Tíminn - 25.11.1962, Blaðsíða 9

íyrr en eftir árið eða svo. En
aflann fóru þeir með og seldu
á Ítalíu (helzt 'i Napoli) eða
Grikklandi. Það var heldur
ekki smáspölur! Stundum
mættum við sænskum skipum
og höfðum við þá bókaskipti.
Eigandi skips okkar var félagið
Aktibolaget Svea, sem átti um
50 skip. Hvert skip fékk í
nesti kassa með bókum, og þeg
ar búið var að lesa þær bækur,
var hann látinn í skiptum fyr-
ir annan kassa, þegar skip
mættust á hafi eða í höfn. —
Okkar skip hafði ekki komið
heim til Svíþjóðar í tvö ár.
— Hvemig gekk ykkur að
skilja hver annan, af svo
mörgum þjóðernum sem þið
voruð?
— Þar stóð nú oft hnífurinn
í kúnni. Það var greinileg
stéttaskipting á skipinu. Og
yfirmennirnir, sem voru allir
sænskir, vildu ekkert annað
mál tala en sína sænsku. Raun-
ar voru engir erfiðleikar fyrir
okkur Norðurlandabúa að
skilja hver annan. En það var
verra fyrir Suðurlandabúana
að botna í sænskunni hinna
háu herra. Skandinavarnir voru
flestir ungir og einhleypir og
settu lítið í handraðann af því.
sem þeir unnu sér inn. En Suð
urlandamennimir, einkum
Spánverjamir, voru gætnir og
reglusamir fjölskyldumenn,
sem sendu kaupið sitt reglu-
lega heim til kerlinga sinna.
Þeir fylgdust vel og dyggilega
með fréttunum, einkum einn
þeirra, sem ekki setti sig úr
færi að fá fréttir af Spáni Ég
spurði þennan Spánverja.
hvers vegna hann væri svona
feikilega áfjáður í fréttirnar,
eða hvort hann ætti von á ein-
hverju sérstöku. Hann svaraði
því til, að hann vildi ekki fyrir
nokkurn mun láta.iað fram hjá
sér fara‘:3f 'ibaið væri að drepa
Franco’pacj. Wt’/ að koma að
því. Þeim var bölvanlega við
Franco, þessum Spánverjum.
— Hvemig kom svo næsti
áfangastaður þér fyrir sjónir?
— Það var Dakar í Senegal
Hún er falleg séð af hafi. í
Framh á 13 siðu
— Nú, þurfti svo ekki að
ferma skipið á ný þar syðra?
— Nei, það var nú það furðu
legasta við þessa ferð. Við fór
um með hlaðið skip suður eftir,
en svo ruggaði dallurinn tóm-
ur af stað heimleiðis, nema að
við tókum nokkra trjástofna,
sem áttu að fara til Dakar. Svo
var okkur gert að leggja lykkju
á leið okkar til Casablanca til
að sækja þangað einhverja bú
slóð og smádrasl. Mér dettur
nú í hug, að í Abidjan var
negri einn á vakt á skipinu.
Hann færði það í tal við mig,
að þegar ég kæmi næst til Abi
djan, skyldi ég færa honum
hund og ég mundi fá apa í
staðinn. Ég reyndi að koma
honum í skilning um að ég
kæftii áreiðanlega ekki þangað
aftur. En hann hélt alltaf á-
fram að klifa á þessu sama.
Þeim þótti óskapiegt sport að
eiga hund. En áður en við
kvöddum Fílabeinsströndina
fannst einum Finnanum á skip
inu að hann þyrfti aldeilis að
gera sér glaðan dag. En hann
fékk bara ekkert af kaupinu
til þess, var búinn að taka svo
mikið út áður. Karl lét það
ekki aftra sér, tók sparifötin
sín, fór með þau í land og
seldi þau þar fyrir sæmilegan
pening. Síðan kom hann um
borð og bauð heilum hóp með
Afrísk fegurðardís meS alli skraufið sitt.
Algeng siórr á borgarstrætum Afríku
— Verra gat það verið. —
Þetta er nú einu sinni hita-
beltið. Þar þekkist ekki vetur
í okkar skilningi. Þeirra vet-
ur er regntíminn. Það vildi
sVo til, að á meðan við vorum
þama, var skýjað loft alla dag
ana. Annars var ég heppinn
með vinnutíma á skipinu, hafði
alltaf vaktirnar frá kl. 4—8 á
daginn og eins á morgnana. En
þeir voru ekki öfundsverðir,
sem áttu vaktimar um miðjan
daginn, kaldast var nærri 30
stiga hiti. Að ég ekki tali um
velgjuna i vélarúminu. Þar
var 50 stiga hiti og ætlaði al-
veg að gera út af við þá, sem
þar höfðust við.
— Áttirðu kost á að ferðast
inn í landið?
