Tíminn - 16.05.1963, Blaðsíða 14

WILLIAM L. SHIRER
(Gesetz zur Behebung der Not von
VOlk usod Reiefh)", eins og þaú
voru kölluð opinberlega. Hinaf
fkom stuttorðu greiraar tóku frá
þinginu völdini til lagasetninga,
þar með talið eftirlit með fjárlög-
um ríkiöjns, samþykki samninga,
sean gerðir voru við erlend ríki
og vald tSl' breytmga á stjömar-
skránni, og fólu í hendur ríkis-
stjóminni næstu fjögur árin. Auk
þess kváðu lögin svo á, að kanslar-
inn gerði uppkastið að þeim lög-
um, sem stjómin setti, og þau
„mættu víkja frá stjórnarskrónni“.
Engin lög át'tu að „fá breytt að-
stöðu þingsins" — sannarlega
grimmasta báðið í þessu öllu —
og vald forsetans skyldi „verða
hið sama héðan í frá sem hingað
til“.
Hitler ítrekaði tvö síðustu atrið-
in í ræðu, sem hann flut'ti þing-
mönnunum, er samankomnir voru
í hinu skreytta óperuh'úsi, sem
um langt skeið hafði nær ein-
göngu helgað 'Sig flutningi léttra
óperuverka, en nú vom gangar
þess fullir af Brúnstökkum, og
örótt rustaandlit þeirra gáfu til
kynna, að ekki myndu þeir um-
bera neina vitleysu af hálfu full-
trúa þjóðarinnar.
— Stjómin (lofaði Hitler) mun
aðeins notfæra sér þetta vald reyn
ist það nauðsynlegt til þess að
framkvæma líf’Shauðsynlegar að-
gerðir. Hvorki er stefnt í hættu
tilveru Reichstags né Reichsrats.
Staða forsetans og völd verða á-
fram óbreytt .... Sambandsríkin
fá óíram að vera frjáls. Réttur
himna einstöku kirkna verður ekki
skertur, og saanibandi þeirra og rík
isins verður ekki breytt'. Það er í
rauninni í mjög fáum tilfellum,
sem nauðsynlegt er að hafa slíkt
vald sem þetta.
Hinn ákafi nazista-foringi virt-
ist mjög svo gætinn og allt að því
lítill'átur í þessari ræðu sinni.
Þriðja ríkið hafði enn ekki lifað
nógu lengi til þess að jafnvel
istjórnarandstæðingarnir* gætu
gert sér fullkomlega grein fyrir
gildi loforða Hitlers. Samt sem
áður reis einn þeirra á fætur. Það
var Otto Wells, foringi Sosíal-
demókrata, en tylft þingfulltrúa
hans „höfðu verið settir inn“ af
lögreglunni, og í hávaðanum af
öskrum stormsveitarmannanna fyr
ir utan, sem hrópuðu „Alræði,
eða ella!“ bauð hann byrginn hin
um verðandi einræðisherra. Wells
l'ýsti því yfir, þarna sem hann tal
aði rólega og virðulega, að stjórn
i.n gæti svipt sósíalistana öllum
völdum þeiira, en hún gæti aldrei
rænt þá heiðrinum.
— Við þýzkir Sósíal-domókrat-
ar skuldbindum okkur til þess að
fylgja meginreglum mannúðar og
réttlætis, frels'is og sósíalisma.
Engin lög geta gefið yður mátt
til' þess að eyða hugmyndum, sem
eru eilífar og ekki er hægt að
eyðileggja.
Hitler stökk á fætur, ofsareið-
ur, og nú fébk samkundan að
kynnast manninum eins og hann
var.
— Þið komið seint, en samt kom
ið þið, hrópaði hann..........,Það
er engin þörf fyrir ykkur lengur
.... Stjama Þýzkalands mun rísa
og stjarna ykkar hrapa. Klukkur
dauðans hafa hljómað yfir ykkur
. . . Eg óska ekki eftir atfcvæðum
ykkar. Þýzkaland verður frjálst,
en ekki fyrir ybkar gerðir! (glymj
andi lófatak).
