Tíminn - 28.06.1963, Blaðsíða 14

ÞaS er ekki nema sanngjarnt
að segja, að þýzki verkamaðurinn
virtist eikki taka sérlega illa upp
sín ]öku kjör í Þriðja ríkinu, enda
|>ðtt svindlað ræri á honum í
þessu til'felli, eins og svo mörgum
öðrum, og honum hefði verið kom
ið í nokkurs konar iðnaðarþrælk-
un með aðeins rétt nægilegum
launum, til þess að fleyta fram
lífinu og honum væri þar að auki
síður hætt á að aðhyllast kenn-
ingar nazista, en nokkrum öðrum
í hinu þýzka þjóðfélagi, eða láta
hinn endalausa áróður hafa nojck
ur áhrif á sig.
Hina miklu þýzku stríðsvél,
sem þeyttist yfir pólsku landamær
in í dagrenningu 1. september
1939, hefði aldrei verið hægt að
geara, nema með hinum miklu
framlögum iþýzka verkamannsins
til hennar. Hann var agaður og
stundum hræddur tíl hlýðni, en
það voru reyndar -allir aðrir — og
margra alda herögun hafði gert
hann secn og aðra Þjóðverja van-
an við að láta segja sér, hvað hon
um bar að gera. Enda þótt ef til
vill sé óviturlegt að gera tilraun
til þess að draga almennar álykt-
anir af hlutum sem þessum, þá
var það skoðun höfundar á verka-
manninum í Berlín og í Ruhr, að
þótt hann væri stundum dálítið
napuryrtur um loforð stjórnarinn
ar, hafði hann engu meiri löngun
til þess að gera uppreisn en nokk
ur annar í Þriðja ríkinu. Hvað
gat hann gert, þarna sem hann
var, án foringja og algerlega
stjórnlaus? Verkamenn spurðu
mig oft þessarar spurningar.
En stærsta orsökin til þess, að
hann sætti sig við hlutskipti sitt
í Nazista-Þýzkalandi var án efa,
sú, að hann hafði aftur íengið at-
vinnu og tryggingu fyrir því, að
hann myndi fá að halda henni.
Hver sá, sem eitthvað vissi um
hin bágbornu kjör, sem hann
hafði búið við á lýðveldisárunum,
gat skilíð, hvers vegna verkamað-
urinn vírtist ekki vera svo miður
sín yfir að hafa glatað stjórnmála
legu frelsi sínu og jafnvel verka-
lýðsfél'ögunum, á meðan hann
hafði næga atvinnu, Þessi jéttindi
frjálsra manna höfðu áður fallið
í skuggann hjá svo mörgum,
hvorki meira né minna en sex
milljónum manna í Þýzkalandi og
fjölskyldum þeirra, af, eins og
vexkamennirnir sögðu, réttinum
til þess að svelta. Með því að
svipta þá þessum síðasta rétti,
tryggði Hitler sér stuðning hinna
vinnandi stétta, sem ef til vill
voru þær hæfustu og iðnustu og
um leið öguðustu í hinum vest-
ræna heimi. Þetta var stuðningur,
sem ekki var veittur hinum hálf-
bökuðu kenningum hans og illu
fyrirætlunum sem slíkum, heldur
hinu, sem mestu máli skipti: fram-
leiðslu á vörum til stríðsins.
Réttarfar Þriðja ríkisins.
Allt frá fyrstu vikunum 1933,
þegar hinar miklu og gerræðis-
legu handtökur, barsmíðar og
morð framin af þeim, sem við völd
in voru, hófust, hætti Þýzkaland
undir stjórn Þjóðernissósíalist-
anna að vera þjóðfélag, byggt á
lögum. „Hitler er lögin!“ lýstu
lögfræðiljós Nazista-Þýzkalands
yfir með stolti, og Göring lagði
áherzlu á það, þegar hann sagði
prússnesku saksóknurunum 12.
júlí 1934, að „lögin og vilji for-
ingjans væru eitt og hið sama“.
