Tíminn - 24.04.1963, Side 14

74
að minnsta kosti ekki eiins og á-
statt var fyrir því nú.
Stjórtnmálavöldin í Þýzkalandi
voru nú ekki iemgur í höndum
fólksins, eða flokksins, sem kom
fram fyrir iþað í þingiinu, eins og
verið hafði frá upphafi lýðveldis-
ítds. Völdiin voru nú öll samankom-
in í höndum eliiærs, áttatíu og
fimm ára gamals foseta oig þeirra
fáu, irunantómu m'etnaðarfullu
maruna umhverfis hainn, sem mót-
uðu hinin þreytta, reikula huga
'hams. Hitler sá þetta mjög svo
greindlega, og það hæfði honum.
Það virtist næsta ólrklegt ,að hann
mymdi nokkru sinmi vimna meiri-
ihluta á þiimgi. Hin eýja stefma
Hindenburgs hauð honum eima
tækifærið, sem eftir var til þess
að ná völdum. Sa'ninarlega ekki á
þessu auignabliki, en bráðiega.
Hann flýtti sér aftur til Berlín-
ar frá Olderiburg, þar sem nazist-
amir höfðu unnið algjöran meiri
'hluta í kosniinigunum til staðar-
þimgsins, hien 21. maí. Næsta dag
gekk hann á fund Hindenburgs,
sem staðfesiti atriðin í leyndlegum
samningi nazistaforingjans og
Schleicher frá 8. maí. Banninu á
S. A. var aflétt, forsetastjórn var
komið á að eigin vald Hindenburgs,
þinigið var leyst upp. Myndi Hitler
styðja-'hina nýju stjórn? spurði
HLnidenburg. Hitler svaraðd, að
hann myndi gera það. Sama kvöld,
30. maí, istendur í dagbók Göbbels:
„Viðræður Hitlers og forsetans
fóru vel . . . V. Papen hefur verið
nefndur í sambandi við kanslara-
emhættið. Bn við höfum lítiinn
áhuga á því. . . . Það mikilvægasta
er, að þingið hefur verið leyst upp.
Kosningar! Kosningar! Beint til
fólksins! Við erum allir mjög ham-
iinigjusamir.“
Ófarir Franz von Papen
Nú birtist skamma stund á
miðju sviðinu, óvænt og skringi-
leg persóna. Maðurinn, sem von
Schleicher hershöfðingi sveik inn
á hinn rúmlega áttræða forseta,
og gerður var að kanslara Þýzka-
lands, 1. júní, 1932, var himn
fimmtíu og þriggja ára gamli
Franz von Papen, afsprengi fjöl-
skyldu nokkurrar, sem tilheyrt
hafði West'fala-aðlinum, en hann
hafði misst allt sitt fé. Hann var
fyrrverandi herráðsfori’nigi, af-
bragðs reiðmaður, óheppinn og
'hálfviðvaniingsleguir st j órnimála-
maður í Kaþólska miðflokknum.
Hann hafði prðið auðugur iðnjöf-
ur við að ganga í hjómiaband, en
var lítt þek'ktur meðal almennings,
nema .sem fyrrverandi hermálafull
trúi við sendiráðið í Washington,
en þaðan hafði hann verið rekinn
i stríðinu vegna hlutdeildar sdnn-
ar í gerð áætlana um skemmdar-
verk eins og t.d. að sprengja upp
brýr og járnbrautarteina, á með
an Bamdaríkin voru enn þá hlut
laus.
„Viall forsetans hefur verið tek-
ið með vantrú,“ Skrifaði franski
sendi'herramin í Berlin. „Menm a'ð-
eins brostu, flissuðu eða hlógu,
vegnia þess að því var þammig far-
1 ið, að hvorki vinir Papens eða ó-
vinir tóku hanm alvariega . . .
! Hann var þekktur fyrir að vera
I yfirborðskeninidur, klaufalegur, ó-
1 sannur metnaðargjarn, hógómleg-
: ur, og þar að auki bragðarefur“.
Þessum manini — og M. Framcois-
j Poncet var ekki a'ð ýkja, þegar
| hann lýsti honum — hafði Hinden-
burg falið í hendur örlög hins
hrynjandi lýðveldis, að undiriaigi
' Schieichers.
