Tíminn - 27.01.1963, Blaðsíða 5

Friðrik Ólafsson skrifar um
„Örkin hans Nóa“ er efalaust
eittíhvert frægasta dæmi skáksög-
unnar um fallgryfju í byrjunum.
andstæðingi sínum hlutverk fórn-
ardýrsins! Slík dæmi um mannleg-
an breyskleika eru að vísu ekki
Nú mætti ætla, að menn gætu
brynjað sig gagnvart slíkum slys-
um í byrjunum með því að læra
Hún hefur víða komið við sögu á
undanförnum áratugum og gert
mörgu fórnardýrinu gramt í geði,
en nú í dag munu menn almennt
kannast við hana og kunna að vara
sig á henni. Annað var uppi á :
teningunum fyrir u. þ. b. 30 árum. j
Þá vissu menn lítið um tilveru ;
íallgryfjunnar og jafnvel sjálfur j
Alekhine, sem Var fremsti „teóríu-
beslur" þeirra tíma, lét þess eitt
sinn getið, að eftirfarandi afbrigði
í Spánska leiknum: 1. e4, e5 2. Rf3,
Rc6 3. Bb5, a6 4. Ba4, d6 5. d4,
b5 6. Bb3, Rxd4 7. Rxd4, exd4 8.
Dxd4, c5 9. Dd5, Be6 10. Dc6t, Bd7
11. Dd5, væri einungis þurrt jafn-
teflisafbrigði. í dag vita menn hins
vcgar, að 11. —, c4 losar biskup-
inn á b3 við allar frekari þjáning- j
ar og rétta leiðin er 8. c3 í stað:
8. Dxd4.
'Margar skemmtilegar fallgryfj-
ur er að finna í öðrum byrjunum,
og detta mér þá strax í hug ýmis
dæmi úr drottningarbragði. Fine
gamli, sem á sínum tíma þótti lít-
ið lakari skákmaður en Alekhine,
varð einu sinni fyrir þeirri ógæfu
að þurfa að „pakka saman“ eftir
tíu leiki, og lúnnu honum þessar
ófarir svo mjög til rifja, að er
hann löngu síðar birti skákina í
einni bóka sinna, hliðraði hann
nokkuð staðreyndum og eftirlét
óalgeng meðal skákmeistara, en
hefur sjaldan sannazt jafnáþreif-
anlega hér. Fine hafði hvítt í
skákinni, en andstæðingur hans
var Rússi, Udovcic að' nafni: 1.
d4, d5 2. c4i, e6 3. Rc3, Rf6 4.
Bg5, c5 5. Rf3, cxd4 6. Rxd4, e5
allar byrjunargildiur, sem til eru,
utan að, en þetta hefur enga raun-
hæfa þýðingu (Sem betur fer, ligg-
ur manni við að segja, því annars
væri fjölbreytileika skákarinnar
illa farið.) Skákbyrjanir eru nefni
7. Rdb5, a6 8. Rcxd5? (Fine álítur
sig nú vera að vinna skiptamun.)
8. —, axb5 9. Rxf6ý (Hér reiknaði
Fine einungis með framhaldinu
9. —, gxf6 10. Dxd8f, Kxd8 11.
Bxf6f og varð bví heldur en ekki
bylt við, er andstæðingur hans
svaraði rólega með . .) 9. —, Dxf6!
Nú er augljóst, að svartur mundi
svara 10. Bxf6, með — Bb4t og
eftir 11. Dd2, Bxd2 12. Kxd2, gxf6
hefur hann unnið mann. Fine gafst
því upp. — Önnur gildra svipað's
eðlis, í drottningarbragði, á sér
stað eftir leikina: 1. d4, d5 2. c4,
c6 3. Rc3, Rf6 4. Bg5, Rbd7 5.
cxd5, exd5 (Hér virðist sem hvít-
ur geti unnið peð með því að
drepa með riddaranum á d5, þar
eð svarti riddarinn á f6 er leppað-
ur, en sú er ekki raunin.) 6. Rxd5,
Rxd5! 7. Bxd8, Bb4f og svartur
vinhur mann á sama hátt og í fyrra
dæminu. — Hér mætti halda áfram
að rekja íleiri dæmi, fen ég sé
þess enga þörf, þar eð framanskráð
dæmi sýna það ljóslega, hvað um
er að ræða.
lega sífelldum breytingum háðar
og í kjölfar nýjunganna koma
r.ýjar, áður óþekktar gildrur.