Sósíal-demókratarnir, sem báru
hina þungu byrði ábyrgðarinnar á
því, að lýðveldið hafði orðið svo
máttvana, ætluðu að minnsta kosti
að hal'da fast við lífsstefnu sína
og falla ekki — í þetta eina skipQ
— án þess að veita mótþróa. En
ekki Miðflokkurinn, sem einu
sinni hafði með góðum árangri
staðið uppi í hárinu á járnkanslar-
anum í hinum svokallaða Kultur-
kampf. Fori.ngi flokksins, Monsign
or Kaas, hafði krafizt skriflegs
loforðs frá Hitler um, að hann
myndi virða neitunarvald forset-
ans, en þrátt fyrir það, að Hitler
hefði lofað að gefa þetta loforð
áður en kosningarnar færu fram,
varð al'drei af því. Miðflokksfor-
inginn stóð samt upp til þess að
tilkynna, að flokkur hans myndi
greiða atkvæði með titlögunni. —
Brtining sagði ekkert. Brát't var
gengið til atkvæða: 441 voru með
og 84 (allir Sósíal-demókratarnir)
á móti. Naz.ista-þingmennirnir
stukku upp og hrópuðu og köll-
uðu utan við sig af ánægju, og
síðan hófu þeir að syngja Horst
Wessel-sönginn, og stórmsveitar-
mennirnir tóku undir með þeim,
en þessum söng átti brótt eftir að
■skipa við hlið „Deutschland iiber
Alles“, sem öðrum tveggja þjóð-
söngva þjóðarinnar:
Die Fáhne holh, die Reihen
fest gesohlossen
SS marchiert mit ruhig fest'-
em Schritt.
Þannig var þinigræðislegt lýð-
ræði að lokum jarðsett í Þýzka-
landi. Það var gert á algjörlega
löglegan hátt að undanteknum
handtökum nokkurra kommúnista
og þingfulltrúa Sósíal-demókrata,
enda þótt því fylgdi nokkur skelf
i.ng. Þingið hafði gefið HiQer vald
það, sem því bar, samkv. stjórnar
skránni, og með þessu framið
sjálfsimorð, enda þótt skrokkur
þess lægi þarna áfram eins og
hálfgerður smyrlingur allt til
endaloka Þriðja ríkisins, og Hitler
notaði það einstöku sinnum til
þess að geta komið fram með sín-
ar þrumandi yfirlýsingar. Þing-
mennirnir voru upp frá þessu
bundnir í báða skó af Nazista-
flokknum, því það áttu ekki eftir
að fara fram neinar raunveruleg
ar kosningar. Það var þessi laga-
setning ein, sem lagði undirstöð-
una að alræði HiQers. Allt frá
23. marz 1933 var Hitler einræðis
herra ríkisins, laus við allt að-
hald af hálfu þingsins eða forset
ans, gamla og þreytta. Vissulega
var mangt eftir að gera, áður en
allri þjóðinni og ölluan hennar
stofnunum hafði verið algjörlega
komið undir hæl nazista, enda
þótt, eins og við eigum eftir að
sjá, þetta yrði gert með feikna
hraða og með ruddaskaþ, brögðum
91
og grimmd.
„Óaldarflokkarnir af götunum“,
■svo notuð séu orð Al'ans Bullocks,
„höfðu náð yfirráðum yfir stóru
nútímaríki, rennusteinarnir voru
komnir til valda. — En — og
Hitler hætti aldrei að 'hæla sér af
því — „á löglegan hátt“, með yfir
gnæfandi meirihluta þingsi.ns.
Þjóðverjar gátu ekki við neinn
sakast nema sjálfa sig.
Allar valdamestu stofnanir
Þýzkalands byrjuðu nú ein af ann
arri að beygja sig fyrir Hitler,
og þegjandi og án nokkurra mót-
mæla hættu þær að vera tii.
Þýzku ríkin, sem alla tíð höfðu
þrjózkulega haldið fa'St við það
að fara með sín eigin mál, urðu
fyrst til þess að láta undan. Að
kvöldi hins 9. marz, tveimur vik-
um áður en lögin, sem færðu Hitl-
er einræðisvaldið, voru sett, rak
von Epp hershöfðingi stjórnina
í Bayern frá, samkvæmt' skipun
frá Hitler og Frick, og með að-
stoð fáeinna stormsveitarmanna.
Að þessu loknu kom hann þar á
Nazistastjórn. Áður en vika var
l'iðin höfðu fulltrúar Ríkisins ver
ið skipaðir til þes's að taka við
stjórninni í hinum smáríkjunum,
sem Göring var þegar orðinn fast-
ur í sessi. Hinn 31. marz tilkynntu
Hitler og Frick, að ný lög hefðu
verið sett, sem l'eystu upp þing
allra smáríkjanna nema Prúss-
lands, og ákváðu um leið, að þau
skyldu aftur verða skipuð sarhkv.
úrslitum í síðustu Reichstag-kosn
ingum, en þetta var í fyrsta sinn,
sem Hitler notfærði sér valdið,
sem nýju lögin höfðu fært honum.
Ekki skyldu sæti kommúnista
fylla. En þetta stóð ekki lengi.
