Tíminn - 02.11.1962, Side 6

TÓMAS KARLSSON RITAR

ÞINGFRETTIR
+
Héldu að kerfið væri vél,
sem gerði allt að gulli
Frumvarp ríkisstjórnarinn-
ar um framlenging nokkurra
laga, þar á meSal bráðabirgSa
söluskattinn í tolli, var til 2.
umr. í efri deild í gær. Fjár-
hagsnefnd deildarinnar hafði
klofnað í afstöðunni til máls-
ins og lagði minnihlutinn til
að ákvæði um bráðabirgða-
söluskattinn vrði fellt niður
úr frumvarpinu.
Ólafur Björnsson mælti' fyrir
áliti meirihlutans, sem mælti með
samþykkt frumvarpsins óbreytts.
Sagði Ólafur að hér væri um veru-
legan tekjustofn ríkissjóðs að
ræða, þ. e. um 2j}0 milljónir króna
og ef fella ætti þennan skatt nið-
ur yrði að afla tekna í ríkissjóð
að öðmm leiðum, þ. e. hækka aðra
skatta eða draga úr ríkisútgjöld-1
unum, sem vandkvæðum væri i
hundið og því ábyrgðarleysi að
samþykkja niðurfellingu þessa;
tekjustofns. Þá minnti Ólafur á,
að tollskráin væri í endurskoðun.
Karl Kristjáns-
son mælti fyrir
áliti 1. minni-
hluta. Rakti Karl
sögu þessa:
8% br áðabirgða-1
söluskatts í tolli,
sem upphaflega
átti að gilda að-
eins til ársloka
1960 en hefði síðan verið fram-
lengdur ár eftir ár og nú ætti
enn að framlengja. 1960 hefði
þessi skattur numið 126 milljón-
Meinlegar prentvillur slæddust
inn í frásögn af ræðu Ásgeirs
Bjarnasonar um afurðalán Seðla-
bankans. Þar stóð: Áætlað væri
að um 900 fjár hefði verið slátr-
að og samanlagður fallþungi senni
lega 1213 þús. lestir............en
áttu auðvitað að vera: 900 þúsund
fjár hefði verið slátrað og saman
lagður fallþungi sennilega 12—13
þúsund lestir.
Þingstörf í gær
í efri deild var aðeins eitt
mál á diagskrá, bráðabirgða-
breyting og framlenging nokk-
urr,a laga til 2. umr. og er um-
ræðna getið hér á síðunni.
Brcyt'ingatillögur voru felldar
c,g frumvarpið afgreitt óbreytt
til 3. umr.
í neðri deild mælti Ingólfur
Jónsson fyrir frumvarpi urn
staðfesting á bráðabirgðalög-
um um hámarksþóknun fyrir
verkfræðistörf. Gylfi Þ. Gísla-
son mælt'i fyrir skemmtana-
skiattsviðauka. Frumv. um iun-
beimtu meðlag.a var afgreitt til
efri deildar. Ha'lldór Ásgríms-
son mælti fyrir, frumvarpi um
félagsheimili og Gunnar Gísla-
son fyrír frumv. landbúnaðar-
nefndar um Búnaðarmá'lasjóð.
um, 1961 hefði hann numið 186
milljónum. A fjárlögum fyrir þetta
ár er hann áætlaður 202 milljón-
ii og á fjárlagafrumvarpinu fyrir
1963, sem iagt hefur verið fram
er hann áætlaður um 260 milljón-
ir. Skattauki þessi hefur í raun
verið 8,8% í framkvæmd frá upp-
hafi, en álögugrundvöllurinn hef-
ur hækkað, ems og heildarfölum-
ar bera vottTnn. Skattaukinn hef-
ur gert hvort tveggja í senn að
hækka í heitd með aukinni dýrtíð
og auka dýrtíðina. Ríkisstjórnin
átti þau áform. þegar skatturinn
var settur að afnema hann eftir
érið. Það er áreiðanlegt. Ýmsir aðr
ir trúðu því líka að hún myndi
afnema hann að árinu loknu. Hún
var í þá árdaga bjartsön á efna-
hagskerfi hagfræðinga sinna — og
sú bjartsýni náði til stuðnings-
fiokka hennar. Ríkisstjórnin virt-
ist helzt álíta, að kerfið væri eins
konar vél, sem gerði að gulli allt
sem í hana væri látið. — En það
hefur nú reynzt öðru nær.
