Tíminn - 06.01.1963, Blaðsíða 6

Mt ; -lí ÖG SKí

Góðærið
Áramótin eru liðin. Árið
1962 hefur verið íslenzku
þjóðinni hagstæðara en flest
eða öll ár önnur, þegar á
heildina er litið. Aflabrögð
hafa sjaldan verið betri né
verðlag útflutningsvara hag-
stæðara. Veðráttan var land-
búnaðinum hins vegar ekki
að öllu leyti hagstæð, en þó
hefðu bændur ekki hlotið yf-
irleitt þungar búsifjar af
völdum hennar, ef annað
hefði ekki komið til.
Nokkurt dæmi um hið hag-
stæða árferði er það, að fyrstu
ellefu mánuði ársins 1962
nam útflutningurinn 3.225
millj. kr. eða 746 millj. kr.
meira en á sama tíma 1961
og 1217 millj. kr. meira en
1960. Hann hefur m. ö. o. orð-
ið nær þriðjungi meiri en
hann var 1960.
Annað dæmi er það, að sein
ustu sex vikur ársins, hefur
síldaraflinn suðvestanlands
orðið mun meiri en hann var
til jafnaðar á ári á árunum
frá 1950—1960.
Af hálfu stjórnarsinna hef-
ur talsvert verið gert að því
að þakka ríkisstjóminni og
stefnu hennar góðærið. Þó
hafa talsmenn ríkisstjórnar-
innar ekki komizt hjá því I
áramótaskrifum sínum að
viðurkenna að hagstæðar síld
ar- og fiskigöngur og hag-
stætt veðurfar eigi sinn þátt
í því. En fleiri ástæður bæt-
ast við, sem ríkisstjórninni
verða heldur ekki þakkaðar.
Þar má nefna nýja tækni við
síldveiðamar og útfærslu
fiskveiðilandhelginnar 1958.
Þá má ekki gleyma því, að
þjóðin hefði ekki notið góð-
ærisins, ef ekki hefði verið
búið að afla atvinnutækj-
anna, en það var nær ein-
göngu gert fyrir tið „viðreisn
arinnar”.
Það er jafnframt staðreynd
sem ekki verður á móti mælt,
að hefði togaraútgerðin og
slldveiðarnar gengið stöðvun-
arlaust allt árið 1962, eins og
þær gerðu allt árið 1958,
myndu útflutningstekjurnar
hafa orðið 600—700 milljón-
um meiri á árinu 1962 en þær
urðu. Slíkt tjón hlauzt af því,
að ríkisstjórnin hirti ekki
neitt um að leysa togaradeil-
una og síldveiðideilurnar í
tæka tíð. Vinstri stjórnin
gætti þess hins vegar vel að
afstýra slíkum átökum.
Aðaltakmarkið hefur
misheppnazt
Að venju létu foringjar
stjórnmálaflokkanna heyra
til sín í ræðu og riti nú um
áramótin. Mesta athygli mun
það hafa vakið, að bæði Ólaf-
ur Thors og Emil Jónsson
játuðu, að ríkisstjórninni
hefði ekki tekizt að ráða nið-
urlögum verðbólgunnar. Hún
léki enn lausum hala eins og
fyrr.
Þetta er raunverulega játn
ing þess, að það, sem átti að
vera aðalmarkmið „viðreisn-
arinnar“ — að stöðva verð-
bólgu og dýrtíð og tryggja
efnahagslífinu traustan
grundvöll — hafi alveg mis-
tekizt.
Ýmsir munu telja þetta
merki um hreinskilni. Hitt er
þó sannara, að hjá þessari
játningu varð ekki komizt.
Það dylst ekki neinum, að
verðbólga og dýrtíð ríður nú
meira húsum á íslandi en
nokkru sinni fyrr. Tvö ár i
röð, 1961 og 1962, hefur ís-
land átt Evrópumet í aukinni
dýrtíð.
Gjaldeyrisstaðan
Þótt Ólafur og Emil hafi
játað, að aðaltilgangur „við-
reisnarinnar" hafi misheppn
azt, vildu þeir halda þvi fram,
að hún hefði samt borið nokk
urn árangur.
