Tíminn - 03.03.1963, Síða 9

Þetta mun vera futlkomnasta Asdiciæki, sem notað er til fisklrannsókn a. ASeins tvö slik hafa enn verið
tekin í notkun í þelm tilgangi, en tækið hefur áður verið notað til h ernaðarþarfa. Með tækinu er hægt
að greina einn stakan fisk á 1650 feta dýpl. Þá i Fiskideildinni vantar rannsóknaskip, og kannski verð-
ur það búið siíku tæki, þegar þar að kemur.
Segja má, að því séu lítil tak-|
niörk sett, hvaða vandamál eru
borin undir sérfræðinga efnarann
sóknastofunnar. Oft er t. d. erfitt
að segja um, hve mikill tími faii
í rannsókn • á sýnishornum.
Stundum er erfitt að
segja um, hvernig taka eigi á
verkefninu eða hvort það sé yfir-
leitt rannsóknar virði. Þessi liður,
aimennar rannsóknir, hefur þó allt
af verið nokkuð rúmfrekur í starfi
iðnaðardeildar og farið til hans
mikill tími frá öðrum skipulegri
íannsóknarstörfum. Er stundum
meiri tímaeyðsla og kostnaður fyr-
ir rannsóknarstofuna að vinna við
slík sýnishorn en hægt er að setja
upp, þegar greiðslu er krafizt. Slík
þjónusta er þó engu að síður nauð-
synleg, og er ekki að vænta, að
hún sé veitt annars staðar en á
cpinberri rannsóknarstofu, sem
rekin er af ríkinu. Efnagreining
fóðurefna nefur einkum verið í
sambandi við rannsóknir búnaðar-
deildar, tilraunaráðs búfjárræktar
og tilraunaráðs jarðræktar. Á iðn
aðardeild ekki annan þátt í þeim
iannsóknum en að framkvæma
efnagreiningar.
Allt frá árinu 1945 hafa bygg-
ingarefnarannsóknir og jarðfræði-
rannsóknir verið mikill þáttur í
starfi iðnaðardeildar Stefnt er að"
því að gera byggingarefnarann-
sóknir að sérstakri deiid, þar sem
sú starfsemi er orðin svo umfangs
rannsóknum að halda, ekki sízt
bergfræði- og steinefnarannsókn-
ir, og eru pví náin tengsl við iðn-
aðardeild, þ. e. efnarannsókna-
stofu, eðlileg og nauðsynleg.
Skipulag rannsóknarstarfsemi fyr
ír iðnaðinn er nú mjög á dagskrá
cn hefur ekki komizt í framkvæmd
nema að litlu leyti. Hvort tveggja
er, að iðnfyrirtæki hafa lítið gert
að því að koma með stærri verk- j
eíni til iðhaðardeildar og aðstaða I
er ófullkomin til slíkrar vinnu, I
ekki sízt vantar aðstöðu til að gera :
tæknilegar tilraunir.
Hin ýmsu iðnfyrirtæki eiga við
niörg vandamál að etja, sem rann
sóknastofan gæti leyst, ef hún
fengi þau til meðferðar.
Stofnun Búnaðardeildar Atvinnu I var aðeins einn sérfræðingur ráð-
deildar Háskólans og löggjöfin um ; inn að stofnuninni. í áislok 1945
rannsóknir og tilr. í þágu land-;
búnaðarins nr. 64 frá 7. maí 1940,
marka tímamót í tilrauna- og rann j
sóknamálum landþúnaðarins. —
Búnaðardeildin tók til starfa 17.
sept. 1937, eða fyrir rúmum 25
árum: — Þórir Guðmundsson,
tennari á Hvanneyri, var ráðinn
sem fyrsti sérfræðingur og jafn-
framt sem iorstöðumaður, en hann
lézt áður en stofnunin tók veru-
tega til starfa. Steingrímur Stein-
þórsson, búnaðarmálastjóri var
síðan deildarstjóri fram til 1942
er Halldór Pálsson tók við og veitti
. i deildinni forstöðu til ársloka 1962
mikil, að það virðjst eðlilegt. Bæði j gr p^ur Gunnarsson var skipað-
oyggingarefna- og jarð'fræðirann j UI deildarstjóri.
sókn þurfa þó á allmiklum efna- j Er búnaðardeildin tók til starfa | ið að flokkuu og kortlagningu ís- i ar.