Kanslarinn, sem vann nú með hita
sóttarákafa, setti ný lög 7. apríl,
og skipaði ríkisstjóra (Reichsstath
alter) í öllum ríkjunum og veit'ti
þeim vald til þess að skipa og
1
Eftir seytjándu holuna stóð
'keppnin jöfn. Englendingurinn
brosti breitt og sagði: — Þar var
ég ‘heldur en ekki heppinn. Hann
hafði náð hol'unni með fallegu
höggi og á leiðinni yfir að næstu
klappaði hann Mike Beecher vin-
gjamlega á öxlina. — Ég bjóst
ekki við, að ég gæti orðið yður
svona skeinuhættur. Satt að segja
hélt ég, að það væri úti um mig.
— Ég hitti ekki kúluna nógu
vel, sagði Mike Beeoher. — Það
getur hent hvern sem er.
— Þér tókuð yður ekki nógu
langan tíma. í slíkum leik sem
þessum er um að gera að vera
kaldur og rólegur. — Þeir stönz-
uðu og t'óku við kylfunum af
kylfudrengjunum. Drengirnir voru
spánskir, um það bil Sextán ára,
sólbrenndir og alvarlegir. Þeir
voru fremur smávaxnir, svo að
kylfurnar námu við höfuð þeirra,
þar sem þær stungust upp úr pok
unum.
Nú, hvernig tökum við svo þá
næstu? spurði Englendingurinn.
— Hvar er fjárans holan?
Golfbrautin við sjávarbæinn
Malaga beygði s'karpt til hægri
niður að átjándu holunni og stóð
flaggið í hvarfi við nokkur furu-
tré.
Um leið og Mike greindi Eng-
lengingnum frá legu holunnar bjó
hann sig undir næsta högg. Eng-
lendingurinn hikaði og starði á
trj'áþyrpinguna, sem fald'i flaggið
sjónum. — Með einu l'öngu, föstu
höggi, huh? sagði hann. Það glitr-
aði í sterklegar tennur hans, um
leið og hann brosti breiðu, drengja
legu brosi. — Það væri freistandi,
ekki satt?
Beecher skildi, hvað hann átti
við. Ef honum tækist' að slá kúl-
una þvert yfir trjáþyrpinguna,
mundi hún ekki lenda fjarri hol-
• •
unni. En slíkt högg var ekki laust
við áhættu og enginn reyndur golf
leikari mundi reyna slíkt, nema
þeim mun tvísýnna væri um úrslit-
in.
— Já, það væri freistandi, sagði
Beecher. — Þér skuluð miða þvert
yfir hæsta trjátoppinn.
Englendingurinn hugsaði sig um
andartak, en andvarpaði síðan og
sagði: — Ég held ég tefli ekki á
tvær hættur. Eg vel því öruggari
kostinn.
Með kröftugu, öruggu höggi sló
hann kúluna niður eftir brautinni,
og Mi'ke Beecher vissi, að leikn-
um var í rauninni lokið. Leikurinn
var honum tapaður.
Þegar hann bjó sig undir högg
ið, velti hann því fyrir sér gram-
ur í bragði, hvers vegna hann
væri svo viss um, að leiknum lyki
'Sér í óhag. Að sjálfsögðu gerði
hann sér grein fyrir takmarkaðri
eigin get'u. Það var ein ástæðan.
Hann gat sagt fyrir um eigin ó-
sigur, eins og aðrir gátu sagt fyrir
um veður eða veðrað hættur á
svo óljósan hátt, að ekki reynist
unnt að skilgreina slíkar gátur.
Þegar hann óskaði einhvers mjög
heitt, var venjan sú að honum
hlotnaðist ekkert. En hann vissi
ekki hvers vegna. Af hverju í fjár
anum er mér svo í mun að sigra
í þessum leik? hugsaði hann með
sér. Hér var aðeins um örfáa
sjússa að tefla. Fyrir nokkrum dög
um hafði hann hitt Englendinginn
í þorpinu Mi.rimar og meðal ann-
ars hafði gol'f borizt í tal þeirra.
Beecher hafði búið á Spáni í tvö
ár; Englendingurinn æQaði að
eyða þar mánaðarleyfi sínu. Þeim
hafði komið saman um að leika
golf einhvern daginn, o-g þar sem
Englendingurinn átti ekki bíl,
hafði Beecher sótt hann á gisti-
staðinn Lorita, sem var annars
FORUNAUTAR OTTANS
W. P. Mc Givern
flofcks staður og ódýr, jafnvel á
'spánskan mælikvarða. Englend-
ingurinn hét James Lynch. — Ég
býst við að það sé írskt nafn, hafði
hann sagt, og brosað þessu fal-
lega drengjalega brosi sínu. —
Sjálfsagt einhver vill'uráfandi
sauður, sem hefur ílenzt í Eng-
landi. En kallið mig bara Jimmy.
En Mike Beecher kallaði hann
Lynch. Þeir virtust vera á sama
aldri, báðir hát't á fertugsaldri, og
Mike hefði fundizt kjánalegt að
láta eftir Englendingnum, aneð
því að ávarpa hann gælunafni.
