Tíminn - 06.01.1963, Blaðsíða 13

Tíminn - 06.01.1963, Blaðsíða 13
Tekiö hátíölega iKramhaiO aí 9 siðu > þeirri niðurstöðtí, að þetta væri einmiftt tjáningarmáti fyrir mig. Ég er sánnfærður um, að hreyfanlega myndlistin gefur fleiri möguleika e'n nokkur list grein önnur, möguleikarnir virð ast allt að því takmarkalausir. Og hún gefur hverjum og ein- um áhorfanda opna leið að halda áfram þar, sem fyrsti myndasmiður skildi við. Það er svo langt í frá, að ég telji mig' hafa fullgert verk, þótt ég sendi það frá mér. Ég reyni auðvitað í flestum föllum að gera eins vel og mér er unnt, en það er hverjum og einum guðvelkomið að halda svo á- fram, endurbæta verkið eftir eigin höfði og beztu getu og samvizku, og í mörgum tilvik- um bara í tómu gríni, ef hann vill það heldur við hafa. Listin er nefnilega leikur, sem flestir ættu að taka þátt í. — Gefurðu áhorfendum sem sagt fullt vald til að breyta myndum þínum að vild? — Ja, því ekki það, ef þeir treysta sér á einhvern hátt til þess?. Margar myndir eru ein- mitt Vtil þess gerðar að taka breytingum, hreyfingarmyndirn ar, settar saman úr rörbútum og smáplötum. Ef satt skal segja, finnst mér ekkert varið í mynd eftir að ég er loks bú- inn að enda við hana. En það eru tæpast ný sannindi, svo er víst um fleiri. Mér finnst vera of margir, sem taka myndlist of hátíðlega, vera of hátt uppi í skýjunum þegar þeir tala um þessa hluti. — Eru það ekki einmitt lista menn sjálfir, sem taka sig hátíð lega? — Jú, þeir gera það sumir. Og það er raunar ekki sama, ■ að þeir geri það og að taka starf sitt alvarlega. Ekki finnst mér nema sjálfsagt að gera hið síðarnefnda í flestum tilvikum. Það er um að gera að vinna verk sitt eins vel og kostur er. En alveg eins sjálfsagt er að sleppa stundum fram af sér beizlinu, ef sá gálhnn er á mönnum. Því ekki að gera grín að tilverunni svona í bland. Ef menn vilja gera að gamni sínu, þá má það alveg eins koma fram í myndum eftir menn og hvar annars staðar. Ég er ekki viss um, hvort það er merki- legra að búa til myndir en hvað annað, hreinsa göturnar eða aka bíl. Það er sjálfsagt að vanda sig við þetta allt eftir því sem kostur er á. — Hefurðu eingöngu gert abstrakt-myndir? — Nei, mikil ósköp, nei, nei. En flestar eru vfst af því tag- inu. Auðvitað lærði ég að vinna eftir fyrirmyndum og gerði talsvert af því. Og auðvitað hef ur maður fengið lof flestra fyr ir slíkar myndir. Það' er kunn ara en frá þurfi að segja, að flestir halda, að landslagsmynd ir og módelmyndir hljóti að vera vandasamt af öllu og mest list. Satt að segja sýni ég ekki slíkar myndir af því að ég telji það list, fremur til að grínast. Það er minnstur vandi af öllij. Með því að gera slíkar myndir og stilla upp handa fólki, þá er maður aðeins að sýna kunnáttu — það sem maður hefur lært, það er allt og sumt. En í abstrakt-myndunum reynir fyrst á sköpunargáfuna, það er að segja, þær veita miklu meiri möguleika til að tjá sig en nat úralíska listin, og hreyfimynd- irnar veita enn meiri túlkunar- möguleika. Ég segi fyrir mig: Úr því að ég kann ekki að skrifa, eða koma fyrir mig orði og segja þannig hug minn, þá bý ég til myndir og segi meiningu mína með því móti, eða reyni að gera það. Það má kannski segja, að þessi mein ing sé stundum fljót að breyt- ast. Þegar ég sendi þessar hreyfanlegu myndir eða sam- settu myndir milli landa, þá er ógerningur að senda þær í heilu lagi. T. d. vildi einn á- gætur danskur listamaður, sem á pínulítinn sýningarsal við Lille Kirkestræde í Kaupmanna höfn, fá mynd, sem ég hafði gert úr rörbútum, og sýna hana í salnum sínum. Það vildi til, að fyrirhafnarlítið var að kippa henni í sundur. Það gerði ég og raðaði henn; niður í rúsínu- kassa og sendi þessum ágæta