voru sérfræðingar orðnir 6 — og
stóð svo óbreytt að mestu næstu
1C árin, en síðustu 7 árin hafa
4 sérfræðingar bætzt við, en einn
horfið frá starfi. Þrátt fyrir fá-
mennt starfslið og á margan hátt
erfiðar aðstæður, hefur verið unn
if að fjölmörgum verkefnum við
Búnaðardeildina. Skal hinna
iielztu hér iitillega getið:
Reyndar aðferðir við efnagrein
rngu jarðvegs til að finna áburðar-
þörf hans til að geta veitt bændum
leiðbeiningai á því sviði. Einnig
efnagreiningai á jarðvegi í sam
bandi við flokkun og kortlagningu
islenzks jarðvegs. Áburðartilraun
ir og efnagreiningar á grasi. Unn
lenzks jarðvegs og gefin út yfir-
litskorL Unnið að rannsóknum á
hagnýtingu og meðferð beitilanda,
m. a. rannsakað beitarþol afrétt-
arlanda og gerð gróðurkort af af-
réttum.
Varðandi jurtakynbætur var í
fyrstu unnið að rannsóknum á upp
tuna íslenzku flórunnar og gefin
út rit um það efni. Fljótlega einn-
ig hafizt handa með samanburð á
tegundum og afbrigðum ýmissa
nytjajurta — og fjölmargar nýjar
œgundir og afbrigði hafa verið
flutt inn til reynslu. Þessi starf-
semi hefur verið mjög aukin í
seinni tíð og er m. a. stöðugt gerð
ur samanburður á mörgum teg. og
afbr. grastegunda, korntegunda,
kartaflna, káltegunda, jarðarberja
o. fl. til að finna heppilegustu teg
undir. Hafa sumar hinna innfluttu
legunda þegar orðið landbúnaðin-
um að miklu gagni. Safnað hefur
verið innlendum fóðurgrösum og
þau gróðursett til úrvals síðar.
Gerðar eru og tilraunir með ýmsar
grastegundir við uppgræðslu ör-
foka lands og hálfgróinna afréttar
landa. Byrjað er á kynbótum korn
tegunda.
VarfSandi gróðursjúkdóma og
meindýr hefur verið unnið að rann
sóknum á útbreiðslu og skaðsemi
sjúkdómavaldanna; gerðar tilraun
ír með varnarlyf o. fl. varnarráð.
Rannsakaðir lifnaðarhættir helztu
meindýra á jurtagróðri og haft
eftirlit svo að ekki flytjist hættu
leg meindýr og jurtasjúkdómar til
landsins með innfluttum jurtum o.
fl. varningi. Veittar leiðbeiningar
um varnir gegn jurtasjúkdómum
og meindýrum og gefin út rit
um þau efni.
Gerðar hafa verið umfangsmikl-
ar rannsóknir á vaxtarlífeðlisfræði
búfjár, frjósemi, ullargæðum og
litarerfðum sauðfjár. Einnig fóðr-
unartilraunir og tilraunir með
haustbeit lamba á ræktuðu landi
og einnig vorbeit á tún. Þá hefur
verið unnið að samanburði á sauð-
fjárstofnum, m. a. á kynbiending-
um af skozkum kynjum og íslenzku
fé. Einnig unnið að afkvæmarann
sóknum á hrútum. Unnið að rann
sóknum á sviði nautgriparæktar
í samvinnu við tilraunabú Búnað-
arsambands Suðurlands í Laugar-
dælum.
Unnið hefur verið að rannsókn-
um á ýmsum fóðurtegundum, sér
staklega meltanleikarannsóknum
og steinefnarannsóknum á innlend
um fóðurtegundum.
Gefnar hafa verið út á vegum
stofnunarinnar um 30 tilrauna-
skýrslur, auk leiðbeiningarita og
jarðvegs- og gróðurkorta. Enn
íremur visindalegar ritgerðir í er-
lend og innlend tímarit. Þá hafa
sérfræðingar Búnaðar-deildar rit-
að fjölda leiðbeiningagreina í dag
nlöð og búnaðarblöð og flutt mörg
erindi um búvísindi, árangur
rannsókna og tilrauna — i útvarp
og á bændafundum. Einnig iðit- j
iega veittar leiðheiningar í við-
tölum og bréflega.
Til þess að þróun íslenzks land-
l.únaðar megi verða mikil og ör í;
f’-amtíðinni, bændum og þjóðinni
allri til hagsbóta. þarf að búa vel
að rannsókna- og tilrauna=tarf-
semi. Án stöðugra tilrauna og
rannsókna skapast kyrrstaða og
kyrrstöðu fylgir hnignun.