— Nei, ég notaði tímann til
þess að skoða borgina og næsta
nágrenni. Þegar búið var að
skipa upp bílunum úr skipinu,
var ekki eftir neinu að bíða
og lagt úr höfn.
sér í land upp á dýrindis veit-
ingar og skemmtun fram á
rauða nótt. •
— Kom eitthvað sögulegt
fyrir ykkur á siglingunni?
— Ekki það ég man .Við
lulluðum þetta áfram í mestu
rólegheitum, það var svo sem
enginn gangur á skipinu. Skip-
ið sjálft var ekki ýkja gamalt,
en í það hafði verið cettur gam
all Fiatdieselrokkur, þeir yf-
irmennirnir voru þetta lifandis
ósköp roggnir, þegar þeir gátu
farið fram úr einhverjum elc
gömlum döllum, Helzt ' voi u
það Japanir, sem voru þarna
talsvert margir á túnfiskveið-
um. Við töluðum stundum við
þá. Skipin þeirra voru ekki
stór, svona eins og minnstu
togarar. Ekki fóru þeir heim
Nokkur orð um
79 af stöðinni
\
Eins og að líkum lætur, hefur
verið allmikið rætt og ritað um
hina 'nýgerðu íslenzku kvikmynd,
„79 af stöðinni", eftir samnefndri
bók Indriða G. Þorsteinssonar.
Túlkun • teikendá og tækni-
atriði telja flestir, að vel hafi tek-
izt. Um einstök atriði, blæbrigði
og gildi myndárinnar almennt, eru
hins vegar mjög skiptár skoðanir,
og er það að vonum.
Eg'' var einn þeirra, sem beið
myndarinnar með talsverðri eftir-
væntingu. Eg hafði nýverið lesið
bók Indriða, suma kaflana marg-
sinnis, með mikilli ánægju.
Það er skoðun mín, að þannig
eigi að skrifa stuttar samtíðar-
sögur: raunsæjar, einfaldar og
sannar, sem þó bera með sér mik-
inn boðskap Það er gott að njóta
ómengaðs náttúruandrúmslofts,
sem víða mætir okkur í bók
Indriða, t. d. þeirra hughrifa, er
æskuvor vinanna Ragnars og Guð-
mundar bylgjast í brjóstum þeirra
og þeir sjá sveitamanninn í sjálf-
um sér og minnast vorkomunnar
,,með polla < túnum“, í Skagafjarð-
arbyggð og Borgarfirði. Gaman er
að fylgjast með hinum harðgerðu
\ strákum á „stöðinni", sem
geymlu ..hinn heita trúa. ódrep-
andi hlýleika." Inni undir skelinni
leynist tápmikið traust, enda þótt
hinn létti tónn væri venjulega
hæfilega blandaður alvörunni.
Þá munu og margir finna sjálfan
sig í svipuðum sporum og Ragnar,
þegar ryk og hversdagsleiki borg-
• arlífsins genr uppreisn í sál hans.
Hann þráir gras undir fótum og
að mega aftur njóta samvistar dýr-
anna og finna stolt þeirra og
tiguleik.
Snilldarlega túlkar Indriði sam-
líf, — ef svo má að orði komast
— þeirra Ragnars og bílsins. Ekki
sizt þá, er Ragnar flýr hin beisku
örlög, og leitar heim, heim ti!
þeirrar rótar. er hann hafði slitn-
að frá, verður bíllinn vinur hans.
Það er sem þeir eigi samtöl um
löngu liðna atburði. er þeir bruna
um gamaikunnugt umhverfi:
I-lvalfjarðarbeygjur, Skógarása
dali og heiðar. Þeir styðja hvor
annan „í nóttunni yfir landið", og
lifið verður þolanlegra, mitt í öm-
urleik þess
En hvað um myndina? Enda þótt
áhorfendur njóti nokkurra þægi-
legra hugbrigða, er ósennilegt,
að þeim hafi tekizt að endurspegla
nokkur innri hrif, sem verðj var-
andi, þá myndinni er lokið.
Tæknilegir kostir myndarinnar
eru sjálfsagt fyrir hendi. Um já-
kvæðan skeif listafólks okkar, leik-
aranna, þurfti ekki að efast, enda
þótt aðstæðui í leiklistarmálum
hér hafi verið hinar erfiðustu, og
leikstarfsemj þess vegna fyrst og
fremst borin upp af áhuga og
þrotlaúsu starfi leikaranna sjálfra.
Hins vegar té! ég að þessi tilraun
nú, með kvilrmyndagerð á íslandi.
feli i sér verulega galla og hafi
helzt þann boðskap að flytja, að
þannig ættu íslenzkar kvikmyndir
ekki að vera.
Danskra áhrifa gætir mjög í
„ástarsenum'1 myndarinnar. og
skyldra blæbrigða ýmissa annarra
crlendra mynda. þar sem kynæs-
andi fyrirbæri fara mjög í vöxt.