Þeir héldu því fram, að
gjaldeyrisástandið hefði batn
að og gerðu þvi til sönnunar
samanburð á gjaldeyrisstöð-
unni í febrúar 1960 og nú um
áramótin. Slíkur samanburð-
ur er þó algerlega villandi,
þvl að i febfúar 1960 vár bú-
ið að auglýsa gengislækkun
með margra mánaða fyrir-
vara og því höfðu þeir, sem
skulduðu erlendan gjaldeyri,
keppzt við að yfirfæra, en
þinir, sem áttu erlendan gjald
eyri, kepptust við að yfirfæra
hann ekki.
Rétt er að gera samanburð
á gjaldeyrisástandinu nú og í
árslok 1958, þegar núverandi
stjórnarflokkar tóku völdin.
Sá samanburður sýnir, eins
og rakið var i áramótagrein
Eysteins Jónssonar, að heild-
arstaðan er mjög svipuð nú
og þá, því að ekki ber að
miða eingöngu við gjaldeyris-
stöðu bankanna einna, held-
ur verður einnig að taka með
stutt lán einkafyrirtækja og
umsamdar fastar skuldir, en
þetta hvort tveggja hefur
stórhækkað siðan 1958.
Vissulega er fátt meiri sönn
un um lélega stjórn en' að
gjaldeyrisstaðan í heild skuli
ekkert betri nú en 1 árslok
1958, þrátt fyrir hinn stórkost
lega aukna útfiutning.
Sparifjárinneignin
Þá sögðu þeir Ólafur og
Emil, að sparifjárinnelgn í
bönkum og sparisjóðum hefði
nær tvöfaldazt síðan „við-
reisnin“ kom tii sögunnar.
Þetta er rétt, þegar miðað
er við krónutöluna eina. En
„viðreisnarkrónan" er um
það bil helmingi verðminni
en krónan var áður. í febrúar
1960 var dollarinn, að viðbætt
um öllum yfirfærslugjöidum,
kr. 21,22—25,30, en nú er doll-
arinn kr. 43,06. Ef miðað er
við raunverulegt verðgildi
eða notagildi sparifjárinn-
Stórlega hefur dregið úr
ýmsum ræktunarframkvæmd
um og byggingum í sveitum.
Húsnæðisskortur fer nú óð-
um vaxandi og er t. d. orðinn
tnjög tilfinnanlegur í höfuð-
borginni. Vitanlega stafar
þetta ekki af öðru en því, að
íbúðarbyggingar hafa stór-
lega dregizt saman, enda ör-
| uggar tölur fyrir hendi, er
sanna það.
Ekki hefur á seinasta kjör-
tímabili verið ráðizt í bygg-
ingu neins stórs orkuvers eða
' stórrar verksmiðju. Þetta er
ólíkt því, sem gerðist í stjórn
artíð vinstri stjórnarinnar,
þegar lokið var við sements-
verksmiðjuna og hafizt handa
um nýtt orkuver við Sogið.
Gengisfelíingar-
stefnan
ARAMOT
eignarinnar, þ. e. ef henni er
breytt í erlendan gjáldeyri
eða framleiðslutæki, eins og
skip, vélar og byggingarefni,
hefur hún raunverulega ekki
aukizt neitt síðan í febrúar
1960, nema siður sé.
Það er eitthvert örriurleg-
asta dæmj um ranga efna-
hagsstefnu, að raunverulegt
verðmæti sparifjár skuli ekki
aukast neitt á tímum hins
mesta góðæris. Þetta verður
þó enn ljósara, þegar þess er
gætt, að ekki hefur verið hald
ið í horfinu með endurnýjun
og öflun atvinnutækja á þess-
um tíma.
Atvinnuástantllð
Þá segja þeir Ólafur og
Emil, að „viðreisnin" hafi
tryggt næga atvinnu og hafi
spádómar stjórnarandstæð-
inga því ekki ræzt/
Það má þó vera öllum ljóst,
að þetta er ekki neitt „við-
reisninni" að þakka Þetta
stafar af hinu mikla góðæri,
sem verig hefur við sjávar-
síðuna og áður er gerð grein
fyrir. Ef hér hefði verið með-
alárferði og aflabrögð svipuð
og á ‘árunum 1950—60 hefði
atvinnuástandið vissulega
orðið annað og verra. Þá
hefði það sannazt, sem stjórn
arandstæðingar héldu fram.
að „viðreisnarstefnan“ hefði
brengt atvinnumöguleikana.
Hin mikla atvinna nú er
ekki að þakka „viðreisninni"
heldur er þrátt fyrir hana.