Papen hafði engan stjórnmála-
legan stuðming að baki sér. Hann
j átti ekki einu sinni sæti á þing-
J inu. Það lengsta, sem hann hafði
imáð í stjórnmálum, var að kom-
J £st í prússneska Landtag. Þegar
hainin var gerður kansiari, sam-
þykktu flokksbræður hans í Mið-
flokkum, einróma að víkja hon-
um úr flokknum, svo hmeyksleðir
voru þeir yfir svikum Papens við
fortaigja flokksins, Briining. En
forsetinn hafði sagt hornum að
mynda stjóm utan flokka, og þetta
tókst honum þegar í stað að gera,
þar eð Schleicher hafði ráðherra-
listann tilbúinn. Stjórnin átti eftir
að verða kölluð „baróns-ráðuneyt-
ið“. Fimm ráðherramna voru af
aðalsættum, tveir voru forinigjar
starfsgreinafélaga, og einn, Franz
Giirtmier, dómsmálaráðherra, hafði
verið verndari Hitlers í Bayern-
stjórninni á hinum erfið'u dögum
fvrir og eftir bjórkjallarasam-
særið. Hindanburg svældi von
Schleicher úr greni sínu að tjalda-
baki, en þar vildi harnn þó svo
gjarnan vera áfram, og gerði hann
að varnaimálaráðherra. Meiri hluti
landsmanna tók „Baróna-ráðu-
neyti@“ ekki alvarlega, enda þótt
úthald nokkurra ráðhe-ranna, von
Neurath baróns, von Eltz Ruben-
aeh baróns, Sehwerin von Krosigk
greifa og dr. Giirtners væri svo
rnikið, að þeir áttu eftir að gegna
eihbættum sínum enn langa sund,
eftir að Þriðja ríkið reis
Fyrsta verk Papens var að við-
urkenna samning Schleichers við
Hitler, en hinn 4. júní var þingið
leyst upp og boðað til nýrra kosn-
imga 31. júlí. Eftir nokkra hvatn-
inigu frá hinum grunsemdarfuHu
nazistum, lyfti bann banininu af
S.A. 15. júní. Bylgja stjórnmála-
legra ofbeldisverka og morða,
fylgdi í kjölfar þessa, og reis hún
hærra en nokkuð það, sem Þjóð-
verjar höfðu áður kynnzt. Storm-
sveitarmenm'irniir þyrptust um göt
umar í leit að bardögum og blóði,
og oft var skorað á hólm, sérstak-
lega frá kommúnistum. í Prúss-
landi etau átti sér stað 461 kröft-
ugur götubardagii á tímabilinu 1.
til 20. júní, sem kostaði áttatíu
og tvö mannslíf og fjögur hundruð
menn særðust alvarlega. í júlí
voru þrjátíu og átta nazistar og
þrjátíu kommúnistar skráðir með-
al þeirra, sem fallið höfðu í upp-
þotunum. Sunnudaginn 10. júlí,
voru átján menn drepnir á göt-
unum, og næsta sunnudag þar á
eftiir, þegar niazistar fóru undir
lögregluvernd í göngu um Altona,
verkamannahverfi í Hamborg,
voru nítján menn skotnir til bana
og 285 særðir. Borgarastyrjöldin,
sem barónaráðumeytið hafði átt að
koma í veg fyrir, fór stöðugt
versnandi. Allir flokkar landsins,
að undanskildum nazistum og
kommúnistum, kröfðust þess, að
stjórnin gripi til etahverra að-
gerða til þess að konia á reglu í
landinu.
Papen svaraði með tvennu.
Hann bannaði stjórnmálakröfu-
göngur í hálfan mánuð fyrir kosn-
ingarmar 31. júlí, og hann greip
tú ráðs, sem miðaði ekki einumgis
að því að róa riazi'stana, heldur
einnig að því að eyðileggja einn
af þeim fáu máttarstólpum hins
lýðræði'slega lýðveldis, sem enin
stóð uppi. Himn 20. júlí, setti hann
prússnesku stjórnina af og skip-
aði sjálían sig ríkisstjóra Prúss-
lands. Þetta var áhættusamt skref
í áttina að því að koma á valda-
mikilli stjórn, sem harnn vildi inn-
leiða fyrir allt Þýzkaland. Afsökun
Papens var sú, að prússneska
stjónin hefði sýnt í Altomia-upp-
þotunum, að hún gæti ekki haldið
uppi lögum og reglu. Hann hélt
því einnig fram, samkvæmt „vitin-
isburði“, sem Schleicher hafði út-
vegað í flýti, að prússnesku yfir-
völdin stæðu í sambandi við komm
únista. Þegar sósíalistaráðherr-
arnir neituðu að láta setja sig af
nema með valdi, var Papen svo
greiðvikinn að sjá fyrir því.
