Tíminn - 09.04.1963, Blaðsíða 2

SAGA EIDE-MÁLSINS í STÓRUM DRÁTTUM
Svo virSisf, sem gamla
hneykslismálið danska, Eide
málið, sé ekki útkljáð enn.
Að undanförnu hafa verið
mikil bóka- og blaðaskrif um
málið, og nú virðist allt útlit
fyrir að það komi að nýju
fyrir dómstólana.
Eins og Tíminn skýrði frá ný-
lega, kom út í Danmörku fyrir
síðustu jól bók um Eide-málið,
eftir íslenzk-ættaðan mann, Th.
Thorsteinssen, hæstaréttarlög-
mann, verjanda Eide á sínum
tíma. Bókin vakti mikla reiði hlut
aðeigandi í málinu, og tveir
þeirra hófust þegar handa að
svara bókinni með nýjum bóka-
skrifum. Annar þeirta var lög-
fræðingur í málinu á sínum tíma,
Niels Ventegodt, hinh, Haste, var
ein af aðalpersónunum í málinu.
í 'bók sinni, sem er nýkomin út,
ræðst Ventegodt harkalega á
Thorsteinsson, sakar hann um að
falsa tilvitnanir og snúa út úr
sannleikanum. Og nú er það nýj-
ast í málinu, að Ventegodt hefur
sent skriflega kæru, bæði til lög-
fræðingaráðsins og dómsmála-
ráðuneytisins. Kæran á upptök
sín í því, að þegar Ventegodt var
að vinna að bók sinni, fékk hann
lánuð málsskjöl úr skjalasafni
borgardóms, en áður en hann
hafði til fulls notfært sér skjölin,
voru þau tekin af honum, og lög
regluyfirvöld afturkölluðu leyfi
hans til ag glugga í þau.
Ventegodt kveðst nú hafa fund
ið meðal þessára skjala, áður en
þau voru tekin af honum, mjög
þýðingarmikið skjal, sem hann
hafði el^ki séð áður. Var það lagt
fram af Thorsteinssyni, dagsett 4.
des. 1935, þ.e.a.s. mörgum dögum
eftir að málið hafði verið tekið
til dóms. Ventegodt telur það
freklegt brot vig sig o.g skjói-
stæðing sinn, að þeim skyldi ekki
gefast tækifæri til að sjá nefnt
skjal. Segist hann ekki hafa full
vissu fyrir því, að ekki liggi fleiri
skjöl í safninu, scm hann hafi
aldrei fengið að sjá.
Sem stendur hefur ekkert
verig ákveðið um, hvort málið
skuli tckið upp að nýjtt, en líkty
benda til, að þess verði krafizt.
Th. Thorsteinsson, hæstaréttar
lögmaður, hefur ekkert látið frá
sér heyra, síðan bók Ventegodts
kom út.
Lesendupj mun nú vafalaust
leika forvitni á að vita um hvað
þetta Eide-mál snýst um í raun
og veru. Það var á árunum 1931
—’32, sem dönsk yfirvöld höfðu
fyrst eitthvað af því að segja, og
þá gekk það undir nafninu Viola-
málin. Erlendur greifi að nafni
Viola, sem búsettur var í Kaup-
mannahöfn, var ákærður af móð-
ur 17 ára stúlku fyrir ósæmilega
framkomu við dótturina. Eide
borgardómari, sem þekkti Viola
greifa persónulega, ætlaði að ger
ast sáttasemjari í málinu og heim
sótti þær mæðgur. A meðan á
þeirri heimsókn stóð og síðar í
blaðaviðtali, talaði Eide þannig
um móðurina, að hún stefndi hon
um fyrir meiðyrði. Eide var
dæmdur sekur í því máli, en
sýknaður af hæslarétti.
En þegar svo var komið kærði
dóttirin Eide fyrir ókurteisi, sem
hann átti að hafa sýnt henni í
sambandi við málflutning áður-
ncfnds máls og á nrenti. Því lauk
þannig, ag Eide var dæmdur
sýkn af því, sem hann átti að
hafa skrifað um hana í blöðin,
en í 50 kr. sekt fyrir ummælin
um hana í málflutningnum. í
þe^su s.eínna máli var Ventegodt
lögfræðingur dótturinnar, og
þannig er hann blandaður í mál-
ið. Haste ritstjóri kvæntist síðan
stúlkunni, og blandast þannig
einnig í málið, þar sem tahð er,
að það, sem síðar skeði, hafi átt
rót sína ag rekja tii framkomu
Eides við dótturina.
Ekkert skeð'i svo fyrr en árið
1934. en þá birtir dagblaðig Ber
Ungske Tidende ntikla grein um
kvörlun, sem borizt hafði, vegna
eins þeirra mála, sem embætti
Eide hafði haft meg að gera. —
Haste var þá blaðamaður við
Berlingske Tidcnde. Mál þetta
var í sjálfu sér nauðaómerkilegt,
maður nokkur hafði keypt verzl-
un, og kærði það, að hann hefði
verið látinn borga of mikið, að
seljandinn hefði svindlað á sér.
Eide komst að þeirri niðurstöðu,
að ákærandi færnmeð ósatt mál,
og lét fangelsa hann. Maðurinn
var svo látinn laus þremur dög-
um síðar og sýknaður. Seinna
fékk hann svo 1000 kr. danskar
í skaðabætur, sem hækkaðar
voru upp í 1500 kr. í hæstarétti.