Framlenging þessa s-katts er auð-
vitað aðeins eitt lítið sýnishorn
vonbrigðanna af efnahagsmála-
kerfinu, sem hin svonefndu „við-
reisn“ var teiknuð eftir og áætl-
uð samkvæmt.
Meginhluti nefndarálits Karls
Kristjánssonar fer hér á eftir:
„Þessi 8% skattur var ein nlið-
ur í efnahagsaðgerðum núverandi
ríkisstjórnar. Hún hafði að vísu
tiikynnt í hinni hvítu bólc sinni:
„Viðreisn" hátíðlega, orðrétt:
„Ekki er áformað að breyta nú-
gildandi söluskattj á innflutningi.“
En við þetta áform stóð ríkis-
stjórnin ekki. Aðalástæðuna fyrir
því, að hún vék frá áforminu, taldi
hún þá vera, að hinn almenni 3%
söluskattur sinn á vörusölu og
þ.iónustu innanlands kæmi ekk; til
framkvæmda nema þrjá seinni
f jórðunga ársins 1960. Skarð fyrsta
ársfjórðungsins átti viðbótarsölu-
skatturínn á innflutningi að fylla,
og var hann þvi áformi til stað-
festingar settur sem bráðabirgða-
ákvæði.
Framsóknarmenn leyfðu sér að
draga í efa, að við það áform yrði
staðið að láta þessa skatthækkun
falla niður í árslok 1960. Það þótti
þeim, sem settu traust á ríkis-
'stjórnina og stefnu hennar, ljótar
getsakir og ekki spámannlegar.
Hvað kom svo á daginn?
Fyrir árslokin 1960 framlengdi
rikisstjórnin með atbeina stuðn-
ingsflokka sinna 8% viðbótar-
söluskattinn um eitt ár eða til
ársloka 1961
Sú saga endurtók sig í árslokin
1961, svo að skatturinn hefur hald-
izt árið 1962 án nokkurra linun-
ar.
Voru stjómarflokkarnir þó í
bæði skiptin rækilega minntir á
hin góðu, gömlu áform sín um
afnám skattsins
Og nú vamr fyrir ríkisstjórninnj
ag fá skattinn framlengdan enn
um ár, eða lil arsloka 1963, með
samþykkt 5. gr þessa frumvarps.
Norski efnahagsmálasérfræðing-
urinn Per Dragland, sem fenginn
var til íslands sumarið 1960 til
þess að athuga efnahagsmálin og
gaf út um þá athugun skýrslu, |
sem rikisstjórnarblöðin birtu, i
sagði í skýrslu sinni:
„Er hækkun söluskatts á inn-
f'.utningi úr 7,7% í 16,5% skoðuð
sem bráðabirgðaráðstöfun. Þegar
hægt verður að lækka skattinn
aftur, mun það eftir þeim upp-
lýsingum, sem ég hef fengið, hafa
í för með sér 3% sparnað fyrir
vísitölufjölskylduna."
Þessj tilvitnuðu orð úr, skýrslu
sérfræðingsins bera vitni um
þrennt:
í fyrsta lagi, að hann hefur litið
á hækkun sbluskattsins sem vand-
ræðaráðstöfun. enda kom það víð-
ar fram í skýrslunni.
í öðru lagi, að honum hefur ver
ió sagt, að viðbótarskatturinn ættj i
aðeins að gilda til bráðabirgða.
í þriðja lagi, að sérfræðingurinn
telur, að afr.ám viðbótarskattsins
muni „hafa í för með sér 3% i
sparnað fyrir vísitölufjölskyld- í
una“. Enginn hefur, mér vitanlega. \
vefengt þann útreikning. Er því
ljóst. að hér er urn málefni að
ræða, sem skiptir almenning
miklu.
Ríkiss-tjórnin hefur í mörgu ekki
skeytt um að standa við áforjn sín
og fylirheit frá byrjunardögiinum.