Búnaðardeildina þarf að efla og
t'eita nægjanlegu fjármagni til
mnhyggingar og starfsemi henn-
É jábíi Ijlílí
RANNSÓKNARÁÐ
RÍKISINS
RANNSÓKNARÁÐ rlklslns var
stofnaS áriS 1939, en nefndist þá
aS vtsu Ibannsóknanefnd rikisins.
MeS lögum um náttúrurannsóknir
frá 1940 var nafninu breytt f Rann-
sóknaráð ríklslns RáSiS er skipaS
þrem mönnum eftir tilnefningu
þriggja stærstu þingflokkanna.
Hlutverk Rannsóknaráðs er: Að
vinna að eflingu rannsókna á nátt-
úru landsins, samræma slíkar rann-
sóknir og safna niðurstöðum þelrra.
— Að vera ríkisstjórninni til aðstoS
ar um yfirstjórn þeirrar rannsókn-
arstarfsemi, sem ríkið heldur uppi
og á annan hátt eftlr því, sem æski-
legt þykir. — Að annast, eða sjá
um tllteknar rannsóknir, eftir því,
sem ríkisstjórnin kann að óska og
fé er veitt til f fjárlögum, eða af
Náttúrufræðideild Menningarsjóðs.
— Að gæta hagsmuna íslenzkra
náttúrufræðinga gagnvart útlend-
ingum, sem hlngað koma til rann-
sókna og koma fram af landsins
hálfu við fræðimenn annarra þjóða
að þvi leyti, sem við á.
Framkvæmdastjórar hafa verið
þessir menn: Steinþór Sigurðsson,
stjörnufræðingur, frá upphafi til
dauðadags 1947, Þorbjörn Sigur-
geirsson, eðlisfræðingur, frá 1949
til 1957 og Steingrimur Hermanns-
son, verkf: æðingur, síðan 1957.
Með reglugerð fyrir Atvinnudeild
háskólans frá 1950 er Rannsóknaráði
rikisins falið að aðstoða atvinnu-
málaráðherra við yfirstjórn Atvinnu
deildar háskólans. Á síðari árum
hefur starfsemi Rannsóknaráðs í
vaxandl mæli beinzt að eflingu raun
vísindarannsókna almennt, bættri
aðstöðu og öflun fjármagns, svo og
samræmingu og skipulagningu rann
sóknastarfseminnar.
Rannsóknaráð kemur fram gagn-
vart erlendum vísindamönnum, sem
stunda rannsóknir á náttúru lands-
ins. Jafnframt hefur ráðið annazt,
eða látið vinna að tllteknum rann-
sóknum og nýtingu náttúrugæða
landsins, eins og þvi er fallð með
lögum. í flestum tilfelium, þegar
þær rannsóknir, sem ráðið hefur
bjrrjað á hafa reynzt æskilegar, hef-
ur^verkefnið verlð falið stofnunum,
sem því geta sinnt tll frambúðar
Þannig var fyrsta almenna leltin
að heltu vatni og gufu með jarð-
borunum í höndum Rannsóknaráðs
og framkvæmdastjóra þess tll árs-
ins 1945, en framhald hennar síð-
an falið raforkumálastjóra. Sama
má segja um lett að þangi og þara-
gróðrl (snemma tekin upp af Rann-
sóknaráði), sem' er nú elnnig í
höndum raforkumálastjórnar. —
Mórannsóknir og móvinnsla var
hafin og rekin af ráðinu á styrj-
aldarárunum 1939—1940. — Aðrar
náttúrurannsóknir, svo sem á fugla
lífi, hafa notið stuðnings ráðsins og
víðtækar jarðefnarannsóknir einnig,
Ráðið hefur einnig haft afskipti af
verksmiðjurannsóknum. Rannsókna
ráð settl á stofn tilraunastöð f meina
fræði að Keldum, sem síðan var fal-
ið læknadeild Háskólans. Segulmæl
ingastöð var sett á fót í Mosfells-
svelt af Rannsóknaráði ríklslns og
starfrækt af frarr.kvæmdastjóra
þess, en er nú á vegum Eðllsfræðl-
stofnunar háskólans.
Á slðari árum hefur Rannsókna-
ráð stutt grasmjöls- og heyverkunar
Framhald á 13. síðu.
T í M í N N, sunnudagurinn 3. marz 1963.
9