Dana, sem beitir Köbke. Auð- vitað sendi ég honum formúlu með um það, hvernig setja ætti myndina upp. En ég sé það á ljósmynd, sem ég á hér af karli, þar sem hann er að tína partana upp úr rúsínukassan- um, að hann setur þá ekki saman alveg eins og ég ætlað- ist til. En ég get ekkert verið að erfa það við hann, ef hann vill endilega hafa hana öðru- vísi og finnst það fara betur. — Þú notar mest smáhluta úr járni i verk þín? — Það eru að'allega afgang- ar af pípum og plötum, sem ér sýð saman og sveigi með ýmsu móti. Eg met það mikils, a? hafa haft slíkan kennara serr Ásmund Sveinsson og þá ek’ síður að ræða við hann ætíð síðan. Þótt hann sé mikill hug uður og heimspekingur, þá tek ur hann ekki allt í fúlustu r vöru, hann er engu síður hneig? ur fyrir að grínast og gera að gamni sínu, hann er alltaf u’ ur í anda og hefur brennandi áhuga á öllu nýju, sem kemu fram í listum, þótt hneyks' flesta aðra fyrst eftir að þ kemur fram. Ásmundur te’ allt slíkt eiga rétt á sér. Hjá honum íékk ég sem sagt und- irstöðuskólann. En ég verð líka að segja það, að það var mér góður skóli að vinna í Steðja og umgangast brota- járnið. Þar sér maður iðulega alveg stórkostlegar myndir, til- fallandi myndir. Þar opnast heill heimur furðuhluta. Erlent yfírlif Framhald af 7. síðu. fylkisstjórnunum. Sennilega mun frumvarpið ekki verða samþykkt, nema áður hafi verið gengið frá slíkum samningi. ÞAÐ mun hins vegar kosta mikil átök hjá kristilega flokkn um að gera slíkan samning. Tvennt styrkir þó aðstöðu Fan fanis í þeim efnum. Annað er það, að með því verði samstarf kommúnista og flokks Nennis rofið. Hitt er það — og það er mikdvægara — að slíkt sam- komulag mun skapa grundvöll fyrir sterka stjórn, sem geti tekið mál þjóðarinnar föstum tökum, og komið fram umbót- um, sem aðeins sterk stjórn getur komið fram. Enn er talin mikil óvissa um, hvernig þessi mál ráðast. Fleiri virðast þó álíta, að samning- ar muni takast milli Fanfani og Nennis. Þetta ráða menn ekki sízt af því að ýmis merki benda til þess, að Jóhannes páfi og ýmsir mestu áhrifa menn kirkjunnar séu hlynntir þessu samkomulagi, en form- lega hefur kirkjan enn ekki tekið neina afstöðu til málsins Þ. Þ. Bókmenntir Framhald af 5. síðu. öilum vesturnorrænum kveðskap, tilfinningu, sem ekkert binzt við heimilisfang skálds, hvort „heima“ var í Noregi eða hér ytra, heldur við þá staðreynd, að þorri ein- staklinga í heiðni hefði að eðlis- fari og mennt getað tilheyrt hvoru landinu, sem vera skyldi, og hreppt áþekk örlög, orðið sams konar bók- menntaefni. Bókmenntasaga er dálítið annað- En í sögu kristnialda mundu menn, síðan ísland fékk r.ýtt fullveldi, sízt gera eylandinu hnekki með því að rannsaka vald- svæði Noregskonunga meir en oft fyrr í einni heild. Þessu skýrt ég hér fram af því, að í dómi sínum um norskt og íslenzkt í eddu held- ur dr. Einar Ólafur svo á málum, að verða mun til fyrirmyndar, og var mál til komið. Hann tekur og fram f formála, að íslenzkar eru bókmenntir þessa skeiðs allar, sbr. bókarheitið, í þeim skilningi, að þær voru hér lifandi þáttur þjóðarmennta, en gátu a. n. 1. ver- ið þáttur þjóðmenntar i grann- landi samtímis, og' þarf engin ásælni að fylgja nafngiftum, sem þar af eru dregnar. Kaflinn um heimkynni eddu- kvæða er reistur á traustum horn- steinum utan og ofan þess ^vafa- sviðs, sem ég nefndi, og víst er ksflinn viðameiri skáli en þurfa þótti í tíð Finns Jónssonar til að rúma ályktanir og úrskurði. Bókin dylur þess eigi, að óger- iegt muni að fullyrða, hvar á Norð lulöndum Hlöðskviða, Hamðismál c-g raunar einnig Atlakviða séu ort; einnig flókið mál um elztu goðakvæði. f tengslum við vissar menning- arstefnur 20. aldar hafa þýzkir fræðimenn fært fram líkur af rniklum