Hún hefur orðið að lúta i
lægra haldi fyrir góðærinu
launakjörin
Ólafur og Emil halda því
fram í áramótaskrifunum, að
kaupmáttur launateknanna
sé meiri en áður, enda^væri
annað óeðlilegt, þegar miðað
er við hina miklu aukningu
þjóðarteknanna af völdum
góðærisins
' r
Reynslan sjálf sýnir þó ann
að. Útreikningur. sem Alþýðu
samband íslands hefur látið
þekktan hagfræðing gera,
leiðir í ljós, að kanpmáttur
verkamannalavna hefur lækk
að um 10% siðan i október
1958, ef miðað' er við átta
stunda vinnudag Það er að-
eins með því að vinna marg-
falt meiri eftirvinnu, að
verkamenn eða aðrir launþeg
ar geta tryggt sér svipaðan
kaupmátt launa nú og 1958.
Til þess þurfa þeir að vinna
rúma 3 eftirvinnutíma dag-
lega alla virka daga árslns
eða um 1000 eftirvinnutíma
á ári og ná þó þvi aðeins
sama kaupmætti launa og
1958, að þeir fái fjölskyldu-
hætur að auki. Þeir, sem ekki
fá fjölskyldubætur, eins og
einhleypingar ng mörg eldri
hión, ná ekki sama kaup-
mætt.i launa og 1958. þrátt
fvrlr þessa stóraukm eftir-
vinnu.
Það er dæmi um hina öfug-
ustu og ranglátustu efnahags
stefnu ag slíkt. skuii geta átt
sér stað á sama tima og þjóð
srtekjurnar hafa stóraukizt.
^mdrátturinn
Ólafur og Emil neita því,
að nokkur samdráttur fram-
kvæmda hafi átt sér stað í
tið núverandi rikisstlórnar
Hér nægir að benda aðeins
á nokkrar staðreyndir
UM MENN OG
Það, sem hér hefur verið
| rakið, sýnir vissulega, að „við
reisnarstefnan“ hefur verið
hin mest misheppnaðasta
efnahagsstefna. er hér hefur
nokkru sinni verið fylgt.
Henni hefur ekki aðeins alveg
mistekizt að stöðva verðbólg-
una, heldur hefur hún hindr-
að bætt launakjör, aukna
raunverulega sparifjáreign
og bætta gjaldeyrisstöðu,
þrátt fyrir hið mesta góðæri.
Hvað er það, sem einkum
veldur þvi að svona hrapal-
lega hefur tiltekizt?
Því er bezt svarað, ef menn
athuga j afnhliða efnahags-
stefnuna í nágrannalöndum
okkar. Þar er alls staðar reynt
að tryggja sem stöðugast
gengi peninganna. Að vísu
rýrnar það alltaf nokkuð af
völdum verð- og kauphækk-
ana,. en reynt er að forðast
frekari rýrnun með beinum
gengisfellingum. Þess vegna
hafa engar gengisfellingar
átt sér stað í þessum lönd-
um, þótt kaup hafi hækkað
þar meira en hér á undan-
förnum árum. Núverandi rík-
isstjórn íslands og ráðgjafar
hennar, eru hins vegar allt
annarrar skoðunar. Þessir að-
ilar virðast trúa því, að nógu
miklar og nógu tíðar gengis-
fellingar séu allra meina bót.
Þess vegna lækkuðu þeir
gengi krónunnar langt úr
hófi fram 1960 og svo aftur
algerlega að óþörfu 1961. Þeir
hefðu enn gert það á síðast
liðnu ári. ef kosningasigur
Framsóknarmanna hefði ekki
skotið þeim skelk i bringu.
Það er þessi mikla verðfeil
ing krónunnar. sem hefur
skapað upplausnina og glund
roðann. sem nú drottnar í ís-
lenzku efnahagslífi, gert verg
bólguna óviðráðanlegri en
nokkru sinni fyrr, magnað
kaupdeilur og stéttadellur.
fært, þjóðarauðinn og þjóðar-
tekjurnar í vaxandi mæll á
færri hendur. Og þrátt fyrir
alla þessa ömurlegu reynslu.
boða stjórnarflokkarnir, að
hessari stefnu skuli ha'dia
áfram. Þess vegna má þjóð-
in ekki framlengja óskert
vald þeirra í næstu þingkosn-
ingum.
6
T f M I N N, sunnudagurinn 6. janúar 1963.