Skemmtilegasta dæmi þessa er efa-
laust skákin, sem Reshevsky tapaði
fyrir Fischer í bandaríska meist-
aramótinu 1957, og ég hefi marg-
oft minnzt á hér í þáttum mínum.
Fischer hafði hvítt, Reshevsky
svart: 1. e4, c5 2. Rf3, Rc6 3. d4,
cxd4 4. Rxd4, g6 5. Rc3, Bg7 6.
Be3, Rf6 7. Bc4, 0—0 8. Bb3, a6
9. 0—0, Ra5? 10. Bxf7t, Kxf7 11.
Re6! og nú neyddist Reshevsky til
að drepa riddarann með drottn-
ingarpeðinu, þar sem hann sá fram
á, að hann yiði mát eftir 11. —,
Kxc6. Fischer fékk því drottning-
una fyrir tvo létta menn og vann
örugglega. — f Olympíumótinu í
Varna í fyrra varð öðrum góðum
skákmanni, Padevsky frá Búlgaríu
héldur en ekki á í messunni og
tapaði manni snemma tafls. Þetta
átti sér stað í einu nýjasta afbrigði
Frönsku varnarinnar og Padevsky
hefur sennilega aldrei áður leitt
hugann að þeirri stöðu, sem þar
kom upp. Hv: Padevsky, Sv: Port-
isch, Ungverjalandi. 1. e4, e6 2.
2. d4, d5 3. Rc3, Bb4 4. e5, b6 5.
Dg4, Bf8 6. 0—0—0, h6 (Þetta er
sakleysislegur leikur, en hann hef-
ur slæmar afleiðingar í för með
sér fyrir hvít.) 7. Bh4?, g5 8. Bg3,
h5! Nú tapar hvítur manni, hvern- j
ig, sem að er farið. — Til gamans
má geta að rússneski stórmeist-
arinn Keres féll skömmu sið'ar í
sömu gröf, og má af því álykta, að
enginn er öruggur, þegar byijun-
argildrumar eru annars vegar.
•fc KÓPAVOGSBÍÓ sýnlr nú hina stórmerku mynd „AFRÍKA 1961". —
Mynd þessi var gerS í algjörri óþökk hvítra stjórnenda SuSur-Afríku, —
og var smyglað úr landi. — ROGOSIN, sem gerSi myndina, er frægur
kvikmyndatökumaSur, og þykir þessi mynd bera snilld hans vitni, einkum
þegar hafðir eru i huga þeir erfiðleikar aS taka svona mynd fyrir augun-
um á stjórnendum landsins. — Myndin sýnir í fáum en skýrum dráttum
hið hörmulega ástand í réttarmálum og lífi blökkumanna. Myndin er af
aðalleikaranum.
r ........-
Þáttur kirkjunnar
Trú
Um fátt er meiri ágrein-
ingur en þann þátt mann-
legrar vitundar, sem hefur
verið nefndur trú og eru
menn lítt á einu máli um,
hvað trú sé, eða hvort nokk-
uð sé raunverulega til, sem
nefna beri því nafni.
Samt munu flestir nokkurn
veginn á sömu skoðun við-
víkjandi skoðun Hebreabréfs-
ins í Biblíunni, en þar segir:
„Trúin er fullvissa um það,
sem menn vona, sannfæring
um það sem eigi er auðið að
sjá_“.
Án slíkrar trúartilfinning-
ar er ekki unnt að lifa sem
heilbrigður maður nokkurn
dag. Tapi maðurinn eða
manneskjan slíku trausti úr
hugsun eða vilja, þá er hún
ekki lengur hæf til starfa og
viðfangsefna hin,s daglega
lífs.
Það má því með sanni
segja, að engin heilbrigð
manneskja er trúlaus. Við
verðum alltaf að trúa á eitt-
hvað, annars svífum við and
lega talað í lausu lofti. Að
því leyti gætum við því öll
tekið undir bæn postulanna
til meistara síns, er þeir
segja:
„Auk oss trú“.
Trúin er þannig innri
kraftur, sterk og heit kennd
eða tilfinning, sem ekki verö
ur á móti mælt. Og þannig
veröur hún burðarás og
grunnur mannlegrar viðleitni
og framkvæmdaþreks, lista
og vísinda í einu orði sagt,
frumþáttur alls, sem nefnt
er menning, listir og lífsham-
ingja, en þar er ástin annar
meginþáttur. Báðar þessar
tilfinningar í göfguðu formi
lyfta okkur upp yfir dýrin,
gera okkur að mönnum og
geta gert okkur guðdómleg.
