Tíminn - 03.03.1963, Qupperneq 6

Stjórnarkjörið í Iðju
Nú um helgina fer fram
stjórnarkjör í Iðju, félagi iðn-
verkafólks í Reykjavík. Þessi
kosning er frábrugðin fyrri
stjórnarkosningum í félaginu
að því leyti, að nú bjóða lýð-
ræðissinnaðir vinstri menn
fram í fyrsta sinn. Það getur
ekki aðeins skipt miklu fyrir
Iðju, heldur fyrir verkalýðs-
hreyfinguna í heild, hvaða
undirtektir listi þeirra fær.
Við undanfarnar stjórnar-
kosningar í Iðju hafa lýð-
ræðissinnaðir vinstri menn
staðið að lista með kommún-
istum, en Sjálfstæðismenn
fara með stjórn í félaginu og
hafa stuðzt við mikinn meiri- j
hluta. Það hefur ekki reynzt
sigurvænlegt að sækja gegn \
þeim með kommúnista í for- j
mannssæti og því settu lýð- i
ræðissinnaðir vinstri menn
það skilyrði nú, að formanns-
efnið væri úr hópi þeirra. Því
höfnuðu kommúnistar, og eft
ir það kom samvinna við þá
ekki til greina.
Hinn ríflegi meirihluti, sem
stjórn Iðju hefur stuðzt við
undanfarið, hefur m.a. orðið
þess valdandi, að hún hefur
gerzt mjög værukær og lítt
sinnt hagsmunamálum félags
manna. Þannig hefur hún
ekki hafizt handa um kjara-
bætur, þrátt fyrir vaxandi
dýrtíð, nema Iðja á Akureyri
hafi áður verið búin að ryðja
brautina með samningum við
samvinnufélögin þar. Stjórn
Iðju hefur og ekkert gert til
þess að hnekkja þeim áróðri
stjórnarblaðanna, að þær
kauphækkanir, sem hafa
fengizt fram fyrir forgöngu
norðanmanna, væru skemmd
arverk, heldur hefur hún
raunverulega tekið undir
hann með því að styðja ríkis-
stjórnina áfram. Slik forusta
í verkalýðsmálum er vissulega
allt annað en heppileg.
Þess vegna er það mikils-
vert fyrir Iðjufólk, að ræki-
lega verði ýtt við stjórn Iðju
nú, þótt ekki takist að
hnekkja henni að þessu sinni.
Hún fái m.ö.o. aukið aðhald
og verði þannig^ hvött til
meiri starfa. Áreiðanlega
mjmdi ekkert betur veita slíkt
aðhald en að listi lýðræðis-
sinnaðra vinstri manna, C-
listinn, fengi góðan stuðning.
Það væri viðvörun, sem hún
kynni að meta.
Tvö fordæmi
Iðjukosningarnar rifja það
upp, að hvergl 1 nálægum
löndum, er verkalýðshreyfing
in minna metin af valdhöf-
unum en hér á íslandi. í ná-
grannalöndunum eru laun-
þegasamtökin svo öflug og
viðurkennd, að þar taka
stjórnarvöld fullt tillit til
þeirra.
Nýlega hefur danska ríkis-
stjórnin lagt fyrir þingið víð-
tækar tillögur um efnahags-
ráðstafanir, m.a. um festingu
kaups og verðlags, en Danir
sjá nú fram á vaxandi erfið-
leika í efnahagsmálunum. Áð
ur en stjórnin lagði tillögur
sínar fyrir þingi, lagði hún
þær fyrir launþegasamtökin
og fékk stuðning þeirra við
þau. Ella hefði hún ekki lagt
tillögurnar fram í þinginu.
Brezka ríkisstjórnin hefur
nýlega hafizt handa um eins
konar framkvæmdaáætlun.
Hún vinnur ekki að henni í
pukri, eins og gert er hér,
heldur hefur falið sérstakri
nefnd að vinna að henni í
megindráttum. Þar eiga full-
trúar verkalýðshreyfingarinn
ar sæti, enda segir stjórnin,
að engin framkvæmdaáætl-
un, er nái eitthvað fram í
tímann, verði samin að gagni,
nema efnahagsgrundvöllur-
inn sé tryggður til álfka langs
tíma, og siíkt verði ekki gert
án samstárfs við verkalýðs-
félögin.