Það var satt. Lögin voru það, sem
einræðisherrann sagði að þau
væru, og á alvarlegum augnablik-
um, eins og í blóðbaðinu lýsti
; hann því yfir, eins og við höfum
heyrt úr þingræðunni, sem hann
hélt á eftir, að hann væri „æðsti
dómari“ þýzku þjóðarinnar, með
vald til þess að deyða'hvern þann
sem hann víMi
Á dögum lýoveiclisins höfðu flest
ír dómarar, sem og meiri hluti
mótmælendakle;kanna og háskóla
prófessoranna verið heilhuga á
móti Weimarstjórninni og höfðu
eins og margir héldu með dómum
sínum ritað dökkustu síður í sögu
þýzka lýðveldisins, og þannig
stuðlað að falli þess. En sam-
kvæmt Weimar-stjórnarskránni
voru dómarar að minnsta kosti
sjálfstæðir og ekki öðrum háðir
en lögunum, varðir gegn fl'jótfærn
islegum brottrekstri og bundnir,
að minnsta kosti í orði kveðnu,
af grein 109 til þess að standa I
vörð um jafnrétti allra fyrir lög-1
Linum. Flestir þeirra höfðu verið
heldur fylgjandi Þjóðernissósíal
isma, en þeir voru varla viðbúnir,
þeirri meðferð, sem þeir áttu brátt
eftir að verða fyrir undir raun-
verulegri stjórn hans. Lögin um
opinbera starfsmenn frá 7. apríl
1933 voru látin ná til allra dóm-
ara og l'osaði brátt dómarastétt-
ina við ekki aðeins Gyðinga held-
ur og þá, sem efazt var um. að
væru hliðhollir nazismanum, eða
eins og lögin sögðu, „sem létu í
Ijós, að þeir væru ekki lengur
reiðubúnir hvenær sem var að
flytja mál fyrir Þjóðernissósíalista
ríkið“. Vissulega voru ek'ci margir
dómarar, reknir burtu vegna
þessara laga, en þeir voru varaðir
við, hver skylda þeirra var. Að-
eins til þess að vera vissir um, að
þeir skildu, hvað um var að vera,
sagði dr. Hans Frank, Commiss-
ioner of Justice og lagalegur leið
togi ríkisins, lögfræðingunum ár-
ið 1936, að „kfinningar þjóðernis-
sósialismans eru undirstaða allra
frumlaga, sérstaklega eins og
skýrt er í flokkssiefnuskránni og
í ráðum foringjans1'. Dr. Frank
skýrði nánar við hvað hann átti:
| Þaii er ekki um neitt sjálfstæði
ilaganna að ræða gegn þjóðernis-
j sósíalismanum. Segið við sjálfa
' ykkur í hvert sinn, sem þið kveð-
ið upp dóm: „Hvernig myndi for-|
i inginn dæma í mínum sporum?“ |
Við hvern úrskurð spyrjið sjálfa
ykkur: „Er þessi úrskurður í sam
I ræmi við þjóðernissósíalista-sam- ■
vizku þýzku þjóðarinnar?" Þá
munið þið hafa styrka járnundir-
stöðu, sem ásamt einingu þjóðrík-
is Þjóðernissósialistanna og með
viðurkenningu ykkar á hinu eilífaj
eðli vilja Adolfs Hitlers mun gefa j
dómpm ykkar vald Þriðja ríkisinsj
og það um alla tíð.

Þetta virtist nógu einfalt, sem
og lögin um opinbera starfsmenn,
sem fylgdu í kjölfarið næsta ár
(26 jr>núar 1937), þar sem kveðið
var á um, að öllum opinberum
starfsmönnum, þar á meðal dómur
um .skyldi v;k'ð frá vegna „stjórn
málalets cáre;ðanle:ka“ Auk þess
var öll.um l'ögfræðingum gert
skylt að ganga í Samtök þýzkra
Þjóðernissósíalista, en þar voru
oft haldnir yf;r þe;m fyrirlestrar
svipa?>i’' ræðu Franks
Sumir dómarar voru það þó,
hversu andlýðveldissinnaðir, sem
þeir kannski voru, sem tóku ekki
allt of græðgislega við flokkslín-
unni. Og reyndin var sú, að fáein-
ir þeirra að minnsta kosti gerðu
tilraun til þess að byggja dóma
sína á lögunum. Eitt versta dæm-
ið um þetta, séð frá sjónarhóli
nazistanna, var ákvörðun Reichs-
gericht, Hæstaréttar Þýzkalands,
af sýkna þrjá af fjórum kommún-
istasakborningunum í þinghús-
brunaréttarhöldunum í marz 1934
og þetta vegna vitnisburðar, sem
fram hafði komið. (Sá eini, sem
dæmdur var sekur, var hollenzki
hálfvitinn Van der Lubbe, sem
játaði) Þetta æsti Hitler og Gör-
ing svo upp, að áður en mánuður
var liðjnn, eða 24. apríl 1934, var
valdið til þess að fjalla um land-
ráðamál, sem hingað til hafði ver-
i einungis í höndum hæstaréttar,
tekinn af þessari göfugu sam-
kundu og falið nýjum dómstól,
Volksgeritchtshof, þjóðardómstóln
um, sem brátt varð að þeim dóm-
stól, sem menn hræddust mest í
landinu. í honum voru tveir at-
vinnudómarar og fimm aðrir, sem
kosnir höfðu verið úr hópi flokks
starfsmannanna, S.S. og úr hern-
um, þannig að hinir síðastnefndu
höfðu meiri hluta ■ atkvæða. Það
var ekki hægt að áfrýja dómum
hans eða ákvörðunum og venju-
34
Snarkið í eldinum heyrðist ekki
lengur, en vélin var full af þykk-
um reyk, sem hvirflaðist í flókum
um farþegarúmið. Það var eitt-
hvað, sem hreyfðist utan við sjón
mál hans. Reykhafið greiddist
hægt og þyrlaðist burt, — vatns-
droparnir í loftinu gl'itruðu x
sólskininu. Beecher kom auga á
granna ökla, sem nálguðust hann.