Snga ’viðbótaráöluskattsins er' eitt
dæmið um vanefndir stjórnarinn-
ar Tvisvar hefur hún framlengt
hann, þó að hann ætti upphaflega
aðeins að gilda til ársloka 1960.
Eg tel, að Alþingi eigi ekki að
samþykkja fyrirliggjandi tillögu
rikisstjórnarinnar um að fram-
lengja umræddan skattauka í
þriðja sinn, heldur knýja ríkis-
stjórnina til að bæta ráð sitt í
þessu máli.
Fjárlagafrumvarpið fyrir 1963
er enn á fruinstigi athugunar í Al-
þingi, svo að nægur tími er til að
athuga breytingar á því til sam-
’.æmingar við afnám skattaukans".
Björn Jónsson mælti fyrir áliti
2. minnihluta. Mælti hann eindreg
ið gegn fram-
lengingu viðbót-
arsöluskattsins.
Rakti hann all
ýtarlega hinar
miklu verðhækk-
anir og auknu á-
lögur á almenn-
ing, sem núv. rík
isstjórn hefur
staðið fyrir og benti á, að verka- j
iýðsfélögin hafa boðizt til að meta j
allar slíkar lækkanir á vöruverði I
eins og niðurfelling söluskattsins *
myindi. valda, til jafns við beinar |
jiau^ha?kkani^Y
Giínnar Thoroddsen, f jármálaráð I
herra sagði lítið samræmi og mik-* 1 *
ið ábyrgðarleysi í tillögum Fram-
sóknarmanna. —
Þeir legðu til
að þessi tekju-
stofn rikissjóðs
væri afnuminn,
IklIlliliilSiÍ en jafnframt
flyttu þeir tillög-
ur um stóraukin
framlög úr ríkis
sjóði. Þá þyrftu
menn að athuga það í sambandi
við þetta mál, að bæjar- og sveit
arfélög fá hluta af þessum skatti
og það myndi þýða 13% hækkun
útsvara í landinu, ef þessi tekju-
stofn væri af sveitarfélögunum
tekinn.
Karl Kristjánsson sagði að ráð
herrann þyrfti ekki að undra sig
á því að Framsóknarmenn flyttu
margar breytingatillögur við
stefnu núv. ríkisstjórnar, því að
svo mikill grundvallarmunur er á
stefnu Framsóknarfl. og ríkisstj.
Hins vegar hefur Framsóknarfl.
ekki gert heildartillögur þar sem
það er meirihlutinn, sem ræður
og oft æði tillitslaust eins og ráð
herrann vissi, en Framsóknar-
menn reyndu að sýna stefnu sína
í hverju einstöku máli. Mótmælti
Karl því, að sveitarfélögin þyrftu
nokkuð-að missa þótt ,skatturinn
yrði niðurfelldur. Aigreíðsla fjár-
Framh. á 15. siðn
Héraðsheimili
Hial'Idór Ásgrímsson hafði í gær
framsögu fyrir frumvarpi um
héraðsheimili, er
hann flytur á-
samt öðrum þing-
mönnum Austur-
lands í neðri
deild, þeim Ey-
steini Jónssyni,
Lúðvík Jóseps-
syni og Jónasi
Péturssyni. Frum
varpið kveður á
um að veita skuli hærri styrk úr
félagsheimilasjóði til félagsheim-
ila, þar sem 80% sveitarfélaga
héraðs og þó eigi færri en þrjú,
sameinast um byggingu félags-
heimilis, er kalla mælti þá hér-
aðsheimili. Styrkur til slíkra hér-
aðsheimila megi nema 50% af
byggingarkostnaði. Þetta frumvarp
var einnig flutt á síðasta þingi, en
náði ekki afgreiðslu í greinar-
gerð, sem frumvarpinu fyigir seg-
ir svo m.a.:
„Síðan lögin um félagsheimili
tóku gildi og farið var 1948 að
starfa samkvæmt þeim, þafa fé-
lagsheimili verið reist víð's vegar
um landið. Félagsheimilum þess-
um má skipta í þrjá stærðar-
flokka: »
1. Lítil hús, 600—900 m3.
2. Miðlungshús, 1000—2400 m:i
3. Stór hús, 2500 nrí og stærri.
Ríkið viðurkennir þá nauðsyn
byggðarlaga að eiga mannsæm-
andi samkomuhús með því, lögum
samkvæm’. að leggja fram fé til
bygéingar félagsheimiia, og breyt-
ing sú. sem hér er farið fram á
að gerð verði á lögunum um fé-
lagsheimili, skerðir eigi þá aðstoð.