Slíkt tillit taka rikisstjórn-
ir nágrannalandanna til
verkalýðssamtaka, og er þó
t.d. brezka stjórnin aftur-
haldssöm íhaldsstjórn.
Þar eru öfgaöflin
áhrifalaus
Hvað veldur þvi, að laun-
þegasamtökin í nágranna-
löndunum hafa náð slíkum
áhrifum og viðurkenningu og
lýst er hér að framan? Vit-
anlega kemur þar margt til
greina, en tvennt er það, sem
er algerlega ólíkt með þeim
og verkalýðssamtökunum hér
á iandi. Annað, er það, að
kommúnistar mega heita nær
áhrifalausir í verkalýðsfélög-
um nágrannalandanna. Hitt
er það, að íhaldsfloV.karnir
eru með öllu áhrifalausir í
verka’ýðssamtökunum þar.
Hér eru íhaldsmenn og
kommúnistar hins vegar á-
| hrifamestir í verkalýðssam-
I tökunum og fara með völd í
stærstu verkalýðsfélögunum.
Þeir heyja svo hina harðvít-
ugustu valdabaráttu innan
hennar og lama með því starf
hennar á flestan hátt. Þess
vegna telur núv. ríkisstjórn
sig geta sniðgengið hana og
beitt hana hefndaraðgerðum,
sem útilokað væri að beita
gegn henni í nágrannalönd-
unum, sbr. gengislækkunina
1961.
Fátt sýnir betur, hvílík
nauðsyn það væri', ef innart
verkalýðsfélagan'na gæti risið
upp nýtt afl ,sem gæti haft
forustu um að koma henni
inn á annan og heilbrigðari
grundvöll en þann, að sífellt
vofi yfir henni sundrung og
klofning vegna hinna ofsa-
fullu pólitisku átaka íhaldsins
og kommúnista.
Þríþætt verkefni
Öflug launþegasamtök geta
haft hér mikið verk að vinna
og þurfa að vera hér svipað
afl og I nágrannalöndum okk-
ar. Það myndi tryggja jafn-
vægi milli stétta og útiloka
hættuleg átök i þjóðfélaginu.
Það verkefni, sem launþega
samtökin þurfa að geta unnið
að, ef vel er, er í höfuðatrið-
um þríþætt:
f fyrsta lagi þurfa laun-
þegasamtökin að geta tryggt
það, að launþegar fái þann
hluta þjóðarteknanna, er
þeim réttilega ber. Til þess
þurfa þau að hafa góða að-
stöðu til að fylgjast með efna
hagsþróuninni, t.d. eigin hag-
stofu.
í öðru lagi þurfa þau að
vera svo sterk, að ríkisvaldið
treystist ekki til þess að
framkvæma ranglátar efna-
hagsráðstafanir, er geri áunn
ar kjarabætur að engu, sbr.
gengislækkunina 1961.
í þriðja lagi þurfa þau að
leggja aukið kapp á að fá
fram kjarabætur eftir öðrum
leiðum en kauphækkunarleið
inni, eins og t.d. aukna aðstoð
við húsbyggingar, lækkun
vaxta o.s.frv.
Það kom ljóst fram í ræð-
um fulltrúa lýðræðissinnaðra
vinstri manna á Iðjufundin-
um á fimmtudagskvöldið, að
það er á framangreindum
grundvelli, sem þeir vilja
byggja starf launþegasamtak
anna í framtíðinni. Hér er
líka vissulega bent á hinn
rétta grundvöll.
Það er einmitt á þessum
grundvelli, sem verkalýðssam
tökin hafa starfað í nágranna
löndum okkar og náð þeim
mikla árangri, sem vikið er
að hér að framan.
Bjarni og Gylfi
Þótt hlé hafi orðið á við-
ræðum um aðild Breta að
Efnahagsbandalagi Evrópu
vegna afstöðu de Gaulle, hef-
ur engum ábyrgum stjórn-
málamönnum dottið i hug að
halda því fram, að þessi mál
væru alveg úr sögunni. Þvert
á móti er það nokkurn veginn
sameiginlegt álit allra, sem
um þessi mál hafa rætt, að
hér geti ekki verið nema um
hlé að ræða og fyrr en seinna
muni ríkin í Evrópu, sem enn
standa utan EBE, verða að
taka afs.töðu til aðildar að þvi
eða aðildar ekki.