Hann dáðist að ýmsu í fari
Lynch, en honum var ekkert um
hann að öðru leyti og hann velti
fyrir sér, hvort það væri þess
vegna, sem hann legði kapp á að
sigra golflei‘kin.n. Lynch var gott
dæmi um vissa tegund af Englend
ingum, sem Beecher hafði kynnzt:
Maðurinn var hávaxinn, rauðleitur
með kröftuga útlimi og vel þjáif-
aðan líkama. Hann var klæddur
stuttum buxum úr khaki, her-
mannaklossa hafði hann á fótum
og á höfði bar hann liQa, furðu-
lega, bláröndótta prjónahúfu, sem
Beecher vissi, að var marókönsk.
Klæðnaður þessi , þar sem prjóna-
húfan kom eins og skrattinn úr
sauðarleggnum, virtist Mike kjána
legur en jafnframt að vissu leyti
viðkunnanlegur og sama var að
segja um drengjalegt fjör Lynch,
þetta breiða bros hans og gáska-
fullar athugasemdir: — Flott hjá
þér — og bravó, þetta var fínt, —
sem glumdu við eftir hvert högg
Beechers. Framkoma hang var
skemmtileg og sjálfur var hann
laglegur maður með þykkt, ljóst
hár á höfði og augu, sem voru
blá og skær eins og í ungbarni og
stungu þoikkalega í stúf við sól-
brennt hörundið. Hann hafði auð
heyranlega verið virkur þátttak-
andi í síðari heimsstyrjöldinni.
Allt hans tal bar keitn af mál'fari
vígstöðvahermanna. Beecher hafði
áður rekizt á þessa manntegund
á Spáni. Englendingar, sem voru
að ná miðjum aldri, en lifðu í Ijúf-
um endurminningum frá liðinni
æsku á vigvöllunum, alveg eins og
börn, sem sjúga brjóstsykursmola
af ýtrustu gætni í síðustu lög til
þess að fá notið hans sem lengst.
Og þess vegna dáðist Beecher að
honum. Þessi kjánalega, maró-
kanska húfa, hermannaklossarnir,
drengjaleg hrifning hans, kröftug
blótsyrði og upphrópanir — allt
þetta átti sér augsýnilega djúpar
rætur í genginni fortíð.
Á hinn bóginn gat hann ekki
gert sér fyllilega grein fyrir, hvað
það var í fari hans, sem hann gat
ekki fellt sig við. Sjálfumgleði
hans átti vissulega sinn þátt í því.
Lynch gerði ráð fyrir, að fatavörð
urinn stæði reiðubúinn, er hann
færi úr jakkanum. Ef maðurinn
hefði ekki staðið reiðubúinn að
baki hans, hefði jakkinn fallið
á gólfið En Antonio var alltaf til
þénustu reiðubúinn, brosti og á-
varpaði þá kurteislega, en Lynch
hafði setzt niður til að skipta um
skó, án þess að láta svo litið að
leiða hann augum. Hann hældi
Spánverjunum. — Þeir kunna sitt
fag vel, sagði hann við Beecher.
— Meira að segja mjög vel, bætti
hann við. En að öðru leyti virti
hann þá lítils. Hann leit aðeins
á þá sem gott dæmi um góða ögun.
— Sá, sem hefur agað Spánverj-
ana, á fyllstu virðingu skil'ið, sagði
hann.
Hispursleysi Lynch hefði getað
verkað móðgandi, ef hann hefði
ekki jafnframt beitt breiðu bros-
inu og vingjarnlegri framkomu. —
Ég býst ekki við, að þér séuð á-
kafur golfiðkandi heima í Banda
ríkjunum, hafði hann Sagt, er nokk
uð var liðið á leikinn. — Er ekki
ferlega dýrt að iðka golf þar?
Eruð þér í nokkrum klúbb?
Beecher þurfQ að játa, að svo
væri ekki. Og á sama hátt hafði
Lynch brosandi gert sínar athuga
semdir við drykkjusiði Beechers.
— Eg sá yður sitja yfir konjaki
í morgun, og ég hugsaði með sjálf
um mér, að þarna Sæti einhver
lukkunar pamfíll. Situr þama á-
hyggjulaus, sötrar konjak og sleik
ir sólskinið, á meðan við hinir strit
um í sveita okkar andlits. Hvað
sögðust þér hafa búið hér lengi?
— Tvö ár, svaraði Beecher, hálf
gremjulega. Hann var fjarri því
að vera auðugur og drakk mik-
ið, af leti og leiðindum. Orð Lynch
hittu því í mark, en vöktu samt
með honum gremju.
Beecher hratt þessum hugsun-
um frá sér og bjó sig undir högg-
ið. Hann ákvað að bægja frá sér
14
T í M I N N, fimmtudagurinn 16. mai 1963