Tíminn - 28.06.1963, Blaðsíða 8

Kunningi tninn, ' stórbóndi á
Suðurhndi, sendi mér nýlega lít
inn blaðastranga. Er ég opnaði
sendinguna kom út úr umbúðun
um: Reikningur Mjólkurbús Plóa
manna 1962 ásamt yfirliti úr árs
skýrslu félagsins 1962, — og ein
tak af Timanum 30. apríl 1963
Sendandinn er meiri Tímamaður
en ég, og þó við hóf, en þó fór
það svo, sem hann myndi ekki hafa
grunað, að fyrst þrtif ég til Tím-
ans en lét Flóabúið sitja á hak-
anum.
í þessu Tímablaði sá ég nefni-
!ega afmerkta grein eftir Bjöm
Stefánsson búfræðikandidat er
'hann nefnir: Rannsóknastofnun
landbúnaðarins í verksmiðjuhverfi
Reykjavíkur.
Eg veit að stórbóndinn sunn-
lenzki fyrirgefur mér hvernig á-
hugi minn beindist fyrst að Tím-
anum, þótt það megi ég segja
honum til hróss að lifandi áhugi
hans sem bónda mun traustari og
meiri er -'U Mjólkurbús Flóa-
manna og annarra samtaka bænda
heldur en til Framsóknar og Tím-
ans.
Eg las grein Björns og ég las
hana aftur. Mér fannst að nú
væru stórir hlutir að gerast. Löng
og mikil og dapurleg þögn er
rofin. Og Björn er bara annar af
tveimur kandidötum sem rjúfa
þögnina. í upphafi greinar vitnar
liann til greinar með sama heiti i
Tímanum 21. febrúar 1963, eftii
Magnús Óskarsson tilraunastjóra a
Hvanneyri.
Grein Magnúsar hefi ég nú feng
ið að láni frá Ási, og sit nú með
þessi tíðindi í höndum og huga.
Báðai eru greinamar ritaðar i
tilefni af frumvarpi um rannsókn
ir í þágu atvinnuveganna sem þeir
regja komið fram á Alþingi. Magn
ús kemur viða við og slær nokkuð
ur og í. Ekki leynir sér sá hug-
ur hans, að um flest sé sú Rann-
sóknastofnun landbúnaðarins, sem
gert er ráð fyrir, og leysa skal af
hólmi Búnaðardeild Atvinnudeild-
ar Háskólans, betur sett í góðri
búnaðarsveit heldur en í nágrenni
Reykjavíkur nánar tiltekið í
Keldnaholti með einhverjar land-
rytjar á Korpúlfsstöðum.
Ekki þarí djúpt að kafa við að
geta í eyðurnar til þess að skilja
«ð Magnús hefir Hvanneyri í huga,
þótt sá sé ljóður á málflutningi
Árni G. Eylands:
ÞOGNIN ROFIN
að í ráði se að byggja yfir Búnað-
ardeildina i Keldnaholti, jafnvel
a sumri koinanda, en þetta hefur
staðið í blöðum, án þess að neitt
sé afgert um kaup á Korpúlfs-
stöðum lianda deildinni og vænt-
snlegum arftaka hennar hinni nýju
Rannsóknastofnun landbúnaðar-
ins. Það ei líka lygilegt að til
gieina komi að Reykjavíkurborg
íari að selja Korpúlfsstaði úr því
sem komið er. Bágt á ég með að
trúa slíku. Eignanámsleiðin er auð
vitað til, en ekki er víst að hún
verði greiðíær. Auðvelt er að bera
iram rök fyrir þvi að Korpúlfs-
staðaland sé vaxandi borg mikil
uauðsyn, hins vegar engin fram-
bærileg rök fyrir því að það sé
þjóðarnauð'syn að staðsetja Rann-
sóknarstofnun landbúnaðarins á
þessum stað. Gnótt af landi ann-
ars staðar sem vel er til fallið.
Eg mun ekki ræða þetta frekar,
en vik að hinu að rifja upp nokk-
ur atrið'i úr sögu þessa máls — um
s-taðsetningu Búnaðardeildar.
Eftir að fyrirheitna landið Keld
ur var tekið af Búnaðardeildinni
virtist stefna deildarmanna vera sú
að auka húsakost Búnaðardeildar-
mnar á Melunum í Reykjavík — i
Háskólahverfinu, en koma sér jafn
íramt upp „beitarhúsaaðstöðu"'
ekki fjarri Reykjavik og hafa þar
tilraunastarfsemi á sviði jarðrækt-
ar o. fl. Þannig hefur verið starf-
að undanfarið með landblett óhent-
ugan á Vaj'má-í Mosfellssveit sem
athafnasvið — Þetta er malar- bg
asfalt-stefnan.