Sennilega helzt ætluð lítt þroskuðu
fólki — og til þess fallin, að
vekja deilur og nokkra spennu.
Hin síendurtekna sýnikennsla
hinna svokölluðu „frjálsu ásta“ er
að mínum dómi sízt til þess fall-
in að treysta bönd ævarandi sam-
húðar karls og konu. en hefur
frekar valdið því, að of stór hluti
æskufólks.lítur nú orðið á nánasta
samlíf karls og konu sem hvers-
dagslega hluti og vart meiri við-
burð en þann, er barn fær sér
brauðbita.
Um ástina er skáldum oft hug-
stætt að fjall hvort heldur er í
rituðu máli eða margvíslegri mynd
mótun. Þá er vel, er tjáningin verð
ur á þann vég, að um bersöglismál
verði ekki að ræða, en áheyrand-
inn og áhorfandinn, á sjálfur að
skapa í eyðurnar, og verða þar
með þátttakandi t tjáningu. Einn-
ig ber að forðast að særa þá, sem
líta á samlíf karls og konu sem
l’.ugigtætt einkamál.
Túlkun siikrar ástar á ekki að
ausa fyrir hvern, sem er, eins og
úr sjóðandi suðupotti á súpudiska
hungraðs fóiks.
Ef haldið verður áfram með
gerð íslenzkra kvikmynda, ber að
leggja höfuðáherzlu á það, að þær
hafi jákvæð uppeldisáhrif, glæði
fegurðarskyn og listrænan smekk,
en mótist ekk: fyrst og fremst af
gróðasjónarmiðum.
í þessu sambandi vil ég sérstak-
lega vekja athygli á tveim þýðing-
armiklum nýmælum, sem rædd
hafa verið á opinberum vettvangi.
liið fyrra er hugmynd, sem ný-
lega var rcifuð í útvarpsþætti
, Um daginn og veginn“, þar sem
lagt var til, að kvikmyndaðir yrðu
þættir úr ísiendingasögunum. Hitt
atriðið er frumvarp til laga, sem
lagt hefur verið fram á Alþingi um
Kvikmyndastofnun ríkisins.
í báðum tilfellunum kemur
fiam sá hugsunarháttur og sú
stefna, er mestu ætti að ráða um
framgang og markmið kvikmynda
rekstrar og íslenzkrar kvikmynda-
gerðar í framtíðinni. Þessum orð-
um beini ég sérstaklega til þeirra,
sem bera hag og heill hinnar nýju
kynslóðar — æskunnar í landinu
— fyrir brjosti, og láta sér tíðrætt
um torfærar leiðir hennar. Þeim
ber skylda sð hafa áhrif á þessi
mál. \
Svo að við víkjum aftur að „79
af stöðinni“, þá treysti ég því, að
smekkleysi sé ekki um að kenna,
hve myndin er snauð af hinu und-
urfagra umhverfi Reykjavíkur og
nagrennis, heidur verði orsakanna
að leita ti! tímaskorts, féleysis
og hins sólarsnauða sumars, þeg-
ar myndin var gerð.
Við fáum of sjaldan að hrífast
af skrúðgörðum Reykjavíkur, un-
aðsheimj Iíeiðmerkur, sólbjört-
um sumarkvöldum og sólsetri við
sundin blá.
„65 úr buddunni" er staðreynd,
en rétta mynd af hinni gróðursælu
Borgarfjarðarbyggð sjáum við
ekki í „79 aí stöðinni", þótt þang-
að liggi leiðii svo að dæmi sé
refnt.
Myndin er furðulega endaslepp,
og boðskapui sögunnar að veru-
legu leyti xnpptur burt, t. d. sá,
aft lítt h igsaðar ákvarðanir í ásta-
málum Guðnðar Fáxen — Gógóar
- bíða flestai skipbrot. Þetta hefði
t. d. getað 'iomið betur í ljós, ef
Oógó hefði lok myndaiinnar átt
samtal við sjálfa sig og rakið sinn
eigin lífsþráð til baka.
Því ber htns vegar ekki að neita,
að sumir þættir myndarinnar gætu
beint hugum að ákveðnum þjóð-
félagsvandamálum. d. vafasöm-
um samskiptum æskunnar við
ástarguðinn* og drykkjusiðina.
minnt á beiskar sögur hernámsár-
?rina. skipbrot og lústir margra
e.skenda. vegna ævintýramennsku
og tækifærissínnaðs ástarlífs, o. s.
frv.
Það væri og ýmsum hollt, að
;æra það af Guðríði Faxen í sögu
Indriða. að stinga við fótum á
timum auðs — og efnishyggju. —
Hugleiða. tiversu vafasöm ham-
mgjuleið það er. sem liggur gegn
um veizlusaii peningafólksins. Og
Framh. á 15. slðu
T í M I N N, sunnudagurinn 25. nóv. 1962. —
9