En samt verða þær ef svo
mætti segja að lúta vissum
skilyröum, beinast í rétta
átt eða stefnu, annars gætu
þær líkt og straumhart fljót
eða fjallalækur í leysingu rif
ið og sundurtætt, brotið nið-
ur og drepið.
En eitt er víst til allra
stórra framkvæmda, uppgötv
ana og átaka þarf trú, óbug-
andi trú. Framkvæmdamað-
urinn trúir á hagnað eða
gagnsemi starfseminnar,
verzlunarmaðurinn á gróö-
ann, vísindamaðurinn á not
uppfinninganna og læknirinn
á þá heill og blessun, sem
vísindaleg leit hans gæti
veitt. Og svo leggja þeir allir
á sjötugt djúpið eða meira
til að finna það, sem sann-
færing þeirra, trú þeirra,
hvíslar að þeim að unnt sé
að finna. Sagt er, að lyf eitt
mjög þýðingarmikið hafi ver
ið nefnt 666 til að byrja með,
þar eö læknirinn var búinn
aö gera 665 árangurslausar
tilraunir áður en hann fann
þá samsetningu, sem dugði.
Til slíkra hluta þarf óendan-
legt trúarþol og trúarkraft.
En þá kemur spurningin:
Er slíkur kraftur nokkuð
skyldur því, sem átt er við,
þegar talað er um guðstrú
og guðstraust?
En það er oftast eitthva'ö
þess háttar, sém átt er við,
þegar fólk talar almennt um
trú.
Já, auðvitað er það sami
krafturinn. Læknirinn sem
telur sig „trúlausan“. en fórn
ar samt öllum tíma og kröft
um til að finna upp ráð gegn
og lyf við þjáningum og mein
um manna, hann lifir samt
og starfar í trú og meira að
segja guðstrú.
Samkvæmt kenningum
Krists er Guð andi kærleik-
ans og sannleikans. Allt, sem
unnið er í trú og trausti til
sigurs frá þeim anda, er unn
ið í guðstrú, vitandi eða óvit-
andi. Allt, sem gert er til að
efla heilindi, heilsu og ham-
ingju hvort sem það er gert
með bæn, lyfi eða læknisað-
gerð, það er fórn á altari kær
leikans, framkvæmd í anda
Guðs. Og traustið til þess
krafts heitir Guðstrú. Og
það er einmitt slík tilfinning.
slíkt traust, sem Kristur
spurði alltaf fyrst og fremst
um í sínu starfi og kenning
um. Traustið á almætti kær-
leikans var honum mikils-
verðast og hinn mikli vaxtar-
máttur kærleikans. Hann
spurði aldrei um trúarjátn-
ingu fólksins, heiðinn hundr-
aöshöfðingi, kanverskgrísk
kona, fákænir alþýðumenn,
ríkir tollheimtumenn, fyrir-
litnir Samverjar og fátækar
ekkjur gátu verið honum eins
mikils og meira virði í trú
eins og þeir, sem kunnu öll
möguleg trúarfræði og játn
ingar Gyðinga, sem einir
þóttust heilagir og réttlátir.
Hið svokallaöa trúleysi nú
á dögum er því oft ekki trú-
leysi og ekki hættulegast,
heldur hitt, að trúartilfinn-
ingu hjartans sé beint í
skakka stefnu, t. d. að ein-
hverjum ,guði“ eða guðshug-
mynd haturs og hefnda, en
þannig hefur guðstrúnni
stundum verið beint að
grimmum eyðingarguðum,
sem vilji láta mannkyn og
mannssálir farast i eldi
hefnda og refsingar. Og þar
er þá einnig stutt í aðra
stefnu, sem nefnd er mann-
dýrkun, og birtist í því að
einhver maður er gerður að
meira eða minna leyti full-
trúi slíks „guðs“. Slík trú,
sem skortir kærleiksþel, er
trú á villigötum oft ekkert
annað en blind sjálfsdýrkun
og hroki. Samt er hún sterkt
afl og getur átt sínar hug-
sjónir, sem birtast i tillits-
leysi og mannfyrirlitningu.
. En kristnum manni er
Kristur einn fulltrúi þess
Guðs, sem trú hans beinist
að. Og hánn sagði: Elskið
óvini yðar og bið’ið fyrir
beim sem ofsækia yður. svo
að þér verðið börn föður yð-
ar í himnunum.
Árelíus Níelsson.
TÍMINN. sunnudaginn 27. ianúar 1963 —
I