kyssa fjarffar munn,
heimsins drottning h'álf • í baði
helgum eldi sveipar unn:
Líttu’ á Drottins Ijómann vígja
lífsins svaia nægtabrunn!
Sólin rís og rauðagull'i
reifar tind og fjallasvörð,
Jochumsson
svala dagigir b'Iíðu blómi,
blundar sætt hin raka jörð;
undan sólu silfurþokan
svífu.r létt um Eyjafjörð.
Sólin deyr en Drottinn reisir
dýriíarstóra vetrarhöll;
þegir hrönn oig helgir vindar,
hlustar jörð og skuggafjöll;
þúsund liiminlamipiar lýsa
lagarkringlu spegi'lvöll.
Þú ert glöð, hin börnum-blíða,
bernskan hér er fljót á legg;
Höfðinn deyfir súg og svala,
sjaldan geisar éJj.a bregg;
skemmtíþing á græðis glerí
gleður jafnan snót og segg.
Þú ert ung oig ör í sbapi,
áfram vilt, en skortir margt:
Frjálsir menn, er fremdum
unna,
færi þig í gu.ll og skart!
Þú munt vaxa, þú munt siigra;
þó að stríðið verði hart.
Saga þín er enn í æsku,
eyrar rósa, fjórðungsbót!
Dafna þú í fullu frelsi,
framiatíma gakkt-u mót;
stunda mennt og styrk þinn
anda,
stattu fast á landsins rót!
Lifðu blessuð, Akureyri!
Auðnu- vi'ð þig leiki -hjól,
þó að tímans strið og stormar
sturli lýð ag byrgi sól.
Blessj þig meff börinum þínum
blessan Guðs og líknarskjól!
Matthías Jochumsson (1890).
T í M I N N, miðvikudagurinn 29. ágúst 19152.
13