dug til að gera hugsan- legt, að frumstofn eddukvæða og þá einkum Gjúkungakvæða sé allt annað en Norðurlandaskáldskapur. kvæði muni vera þýdd úr þýzku og síðan látm æxlast dálítið hér nyrðra, sérJega á fslandi; hóp kvæða hafi raunar Danir gert, mest undir þýzkum áhrifum. Ef á það væri fallizt, að þetta sé a.m.k. ekki ósennilegra en margt annað, stuðla höfðatölurök- semdir stórþjóða að því, að menn tækju tilgátuna sem gilda og sanna fræði. Eftir það mundi „hinn menntaði heirnur" varla telja ómaksvert lengur að rann- saka norræna fornmenning nema lem ósjálfstætt bergmál hins suðurgermanska og léki flestum : léttu rúmi, hvort „þýðendur“ þessir meðal smáþjóða bæru heimamenningu sinni vitni eða öilu oftar suðlægaii menningu, sem þeir hafi öðlazt kynni við. Hér er um kenning að ræða, sem margar hliðstæður á og gæti reynzt afdrifarík í menningarsögu- skýringum heimsbyggðarinnar r.æstu aldir. En Einar færir gild rök gegn þýðingarkenningunni. Efni bárust víða úr löndum, sum í ljóði. En frumort er edda. Ef vel er lesið, kemur eitthvað fram í bókarköflunum flestum, sem varðar heimkynni og hin norrænu merki kvæðanna, eldri sem yngri, . og víða orðað af skarpleik. Lesa þurfa íslendingar eddu. < r.okkuð vandlega, áður en þeir fmni listfengi Einars í kvæða- skýringum og meðferð allri í þessu bindi. Það er engin list végna list- ar, heldur er sprottin af innlifun í efnið. Þess gætir, að Einar finni á sér I í bókinni, að hann sé að fullgera heildarviðleitnj þriggja íslenzkra prófessorakynslóða í eddufræðum og einskis manns meir ep Finns lónssonar. Honum falla orð eins og þessi: ,Þörf virðist á frekari '■annsóknum helztu röksemda . . . -n ekki þykir mér líklegt, að ég úgi eftir að fjalla meira um það en hér er gert í bókinni." Rík orsöi er til þess orðalags: Samtímis útkomu bindisins flutt- íst dr. Eicar úr kennarasessi Hilmar Jönsson: Stutt hugleiðing um menn og ofurmenni Stundum birtast í blöðunum greinar, sem verðskulda sérstaka athygli. Ein slík grein kom í Morg- unblaðinu þann 28. des. s.l. sem sljórnmálaleiðari undir fyrirsögn- inni: Skrílslætin í Svíþjóð. Þar sem þessi grein gæti verið sam- in af stórskáldinu Matthíasi Jó- hannessen dirfist ég ekki að taka beinar ívitnanir þaðan af ótta við að verða kærður fyrir ritþjófnað. í sem stytztu máli segir þar frá skrílslátum í Svíþjóð og jólunum. Lætur greinarhöfundur liggja að því að slíka atburði sé að nokkru hægt að rekja til stjórnarfarsins í landinu. í Svíþjóð séu of mikil ríkisafskipti. Með öðrum orðum frelsi einstaklingsins fái ekki not- ið sín sem skyldi í þessu velferð- arríki krata og undir þeim kring- umstæðum sé ætíð hætta á skríl- myndun. í tilefni af þessum orðum rifj- uðust upp fyrir ntér liðnir alburð- ir hér í Keflavík. Fyrir rúmu ári hafði fréttaritari Morgun- biaðsins, hinn hugprúði slökkvi- liðsstjóri Helgi S. Jónsson, varla undan að birta fréttir um þjófnað cg aðra óknytti unglinga hér í Keflavík. Undirritaður og ýmsir aðrir höfðu ákveðnar skoðanir á orsökum þessa faraldurs. Álitum við að lögreglustjóra staðarins bæri að taka úr umferð og dæma h>na verstu af óróaseggjunum. Yfirvaldið var hins vegar á önd- verðu meiði og sagðist ekki vilja „styðja að lögregluríki í umdæmi síni4“. Okkar skoðun hlaut stuðn- ing dómsmálaráðherra og varð lög reglustjórinn að segja af sér. Þeg ar lögum hafði veríð framfylgt í kaupstaðnum tók að meslu eða al- veg fyrir þjófnað unglinga. En það verð ég að segja að aldrei datt mér í hug að skrílslæti þessj stöf- uðu af of miklu sósíaldemókrati í Keflavík, enda vildi svo til að Sjálf stæðistnenn fóru þá einir með völd í plássinu. En nú kemur mér í hug ágætt ráð sem gæti orðið Svíum að góðu haldi í erfiðleik- um þeirra. Svoleiðis er