Rétt er þó að geta þess, að
til eru tveir stjórnmálamenn,
sem reynt hafa að halda öðru
fram. Það eru þeir Gylfi Þ.
Gíslason og Bjarni Benedikts
son. Gylfi hélt því nýlega
fram á Alþingi, að málið væri
raunverulega úr sögunni, a.
m.k. hvað ísland snerti, og
Bjarni fullyrti, að búið væri
að víkja þeim vanda frá ís-
lendingum að þurfa að taka
afstöðu til EBE. Þjóðin þyrfti
ekki neitt um þessi mál að
hugsa í náinni framtíð.
Það er ljóst af þessu, að þeir
Gylfi og Bjarni vilja fyrir alla
muni fá þetta mál af dagskrá
fram yfir kosningar.
UM MENN OG
ÁLEFNI
Ávarpið á afmæli
Þjóðminjasafnsins
Þeir Bjarni og Gylfi eru
hins vegar svo miklir fylgj-
endur vissrar stefnu í afstöð-
unni til EBE, að þeir geta ekki
leynt henni, þegar þeim er
mikið niðri fyrir. Þjóðminja-
safn íslands átti nýlega 100
ára afmæli og var þar venju
samkvæmt flutt ávarp af
hálfu ríkisstjórnarinnar. í
slikum ávörpum er oft minnzt
á þau áhugamál, sem vald-
hafarnir bera helzt fyrir
brjósti, og þetta var líka dyggi
lega gert að þessu sinnl. Á-
hugamálið, sem ríkisstjórn-
inni fannst rétt að . reifa á
100 ára afmæli Þjóðminja-
safnsins, var hinn ákafasti á-
róður fyrir því, að ísland
tengdist erlendu efnahags-
bandalagi, þvi að það væri
öruggasti vegurlnn til að
tryggja velmegun og öryggi
þjóðarinnar. Rökin, sem voru
notuð þessu til sðnnunar,
voru m.a. þau, að bezta leið-
in til að efla sjálfstæðið, væri
að fóma því.
Eftir þetta ávarp rikis-
stjórnarinnar á 100 ára af-
mæli Þjóðminjahasafnsins,
þarf enginn lengur að efast
um sjálfstæðisstefnu ríkis-
stjórnarflokkanna né viðhorf
þeirra til Efnahagsbandalags
Evrópu, þótt þeir vilji láta
það mál gleymast fram yfir
kosningar.
Ávarp ríkisstjómarinnar á
100 ára afmæli Þjóðminja-
safnsins sýnir það svo ekki
verður um villzt, að það er
eindregin ákvörðun hennar
að innlima ísland í EBE.
Njósnir Rússa
Það hefur að vonum vakið
mikla athygli og andúð, að
njósnir hafa sannazt á tvo
sendiráðsmenn Rússa hér.
Ríkisstjórnin hefur réttilega
vikið þessum mönnum úr
landi, þvi að ekki er hægt að
þola það, að sendiráðsmenn
misnoti þannig aðstöðu sína.
í sambandi við þetta mál,
hefur það ekki sízt vakið at-
hygli, hveroig Þjóðviljinn og
forvígismenn Sósíalistaflokks
ins hafa snúizt við þessu
máli.. í stað þess að fordæma
njósnir Rússa, hafa þeir reynt
að leiða athyglina frá þeim,
en beint þeim mun meira örv-
um gegn þeim manni, sem af-
hjúpaði þær.
Frá íslenzku sjónarmiði, er
þetta næsta undarleg afstaða,
en hún skýrist hins vegar bet-
ur, þegar þess er gætt, að
kommúnistaflokkarnir utan
Sovétríkjanna, hvort sem þeir
kalla sig sósíalistaflokka eða
eitthvað annað, eru í nánu
sambandi við rússneska
kommúnistaflokkinn og líta á
hann sem forustuflokk sinn.
Meðal liðsmanna Sósíalista-
fl. og Alþýðubandalagsins
eru áreiðanlega margir menn,
sem líta öðrum augum á þetta
mál. Fyrir þá ætti það vissu-
lega að vera lærdómsríkt, að
sjá viðbrögð Þjóðviljans og
foringja Sósíalistaflokksins
við rússnesku njósnunum.
6
T f M I N N, sunnudagurinn 3. marz 1963. —