Eg er einn þeiira, sem bent haía
á, að ef landbúnaðinum mætti
ekki falla í'-ú gæfa í skaut að Bún-
aðardeildin kæmist raunverulega
á gras — á Hvanneyri, þá væri þó
sómasamlegra að byggja yfir starf
semi deildarinnar á tilraunalandi
því sem hún veldi sér í nágrenni
Reykjavíkur, heldur en að hafa
landið sem „beitarhúsaland“ og
ÁRNI G. EYLANDS
vantar illa slíkan mann til forystu
í búnaðarmálum.
Hugmyndin um byggingar Bún-
aðardeildar í Keldnaholti er vott-
ur um að ögn hafi mjakazt en ekki
;m sinnaskipti og stefnubreytingu
svo að um muni.
En svo er það Hvanneyri aítur
i g enn.
f lögum um bændaskóla frá 1948
ei Fiamhaldsdeildarinnar á Hvann
eyri fyrst löglega getið. Gunnar
Bjarnason bændakennari hreyfði
íyrstur manna þeirri hugmynd að
f.'ytja Búnaðardeildina að Hvann-
eyri og var sú hugmynd auðvitað
spróttin af tilkomu Framhalds-
deildarinnar — sem stundum hef-
ir verið nefnd Ifáskóladeild, eftir
ag búnaðarháskólahugmyndin fór
að láta á sér bæra. Hún náði há-
marki sínu með hinum ótrúlegu
samþykktum Búnaðarþings um
slíkan háskóla á Hvanneyri, og há-
skólafræðsiu eins og „bezt gerist
á Norðurlöndum og í Bretlandi'*,
svo og með lagafrumvarpi um Bún
aðarháskóla á Hvanneyri, frum-
Búnaöarrannsóknir á Hvann-
eyri
eða í Keldnaholti?
hans, að hann fer úr hófi varlega
og kveður ekki upp úr með hve
sjálfsagt það er að Rannsókna-
stofnunin sé staðsett á Hvanneyri.
Einstök atriði í grein Magnúsar
læði ég ekki, en vil þó benda á
að er hann telur upp aðila er nú
hafa með höndum stjórn búnaðar-
rannsókna gleymir hann Tilrauna-
ráði jarðræktar. (Vera má að það
sé prentvilia, hafi 'fallið niður í
upptalningu).
Svo kemur grein Björns Stefáns
sonar, sköruleg og ákveðin. Björn
er ekkert að fara í kringum það
með Hvanneyri, að þar séu bún-
aðarrannsóknirnar bezt settar, með
Hvanneyrartorfuna og sauðfjár-
jörðina Hest til umráða. Báðir
benda þeii Magnús og Bjöm á
mikla landþörf hinnar væntanlegu
rannsóknastofnunar. Þeir benda á
að rætt sé um þann möguleika að
stofnunin fai Korpúlfsstaði til um-
ráða, þótt enn hafi ekki miðað
lengra i þá átt en að Búnaðardeild-
in hefir fengið dálftinn skika af
(íremur lélegu) landi til um-
ráða á Korpúlfsstöðum allfjarri
Keldnaholti, — hins vegar aljt ó-
ráðið um hvað frekar verður?
Lygilegt er það ef satt reynist,
skrifstofur og rannsóknastofur inn
í miðri Reykjavík. Nú virðist rofa
'iii lítið eitt, en ekki nema lítið
eitt. Fyrirætlunin um byggingar 1
Keldnaholti og „vonar'“land á
Korpúlfsstöðum er greinileg
ttefnubreyting, tilraunalandið í
nokkurri fjarlægð heima á Korp-
úlfsstöðum er greinileg stefnu-
bieyting, en seint og seigt gengui
að átta sig. Byggingar í Keldna-
holti, tilraunalandiQi í nokkurri
fjarlægð heima á Korpúlfsstöðum.
Því svo? Hvernig i ósköpunum vík-
ur því við að ekki er gert ráð fyr-
ir að byggja á Korpúlfsstöðum á
tilraunalandinu miðju þar sem
bæjarstæði er bezt og byggð hefur
verið í 1000 ár eða meir. Hvað
er hér á seyði. Óvissan um að
Korpúlfsstaðir fáist til nota sem
lilraunabú? Og hvaða vit er í því
að kosta til byggingar í Keldna-
holti, ef ekkert verður úr Korpúlfs
staðahugm.yndinni? — Eða er það
malar- og rnalbiksstefnan sem er
svona lífseig, og kemur fram sem
hræðsla við „fjósalykt"? Þá er hér
annað ; efni hjá embættismönnum
iandbúnaðarins en það sem uppi
var hjá Þórhalli biskupi er hann
var að búa um sig í Laufási. Nú
varpi sem raunar sofnaði.