mál með vexti að af n'tt skýranlegum ástæð um sá hæstvirtur dómsmálaráð- herra ástæðu til að veita þessum lögreglustjóra embætt; á ný í Keflavík og gaf honum um leið allmerkilegt siðferðisvottorð. Hef- ur þessi ágæti lagavörður okkar Keflvíkinga sjáanlega margt og mikið lært af fjarveru sinni úr embætti. Meðal annars hefur hann nú farið inn á nýjar og að mínu læimspekideildar í nýtt prófess- orsembætti, sem fær í bili vinnu- stól sinn í Landsbókasafni í öðbum borgarhluta en háskólinn stendur; hann gegnir forstöðuembætti handritastúínunar. Svo táknföst og alger er færsla hans milli hlut- verka, að hann hefur lýst yfir, að hvorki í dómnefnd né með at- kvæði sínu lekur hann neinn þátt í að velja eftirmann sinn til kennslunnar, — „nógir aðrir til "ð ráða því.“ Þótt svo sé umbreytt og ný iraun handritastofnunar komi til. <:r bjartsýni ríkjandi um útkomu 2. bindis, miðbindis þessa stór- virkis, áður en of langt líði. Það er ekkert >-omantískt oflof, en handritastofnuninni fremur til siyrktar en hitt, að nú mun verða Sogt eins og við útkomu skyldrar bokar fyrir 68 árum: Þar hefur ennþá íslenzk hönd orpið bjarnia á Norðurlönd. Björn Sigfússon. viti óþekktar brautir í sambandi við gæzlu laga og réttar. Hin nýja aðferð er fólgin í því að lögreglu- stjóra sé heimilt að iðka hnefá- leik á ób.reyttum borgurum og hóta mönnum stöðumissi, séu þeir á einhvern, hátt andvígir yfirvald- inu í skoðonum. Svo virðist sem dómsmálaráðherra hefði ekkert við þetta athæfi að athuga, að minsta kosti virðist það látið af hans hálfu óátalið. Eflaust mun hér um nýja og áður óþekkta leið liins frjálsa framtaks að ræða til að fyrixbyggja skríl og sósíal- demókratí Nú er það tillaga mín eð hinn vígreifi lögreglustjóri í Keflavík verð'i sendur til Svíþjóð- ar til að kenna þarlendum manna- siði og virðingu fyrir frjálsu fram taki. Mælist ég til að hinar fót fráu Sjálfstæðiskonur í Keflavík skeiði nú af stað með undirskrifta plagg um bæinn, þar sem skorað verði á dómsmálaráðherra að að veita lögreglustjóranum í Kefla vík leyfi til að sýna Svíum á hvern veg við íslendingar iðkum lög og rétt. Geri ég ráð fyrir að slík- ar undirskriftir væru mjög vel þegnar af hæstvirtum dómsmála- ráðherra, þar eð' málgagn hans hefur opinberlega lýst velþóknun sinni á slíku framferði. Hilmar Jónsson Framhald af 8 síðu. hæfileikum bæði geim- og loft- fara. En jafnvel þótt unnt væri , að skilgreina einhver loftmörk , njilli geims og lofts með vís- indalegum rökum, ætti slíkt ekkert skylt við þá þjóðarhags- muni, sem upphaflega urðu til þess að skapa það, sem við nú köllum lofthelgi, því að loft- helgin verður til, til þess að tryggja þjóðaröryggið og skapa reglu í öllum millirikjaviðskipt um. Ef leysa á þetta vandamál, verður lausnin að byggjast á stjórnmálalegri málamiðlun ríkja á milli, en ekki á vísinda legum og tæknilegum rökum. Ég vil engan veginn gefa í skyn, að samkomulag um víð- áttu eða „hæð“ lofthelginnar myndi stuðla að því, að hægt yrði að gera greinarmun á því, hvað æskilegt sé að fram fari úti í geimnum og hvað ekki. Það má ekki líðast, að loft- helgi ríkja nái svo hátt, að rík- in geti beinlínis bannað allar athafnlr úti í geimnum, einung is af því að þessar sömu athafn- ir fari fram í geimflæmi, sem er yfir landi þeirra. Slíkt myndi standa geimrannsóknum fyrír þrifum. Það er til lítils að tala um frelsi úti í geimnum, ef mönnum er meinað að ferðast þangað og aftur til jarðar. Bergþórugötu 3. Símax 19032, 20070 Hefur ávallt til sölu allar teg- j undir bifreiða. Tökum bifreiðir í umboðssölu. Öruggasta þjónustan. GUÐMUNDAR Bergþórugötu 3 Símar 19032, 20070 '8961 -inniiBC -9 uuunSnpninins ‘N N I Ht J X 13

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.