Það glamraði í háum hælurn.
Hann sá glampa á nælonsokka og
fann að hné þrýsti létt að öxl
honum og mjúk, lítil hönd var lögð
á enni hans. Hann sneri höfðinu
lítið eit't og starði í andlit Ilse.
Hún var óhrein á enni og vöngum
og þykkt, svart hárið var í óreiðu.
Það lá laust niður yfir axlirnar og
þegar hún hallaði sér áfram,
straukst einn lokkurinn yfir varir
hans.
„Mike?“ sagði hún.
„Já“.
„Eg hef slökkt eldinn. Eg not-
aði þetta tæki þarna — rauða
brúsann með slöngunni".
„Slökkvitækið?“
Beeeher lá hreyfingarlaus og
fann hné hennar þrýsta að öxl
sér og hár hennar við andlit sér.
Hann beið eins og maður með höf
uðið á höggstokknum.
„Er allt í l'agi með þig, Mike?
Geturðu staðið upp?“ spurði hún.
Beecher reis upp með erfiðis-
munum, — hún studdi við hand-
legg hans. Hann vék frá henni og
studdi sig við dyrastafinn. Hann
sá ekkert annað en svarta helluna
og handan við hana tók við eyði-
mörkin. Hann sá kaktusaþyrping-
ar á víð og dreif svo langt sem
augað eygði og állt var heitt og
kyrrt undir hvítum himninum.
Það brast og brakaði í flugvélinni,
þegar málmurinn dróst saman, um
leið og hann kólnaði. Hárin á hand
arbökum hans voru sviðin og
hann þreifaði á klístugri kúlu yf-
ir hægra eyra. Loks sneri hann
sér við og starði á Ilse. Það var að
birta til í vél'inni og reykurinn þyrl
aðist í þéttum flókum út um opn-
ar dyrnar. Hún slétti úr aðskornu,
svörtu pilsinu.
Beecher þreif um úlnlið henn-
ar og sneri upp á handlegginn,
þangað til hún hljóðaði snöggt af
sársauka og reiði.
„Hættu".
„Hvers vegna létu þau þig verða
hér eftir?“
„Þau vissu ekki, að ég væri
með vélinni. Slepptu, Mike. í
guðsbænum, slepptu mér“;
Beecher treysti henni ekki eitt
andartak. Þetta virtist vera sama
gamla aðferðin, nýtt bragð — ný
svik. „Eg vil heyra sannleikann“,
sagði hann.
Hún sneri sér að honum í ör-
væntingu, en hann herti aðeins á
takinu, þangað til augu hennar
fylltust tárum.
„Þau skildu þig eftir hér“, sagði
hann, „Koma þau til baka?“
„Eg veit það ekki. Eg reyndi
að halda þér utan við“.
„Og þú vissir allan tímann,
hvað Don Willie hafði í huga“.
„Já, já, en ég gat ekki farið til
lögreglunnar, — ég gat ekki gert
honum illt, en ég reyndi að
bjarga þér. Reyndi að halda þér
utan við“.
Beecher lét hana lausa. Hún
settist á sætisbrík og fór að gráta.
Tárin runnu niður óhreina vang-
ana og varirnar skulfu. Hún leit
út eins og sært en þverúðarfullt
barn. „Þú skalt ekki halda, að
mér þyki þetta skemmtilegt“, sagði
hún veiklulega. „Þið eruð allir
eins. Viljið sjá okkur koma kné-
krjúpandi til ykkar biðjandi um
vægð“.
W. P. Mc Givern
Beecher tók upp sigarettur og
kveikti sér í einni. „Segðu mér
sögu þína“, sagði hann.
Hún vætti varirnar. ,,Má ég fá
sígarettu?"
„Nei, byrjaðu á frásögninni".
„Eg vissi, að Don Willie myndi
ræna flugvélinni.“ Hún þrýsti
fingrunum að gagnaugunum. „Eg
heyrði, þegar hann og Lynch voru
að tala um það. Svo fékk ég vit-
neskju um, að þeir myndu ekki
geta notað Frakkann. Hann var of
borracho. Þeir töluðu um þig“.