Mér fannst frá upphafi hugmynd
Gunnars stórsnjöll og lífræn. Eg
reifaði hana nokkug í greinargerð
1951, talaði um hana í útvarpi
1952, skrifaði allýtarlega um mál-
ið í janúar 1957 og aftur 1958.
Ritgerðirnar er báðar að finna i
Ársriti Ræktunarfélags Norður-
lands (Mold eða möl, 1957 og
Hugsað heim, 1958).
Fyrri ritgerðin — Mold eða möl
— 1957 var með þeim hætti að ég
og einnig ritstjórinn, sá lærði og
búfræðikunni maður Ólafur Jóns-
son, gerðum eindregið ráð fyrir að
umræður vektust um málið. Eg
raldi jafnvel að Hvanneyringum
bæri nokkur skylda til, annað
tveggja að andmæla ummælum
mínum sumum, eða að styðja þau
meg jákvæðum undirtektum
Hvanneyri og Framhaldsdeildinni
til framdráttar.
Svo varð ekki, Hvanneyringar
pögðu og allir búnaðarmálamenn
þögðu.
Nú gerast lpks þau miklu tíð-
indi að þögnin er rofin með grein-
um þeirra Magnúsar og Björns. Já
ég kalla betta mikil tíðindi, en
mest eru þau tíðindi að Björn
mælir skörulega fyrir því, að hin
væntanlega Rannsóknastofnun land
búnaðarins sé bezt komin á Hvann
eyri jafnvei þótt búnaðarháskóla-
hugmyndin sofni svefninum langa,
eg þótt hann láti Framhaldsdeild-
ína liggja á milli hluta. Þar geng-
ui Bjöm feti framar en ég áræddi
að gera. Hann bendir á að Fram-
haldsdeild geti þrifizt á Hvann
eyri „án mikils kostnaðar, ef rann-
sóknastarfsemin er á Hvanneyri.“
(Undirstrikun mín, Á. G. E.). Þann
ig verður flutningur rannsókna-
starfseminnar algerlega númer
eitt hjá Biini, Framhaldsdeildin
minna atriði. Hins vegar hélt ég
þannig á málinu að Framhalds-
deildin á Hvanneyri ætti sér eng-
an tilverurétt og enga framtíð á
Hvanneyri nema hærra væri reist
og starfsemi Búnaðardeiildar flutt
þangað líka
Hvanneyringar tóku undir þetta
með þögninni — 10 ára þögn. Nú
er þögn þeirra rofin með hinni
góðu grein Magnúsar Óskarssonar,
þótt ekki gangi hann beint né
hart að verki ag draga fram hlut
Hvanneyrar. þar gerir B)öm Stef-
ánsson betur, og er mikilsvert er
hann sem nýmenntaður og há-
menntaður búfræðingur gengur
fram fyrir skjöldu.
Minnstu skiptir hver fyrstur ber
íram góða hugmynd, einnig litlu
hver styður hugmyndina án þess
að megna pví sem um munar, hitt
er mest um vert hver tekur svo
á að valdi stefnuhvörfum. Vel
mætti nú draga til þess með grein
um þessara fróðu manna, því að
ekki geta aðrir Hvaniieyringar
verið þekktii fyrir annað en að
taka undir og betur á.
Ekki geri ég ráð fyrir að fyrri
ummæli min um Hvanneyri og
Búnaðardeildina hafi valdið neinu
um að nú er á þessu tekið með
umræddum greinum í Tímanum.
Þögnin á umliðnum áium og hinar
fyrirhuguðu „eyðimerkur“-bygg-
ingar í Keldnaholti, án neinnar
framtíðarvissu um nægilegt til-
íaunaland á Korpúlfsstöðum bera
því gleggstan vottinn hvernig hefir
verið um málið hugsað — eða ekki
hugsað, hin síðustu ár.
Þrátt fyrir þetta set ég hér í
greinarlok nokkrar glefsur úr
skrifum mínum, ef vera mætti að
sumt í ummælum mínum ætti nú
örlítið meiri hljómgrunn heldur en
var fyrir 5—10 árum.
— 1951: — „Allt hjal um það,
hvað missist við að Búnaðardeild-
in hverfi frá Reykjavík, verður
þegar á reynir harla léttvægt, —
Bökin fyrir því, að þeir fagmenn,
sem vinna ráðunautsstörf í búfjár
rækt og sérfræðingar, sem vinna
sð búnaðarrannsóknum, þurfi endi
lega að búa á mölinni í Reykja-
vík, eru yfirleitt ekki annað en
hégómi, sem yfirstjórn búnaðar-
mála ætti að vera hafin yfir að
taka tillit til. Þar vegur heildar-
heill og framtiðarþörf svo langtum
meira. —“
— 1951: — „Það á að flytja bún-
áðardeildiina og alla hennar starf-
semi að Hvanneyri. Þar á að koma
upp búnaðarrannsókna-, búnaðar-
‘ræðslu- og búnaðarleiðbeininga-
miðstöð, með sauðfjárræktartil-
raunabú á Hesti, sem ekki er nema
húsaveg fra Hvanneyri, —“
— 1957- — „Hér þarf allt að
fara saman:
Að framhaldsnám í búfræði
> erði áfram á Hvanneyri.