Herlög voru sett í Berlín og von
Rundstedt hershöfðingi, yfirmað-
ur Reichswehr á staðnum, sendi
liðsforingja og eina tylft manna til
þess að framkvæma mauðsynlegar
handtökur. Þetta voru aðgerðir,
sem hægrimenn, er með völdin
fóru, l'étu ekki fara fram hjá sér,
og þær voru heldur ekki fram-
kvæmdar án þess að Hitler veitti
þeim eftirtekt. Það var engin á-
stæðia til þess að búast við því
framar, að vinstrimenn eða lýð-
ræðis'legu miðflokkarnir myndu í
alvöru veita mótspyrnu tilraunum
til þess að steypa stjórninni. Árið
1920 hafði allsherjairverkfall bjarg
að lýðveldinu frá því að líða undir
lok. Verkalýðsfortaigjarn'ir og só-
33
— Eg ætla ekki að ónáða yður
með mínum málum, hélt Petrov á-
fram og tók við sígarettu úr hylki,
sem hershöfðiinginn ýtti að hon-
um. — En þér vitið, hverjar eru
mínar aðferðir. Eig fer alltiaf heint
til mannsinis á tindinum.
| Mwa Chou kallaöi til sín einka-
ritara starn og urraði út úr sér
skipun til hans, og nokkrum mín-
J útum síðar kom ungi Kínverjinn
I inn með skjalamöppu, sem hann
1 liaigði á horðið. Mwa Chou opnaði
hana og tók fram nokkra pappíra.
•— Þesisi kona, sem þér talið um,
dvelst hér í Kína í heimildarl'eysi,
sagði hann blæbrigðalausri röddu.
— Hennar hefur verið leitað af
lögreglumni, og þegar hún finnst,
vitið þér, hverja refsingu hún
hlýtur.
— Já, ég veit það, og auðvitað
er hánrétt hjá yður að gæta fyllstu
varúðar. í mínu landi gætum við
lært margt af yður, hershöfðimgi,
það get ég fullvissað yður um. . . .
Aha, þessu kyngdi hann, hugsaði
Petrov þegar hiann sá glampann
í augum Kín'verjans. — En ég get
sagt yður, að hún er ©kki njósn-
ari. Hún kom hingað með systur
smni og börnum hennar í kaf-
bátnum, sem flutti þær hingað,
einfaldlaga vegna þess að þanniig
gat hún komizt til mín. Eg hef
unnið við ýiriis verkefni í Eng-
landi, og þar hitti ég hana. Mér
gazt — já mér gazt allsæmilega
að he’nnii, en ég bafði gleymt henni
aftur. Bg hefði getað komið því í
kring, að hún fengi að fara til
Rússlands. Verkefni mitt hér í
Kína hefur gert mér erfiðara fyrir.
Hershöfðiniginn svaraði engu.
Petrov kveikfi í sígarettu og leit
á Mwa Chou gegnum reykjar-
mökkinin. Fjandinn hirði hann,
hugsaði hann. Hvað er hann að
brugga með sér núna? Hvað ætlast
'hann fyrir? Það er það versta við
austurlandabúama, maður getur
aldrei getið sér tíl um, hvað þeir
exu að bræða með sér.
Loks talaði Mwa Chou.
— Og hvað er það sem þér
viljið? spurði hanm.
— Eg vil gjarna fá opi'ribera
staðfestingu — undirritaða af yð-
ur — að þesisi kona verði ekki
handtekin eða verði fyrir neinum
óþæg'indum þann tíma, sem ég
verð að dvelja í Kína. Ég er önm-
um kaftan við áríðamdi verkefni,
og ef það tekst, mun það koma að
gagni hæði stjórmarvöldum í Kína
og í landi mínu. . . . En það vitið
þér náttúrlcga, bætti hann við.
— Já, sagði Mwa Chou. — Og
hliðstætt skjal hefur þegar veriðj
gefið til hamda þessum Marsden,
konu hans og bömum.
— Og ríkisstjórn mín er mjög
þakklát fyrir það. Við þurfum á
Marsden að halda við þetta verk-
efni, og hann gæti ekki eimbeitt
sér fullkomlega að því, ef hamn
hefði á'hyggjur a:f fjölskyldu simni.
— Við hér í Kína höfum okkar.
aðferðir til að maður einbeiti sér
að verki sínu, sagði hershöfðing-J
inn.
— Það höfurn við sömuleiðis í
Rússlandi, sagði Petrov. — En það
gegnir öðru máli um Marsden. Þér
vitið, hvcrnig Englendingar eru.
Ef eitthvað kæmi fyrir fjölskyldu
hans, eða hann er rekinn of geyst
áfram, myndi hann án efa fremja
sjálfsmorð, og það væri skelfilegt
vegna þess verkefnis, sem hann
þarf að ljúka. Þess vegna erum
við mjög þa'kkláfir fyrir að þér
hafið heitið konu hams og börn-
um vernd yðar.