Skrif Berlingske Tidende gengu
út á það, að umdeildur maður
hafi verið lasinn og rúmliggjandi
þegar hann átti að mæta fyrir
réttinum, en fengið læknisleyfi,
til ag vera á fótum“í skamman
tíma, þar sem lögfræðingur hans
hefði lofað honum að þetta
mundi vera svona hálftími. En
þegar til kom hafi hann verið
yflrheyrður í fleiri klukkutíma og
endað með því ag vera sendur í
fangelsi, í kaldan klefa, án allrar
læknishjálpar.
Og eftir að þessi grein birtist
var fjandinn laus. Eide hélt þvi
fram, að Haste hefði skrifað
greinina í hefndarskyni við Viola
málin, og kvartaði yfir þessu við
Berlingske Tidenda, og Haste.
sem hélt því fram, að greinin
hefði^ verið skrifuð af mannúð-
legum ástæðum, var vikið frá
blaðinu um mánaðartíma. Þetta
Þetta er Eide borgardómari, aðai-
persónan í gömlu hneykslismáli,
sem nú er að taka sig upp aftur,
vegna þrlggja bóka, sem skrifaðar
hafa verið um málið.
Olli auðvitað mikilli reiði Haste
gagnvart Eide.
Máli áðurnefnds ákæranda var
þó enn ekki lokið og hafði lög-
fræðingur hans áhyggjur af því,
að Eide rnundi áfram vera dóm-
ari þess, þar sem hann hefði áð-
ur fangelsað skjólstæðing hans.
Hann krafðist þess því að Eide
'viki úr sæti sínu fyrir öðrum dóm
ara. Þessu neitaði Eide.
Lögfræðingurinn komst nú að
því, að fortíð Eide væri ekki
með öll flekklaus, hann átti að
hafa framið nauðgun, þegar hann
árið 1909 gegndi embætti á
Fjóni. Rétt er að taka það strax
fram, að síðarkom í ljós, að fyrir
þéssu var enginn fótur.
Ákærandi vildi losna vig Eide
úr dómarasætinu, og var nú
reynt að nota þessa sögu í þeim
tilgangi. Haste-hjónin fóru til
Fjóns, til að afla sönnunargagna,
og komu heim aftur með vott-
fest skjal, þar sem móðir um-
ræddrar stúlku segir að það sé
rétt að Eide ásamt öðrum emb-
ættismanni hafi hellt stúlkuna
blindfulla og síðan tekið hana
með valdi.
Þetta fannst lögfræðingnum
og Ventegodt — en hann bar
vitni í máli verzlunarkaupendans
— vera of lítil sönnunargögn, ef
duga ætti til að steypa Eide.
Haste-hjónin lögðu því aftur
land undir fót, og höfðu nýja
skýrslu upp úr krafsinu, sem
bæði móðir og dóttir undirskrif-
uðu. Þag plagg var dagsett 1.
febrúar árið 1935.
Nú bar búðareigandinn fram
kvörtun við dómsmálaráðuneytið
og lögfræðingur hans kærði fyr-
ir borgardómi. Ánangurinn af
þessu varð svo sá, ag Eide vék
úr dómarasætinu. Ákærandinn
hafði þannig náð hefndum og
voru — eins og áður er sagt —
dæmdar skaðabætur, bæði af
borgardómi og hæstarétti.
En rannsókn málsins gegn Eide
var haldið áfram og kom í ljós,
að ekki var um neina nauðgun
að ræða. Þetta var m.a. sannað
með skriflegri yfirlýsingu frá
þeim mæðgum, þar sem þær taka
allt aftur, sem þær höfðu áður
haldig fram.
Ekki verður unnt að rekja mál-
ið lengra í blaðinu í dag, vegna
þrengsla, en á morgun birtum
við niðurlagið af þessu mjög
flókna máli, sem nú er að verða
enn flóknara með áðurnefndum
bókarskrifum, og allt útlit fyrir,
að það komi á nýjan leik fyrir
dómstólana í Danmörku.
BRITISH OXYGEN
LOGSUÐUTÆKI og
VARAHLUTIR
fyrirliggiandi
Þ. Þorgrímsson & Co.
Suðurlandsbraut 6
Sitnj 22235 — Reykjavft
Tilboð
óskast í Pobeda-bíl. Upp-
lýsingar í síma 13329.
Ráðskona
Maður sem stundar sauð-
fjárbúskap vantar ráðskonu
má hafa 1—2 börn.
Sími 23539
Trúlotunarhringar
Kfiot afgreiðsla
GUDM ÞORSTEINSSON
gullsmiður
Bankastræti 12
Simj 14007
Sendum gegn Dóstkröfu
Póstsendum
EINANGRUN
Ódýr og mjög góg einangrun.
Vönduð framleiðsla.
J. Þorláksson &
Norðmann h.f.
Skúlagötú 30 - Bankastræti 11
KJÖRSKRÁR-
STOFN
til alþingiskosninga í Reykjavfk, sem fram eiga
að fara 9. júní 1963, liggur frammi almenningi ti!
sýnis í skrifstofu borgarstjóra, Austurstræti 16,
alla virka daga frá 9. apríl til 7. maí næstkomandi
kl. 9 til 18.
Kærur yfir kjörskránni skulu komnar til skrif-
stofu borgarstjóra eigi síðar en 18. maí n.k.
6. apríl 1963
BORGARSTJÓRINN I REYKJAVÍK
T f M I N N, þriðjudagur 9. apríl 1963.
2