Að Búnaðardeildin flytjist þang-
að.
Að tvinnað verði saman miklu
meira en nú er rannsókna-, leið-
beininga- og fræðslustarfsemi á
sviði landbúnaðarins."
— Og enn fremur 1957: „Og við
þetta vil ég bæta, og segja við bú-
vísindamennina og aðra, sem
finnst það vera of mikill útlegð-
ardómur að ætla vísindamönnum
að vinna „upp í sveit“ — á Hvann
e.vri: Vér erum ekki að ræða um
augnablikslausn á smámáli, vér
t-rum að ræða um framtíð stórra
hluta.
Vér erum að ræða um hlutina og
'úðhorfin eins og þau blasa við
þegar ungur búvísindamaður, sem
nú er að taka til starfa, er búinn
að vinna vel og lengi. Og hvað
blasir þá við? — Þjóðin er orðin
ylir 300 þúsund manns. Höfuðborg
in Reykjavík er orðin 125—150
þúsund manna borg, Akranes, í
40 mín. fjarlægð frá Hvanneyri,
15 þús. manna bær, Borgames í
20. mín. fjarlægð frá Hvanneyri
5—10 þús. manna þorp, og Hvann-
cyri með umhverfi 1000 manna
þéttbýli. Fra flugvellinum á Hvann
eyri verður þá 15 mínútna flug i
heimaflugvöllinn í miðri Reykja-
vík o. s. frv.
Til þess að átta sig á þessu máli,
þarf svo sem ekki að hugsa stórt
né horfa hátt, það þarf ofur ein-
faldlega aðeins að hugsa rétt og
horfa beint fram.“
— 1958: — „Það má ekki líta á
Reykjavíkurvaldið i búnaðarmál-
um sem einhve-rja óvinnanlega
borg,---------Borgin er sterk og
það eru biynjaðir menn á múrun-
um, en hún er ekki óvinnandi, því
þrð mega forráðamenn Hvanneyr-
irskólans vita og aðrir framá-
menn, sem af heilum hug vilja
velja hinni meiri búnaðarfræðslu
og sem mestu af búvísindum sama-
stað á frjórri mold á Hvanneyri,
að þeir eiga liðsmenn ekki fáa í
hinum dreifða flokki bændanna
um land allt. Þann liðskost ber að
virða og meta og nota til fylgis
góffu máli.“
Og hvað er svo framundan? —
bafna nú Hvanneyringar og fram-
sýnir búvísindamenn um sig þeim
liðskosti sem til þess þarf að
Innda enda á „beitarhúsa-tilrauna
oúskap“ Búnaðardeildar og flytja
starfsemi hennar alla leig upp í
Andakíl án þess að láta aðstöðuna
— réttara affstöðuleysið — í
Keldnaholti og vonleysis-vonina
um Korpúlfsstaði villa sér sýn?
Við skulum vona að svo verði.
Málflutningur þeirra Magnúsar og
Bjöms gefur nokkra von og fyrir-
heit.
Slemdal, 1. júní 1963.
Ámi G. Eylands
E.S. Eftir að þetta var ritað er
fullvíst oiðið að teningunum sé
kastað, byggt verður yfir Búnað-
ardeildma í Keldnaholti, bygginga
vinnan hefur verið boffin út. Eigi
að síður tei ég rétt að grein þessi
komi fyrir almenningssjónir. Hún
geymist þá sem smá atriði í hrakn-
mgasögu sem einhvern tíma verð
ur skráð, óbornum bændum til
fróffleiks um sögu íslenzka búvís-
inda.
Staddui í Reykjavík
24. júní 1963.
DRÆTTIFRESTAÐ
Drætti hefur verið frestað í bíla
happdrætti félagsheimilissjóðs
Starfsmannafélags Reykjavíkur-
borgar. Dráttur átti að fara fram
18. júní s.l. — en vegna þess hve
seint hefur gengið að fá skila-
grein frá aðdum viðs vegar, verð-
ur drætti frestað til 15. júlí n.k.
— Miðar í happdrættinu verða
seldir í sýningarbílnucn í Banka-
stræti.
8
T I M I N N, föstudagurlnn 28. júni 1963.