— En systir frú Marsdens hef-
ur ekki fengið loforð um slíka
A HÆTTUSTUND
Mary Richmond
vennd, minnti hersihöfðin.ginn
hanm á.
— Eg vona, að þér viljið bæta
úr því. Trúið mér, ég mun áður
en langt um líður, verða í þeirri að
stöðu að geta sýnt þakklæti mitt,
og þér bafið aldrei kvartað und-
an því, að ég lofaði upp í ermina
á mér. Eg er ekki aðeins að hugsa
um sjálfain mig, þegar ég bið um
vernd til handa systur frú Mars-
dens. Eg er sannfærður um, að
hún getur komið okkur að notum
síðar. Það er ætl'an mín að þjálfa
hana sem ieynilegain njósnara.
Hún hefur til að bera alla nauð-
■Synlega eiginlei'ka.
— Ha, hrópaði Mwa Chou hers-
höfðingi. — Það er þá ekki kon-
an sjálf, sem þér girnist, heldur
efnilegur nemandi.
— Það er að nokkru leyti rétt
— ég bið aðeins um vernd fyrir
hana þann tíma, sem ég verð að
dvelja í Kína. Ef siðar kemur í
Ijós, að hún uppfyllir ekki þær
kröfur, sem gera verður til henn-
ar, getið þér gert við hana, það
sem yður sýnist.
— Og þér ætlið að taka Mars-
den og fjölskyldu hans með yður?
— Já.
Ríkisstjórn mín hefur aðrar fyr-
irætlanir . . . en það er nógur
tími að ræða þær síðar meta. Eg
skal láta yður fá það, sem þér l
biðjið um . . . Mwa Chou smellfi'
fingrum til einkaritarans, sem
stóð við hlið hams. — Skrifið skjal,
sem veitir vemd . . . hvað heitir
þessi unga kona? spurði hann
Petrov.
— Faulkmer — Blanohe Faul'kn-
er.
. . . sem veitir Bl'anche Faulkn-
er vernd. Unga konan á að vera
isndir eftMiti Nicholas Petrov.
Hún er ábyrg allra gerða gagn-
vart honum. Þegar honum þókn-
ast, getur haron ómerkt skjal
þetta. Við skulum segja að það
gildi i mámuð. Nægir það? spitrði
hanm Petrov.
— Sex vikur væri betra, svar-
aði Petrov.
— Mánuð. Ekki lengur. Ef hún
verður enn í Kína eftta mánuð,
verður hún handtekin. Gangið frá
þessu strax, Chien og komið svo
með skjalið til mín svo að ég geti
undirritað það.
— Þökk, sagði Petrov og drap
í sígarettunni. — Eg hef þegar
•sagt að þér þurfið ekki að óttast
að ég gleymi greiðasemi yðar . . .
— Eigum við þá að vikja að því
með hvaða móti þér getið sýnt
mér þakklæti yðar? stakk Mwa
Chou upp á.
22. KAFLl
— John, gerðu það fyrir mig,
flýttu þér ekki svona, mig langar
til að tala rið þig.
Þetta var aninan dagimm, sem
Petrov var burtu, og Blamohe og
Johm höfðu mýlokið kvöldverði.
Hann borðaði emm í kofanum, en
hann mælti varla orð af vörum
við hana. Hemmi fannst hamn líta
enn verr út en áður. Hanm virtist
svo eirðarlaus og stundum leit
hann í kringum sig, óttasleginn
og órólegur, eins og hamn héldi
að hermenm eða meðlimir úr ör-
yggislögreglunni myndu þramma
inn. Hamn flýtti sér að Ijúka matn-
um og virtist ákafur að komast út
aftur. En í kvöld fengi hann ekki
að fara um l'eið og hann hafði
lokið snæðingi.
— Við höfum ekkert að segja
hvort öðru — núna, svaraði hamn
lágt.
— Jú, víst . . . Seztu aftur nið-
ur, Johm, og reyktu eina sígar-
ettu mér til samlætis. Nick skildi
nokkra pakka eftir og ég hef varla
snert þær.
— Og í hvaða tilgangi? Hann
sagði mér að þú hefðir gifzt hon-
um. Það gerir talsverðain mun,
elcki satt?
— Eg var viðstödd eins konar
vígsluathöfn samkvæmt tillögu
hans, svaraði hún. — Svo að ég
fengi að minnsta kosti takmark-
aða vernd hér í landinu.
— Og þú heldur að ég trúl
þessu?
— Auðvitað held óg það, En
14
T í M I N N, miðvikudagurinn 24. apríí 1963.