Hún hristi höfuðið snöggt. „Eg
hélt, að ég myndi geta bjargað
þér án þess að gera Don Willie
til miska. Eg fór heim til þín til
að fá lánaðar sígarettur. Eg reyndi
á einhvern hátt að gefa þér til
kynna að starfið væri einskis
virði. En það stoðaði ekki. Morg-
uninn eftir fór ég til Don Julio
og skáldaði upp söguna um svarta
markaðsbraskið. Eg hélt að hann
myndi handtaka þig og halda þér
föngnum í Mirimar, þangað til
flugvélin væri flogin. En mér var
of mikil smán að þessu. Eg gat
ekki haldið áfram að ljúga. í gær
kveldi ók ég af stað til Madrid
í bíl Don Willies en ég gat ekki
hlaupizt á brott. Eg ók til baka
og skildi vagninn eftir við „Svörtu
dúfuna“. Eg tók leigubíl til flug-
vallarins. Eg veú eiginlega ekki,
hvað ég ætlaðist fyrir. Þið voruð
öll inni á flugafgreiðslunni og vél
in stóð í myrkrinu fyrir utan“.
Beecher mundi, að hann hafði
heyrt bifreið ekið upp að afgreiðsl
unni á meðan hann og Lynch biðu
fyrir innan. Flugmennirnir höfðu
einnig setið þar inni og drukkið
kaffi við illa upplýstan barinn.
„Drottinn minn dýri“, sagði
hann .
„Hvað nú?“
Beecher litaðist um i flugvél-
inni. Þunn reykský bifuðust hægt
um loftið. Dyrnar að farangurs-
geymslunni stóðu opnar. Hann gat
séð, að í henni var ekkert nema
fáeinir póstpokar. Beecher hafði
haldið, að ekkert myndi geta haft
áhrif á hann framar, nema þá
áhyggjur af sjálfum sér. En nú
minntist hann dökkbrýndu flug-
mannanna og samræðna þeirra í
flughöfninni. Annar þeirra hafði
látið í ljós áhyggjur um tengda-
móður sína, en þær áhyggjur voru
ekki af sama toga og skopmynd-
irnar í blöðunum. Hann bar raun
veruiega hamingju gömlu konunn
ar fyrir brjósti, en hann virtist
ekki hafa getað komið, Pepa, kon-
unni sinni, í skilning um það.
Og Beecher vissi, að nú myndi
honum aldrei takast það, því að
hvorugur flugmannanna var leng-
ur, í lifenda tölu. Sú vitneskja olli
honum sársauka. Það hlaut að
hafa gerzt á meðan Laura sat við
hlið hans í stjómklefanum. Hann
minntist hins skyndilega hnykks,
er flugvélin hafði fengið á sig.
Lynch hlaut að hafa ýtt upp dyr-
unum gegn loftþrýstingnum og
fleygt báðum mönnunum í sjóinn.
„Hvað er að?“ spurði Ilse aftur.
„Haltu áfram með sögu þína“.
sagði hann hásrx röddu.
„Eg klifraði upp í vélina án þess
að nokkur sæi mig. Farangurs-
geymslan var full af kössum og
póstsekkjum. Eg faldi mig á bak
við þá. Eg hélt, að ég myndi geta
talað við Don Willie, þegar vélin
væri lent. Eg var hrædd. Eg hélt
mig í felum. Eg bjóst við, að þau
myndu öll fara á burt saman. Svo
kom eldurihn upp, og þau óku
burt. Eg greip slökkvitækin“ . . .
Hún yppti öxlum. „Eg slökkti eld
inn. Þetta er allt, sem ég hef að
segja“
„Og þetta gerðirðu allt mín
vegna? Aðeins til að bjarga lífi
aumingja gamla Mike Beechers?"
„Eg vildi ekki, að þú yrðir drep
inn, hvorki þú né nokkur annar
saklaus maður'* Hún leit með
beiskju á förin eftir greipar hans
á úlnliðnum. „Það var ekki gert
vegna þín persónulega“.
,,Af hreinni manngæzku? — Það
er sjaldgæfur hlutur á vorum
dögum".
..Mig skiptír engu, hvort þú trú
ir mér eða ekki“.
„Það kemur fullkomlega í sama
stað niður, nvort ég tek þig trúan-
lega eða ekki, og ég hef engan
áhuga á að vita, hvaða ástæður
lágu til þess, að þú faldir þig í far
angursgeymslunm“ Beecher kast
aði sígarettunni út um dyrnar.
„Þið eruð ekki annað en samsafn
lygara öll samaq. Og ef ykkur
tekst aftur að gera mig að fífli,
þá get ég engum nema sjálfum
mér um kennt. Það eina, sem ég
T í M 1 N N, föstudagurinn 28. júní 1963. —
14