Af skiljanlegum ástæðum hafa
víða verið reist félagsheimili, sem
að nokkru hafa verið sniðin eftir
þörf íbúa hlutaðeigandi sveitar-
félags og einnig með tilliti til þess
að geta samtímis tekið á móti
fleira eða færra utansveitarfólki.
Rekstur þessara húsa hefur í
sumum tilfellum reynzt mjög erf-
iður fyrir hlutaðeigendur, og veld
ur þar mestu um, að stofn- og
rekstrarkostnaður er of mikill
miðað við afnotamöguleikana.
Sums staðar hagar svo til, að
sveitarfélögum er mikil þörf á að
hafa yfir að ráða sameiginlegu
samkomuhúsi til fundarhalda og
mannfagnaðar, en til slíkra nota
reynast eðlilega fél.heimili hinna
einstöku sveita að jafnaði of lítil.
Auk þess eru þau venjulega þann-
ig staðsett, að illa hentar fyrir
íbúa margra sveita að eiga þangað
sameiginlega sókn, sérstaklega að
j vetrarlagi. Þar sem svona hagar
; til, hefur á síðustu árum nokkuð
i verið unnið að því að mynda sam-
j tök flein sveitarstjórna og ann-
arra aðila hlutaðeigandi sveita,
: þeirra sem um ræðir j 1. gr. lag-
anna um félagsheimili til að resa
sameiginiegt héraðsheimil; á hin-
um hentugasta stað innan héraðs-
ins, sem væri svo stórt, að full-
nægði sameiginlegri þörf. Er þá
jjafnframt gert ráð fyrir að hin
j einstöku sveitarfélög innan héraðs
! ins byggi sín félagsheimili. hæfi-
I lega stór til að fullnægja þeim
með tilliti :il mannfjölda.
Það, sem vinnst við þetta fyrir-
komulag og byggingu héraðsheim-
ila, þar sem slíkt á við, er m.a.
þe.tta:
1. Meiri möguleikar til nánara
menningarlegs og félagsmálalegs
samstarfs sveita innan sama hér-
aðs.
2. Minni stofnkostnaður vegna
byggingar félagsheimila og því
hagkvæmara fyrir hlutaðeigandi
sveitir og félagsheimilasjóð.
3. Meiri hagkvæmni um heil-
brigðar rekstur félagsheimilanna.
4. Héraðsheimili, sem byggt er
samkvæmt þörfum heils héraðs,
hefur m. a. skilyrði til að vera
menningarmiðstöð héraðsins, þar
sem héraðsbúar geta sameiginlega
notið þess bezta, sem á boðstól-
um er á hverjum tíma, hvort sem
það er flutt af heimamönnum eða
aðkomufólki. Ljóst má vera, að
það er miklum fjárhagslegum erf-
iðleikum bundið fyrir sveitarfélög-
in að koma upp slíkri menningar-
miðstöð sem hér um ræðir jafn-
hliða því að byggja sín eigin fé-
lagsheimili, þótt þau að sjálfsögðu
verði minni og ódýrari en ella þar
sem þau verða meir en áður sniðin
eftir heimaþörf einni. Flm. telja
því rétt og eðlilegt, að hið opin-
bera hlutist til um, að héraðsheim-
ili fái nokkru .hærri byggingar-
styrk en félagsheimili einstakra
sveitarheimila og geri þannig
stærri félagsheildum auðveldara
um úrlausn verkefnis, sem líklegt
er að efli félagslega samvinnu,
betra samkomuhald og sparnað á
fjármunum.
Flm. leggja svo að lokum til, að
síðasta málsgrein 2. gr. laganna
um félagsheimili verði felld niður.
Reynslan hefur sýnt, að telji að-
ilar að byggingu félagsheimilis sig
eiga rétt á -mknuin styrk úr ríkis-
sjóði, hefur 4. gr. laganna verið
beitt.
T f MIN N, föstudaginn 2. nóvember 1962
6