Tíminn - 29.10.1963, Blaðsíða 8

Tíminn - 29.10.1963, Blaðsíða 8
 Áttræð: Sveinbjörg Brpjólfsdottir AÐ HUGSA um liðna tímann, rifja upp það, sem forðum var og fyrir augu bar, minnir á skeljar þær í hverjum heyrist fjarrænn ymur hafsins, ef menn bera þær að eyra sér. Hinn 12. okt. varð Sveinbjörg í Stóradal áttræð. Hún er fædd og uppalin á Eyrarbakka, en kom sem kaupakona, að Guðlaugsstöð- um í Blöndudal vorið 1906 þá 23 ára. E>ar bjó þá Jón Guðmundsson, gildur bóndi og mikilhæfur. — Hann var ekkjumaður, en átti tví- tugan son, er einnig hét Jón. Ráðs- kona á heimilinu var systurdóttir bónda, Elín Sigurðardóttir frá Eldjárnsstöðum. Þar voru líka tvær eldri konur, sem dvöldu á heimil inu til dauðadags og fleira vinnu- fólk. Þarna hafði hver sitt ákveðna verk að vinna og allt var mótað af reglusemi, smekkvísi og velmeg- un. Vel líkaði bónda við ungu kaupa konuna, þótti hún myndarleg í sjón og reynd og drjúg á spildunni við raksturinn. Vorið eftir kom hún aftur á þetta sama heimili, en þá höfðu þeir Guðlaugsstaðafeðgar flutt bú- ferlum að Stóradal og keypt þá jörð, sem hafði verið föðurleifð Guðrúnar konu Jóns Guðmunds- sonar. Sú jörð var betur í sveit sett, en það var mikils virði, í þá daga, þeim sem unnu mikið að félags- málum og höfðu á hendi sveitar- stjórn, en svo var um Jón eldra, en nú skyldi sonurinn taka við. Hann virtist líka vel þess fær, hvers manns hugljúfi, vel menntað ur, laglegur og fremur fíngerður maður, háttvís og kunni vel að umgangast háa sem lága. Brátt þótti ljóst hver mundi verða hin hamingjusama húsfreyja unga bóndans í Stóradal. Haustið 1911 héldu þau Sveinbjörg og Jón yngri brúðkaup sitt í Stóradal. Mörg húnvetnska heimasætan leit, að vonum, öfundaraugum til ungu húsfreyjunnar, og hefðu gjarna kosið að setjast í hennar sæti. Hvernig famaðist svo kaupstað- arstúlkunni húsfreyjustörfin á þessu mannmarga og gestkvæma heimili, þar sem einnig var aldrað fólk, sem þurfti að hjúkra? Ég held, að mér sé óhætt að full yrða, að það hafi tekizt með glæsi- brag. Sannarlega var hún húsmóðir á sínu heimili, dugleg, frábærlega þrifin, fjölvirk og hög. Hún hafði í heiðri góða gamla siði ,en inn- leiddi einnig sitthvað nýtízkulegt. Á fyrstu búskaparárum þeirra Stóradalshjóna, tóku þau oft á heimili sitt að vetrinum, unga sveina, sem Jón kenndi undir skóla. Hann var frábær kennari, hann kenndi, í þá daga, öllum unglingum, sem hann náði til og óskuðu eftir fræðslu. Um endur- gjald var ekki talað, allt hans lífs- starf miðaðist við að vinna fyrir heildina, fremur en sjálfs síns hag. Hann hafði sérstakt lag á því að kveikja hugsjónaeld, hvetja unga menn til dáða og sameina hugi þeirra til félagssamtaka um öll framfaramál. Það má með sanni segja, að Stóradalsheimilið hafi verið, í búskapartíð Sveinbjargar og Jóns, vagga allra félagssamtaka og fundarhalda hér I sveit. Jafn- vel skemmtisamkomur voru helzt þar, einkum eftir, að börn þeirra hjóna uxu úr grasi. Þá var oft gaman og glatt á Hjalla.. í þá daga voru engin hótel úti um land og ekki heldur félagsheimili, og það kom því í hlut stærri heimilanna oft á tíðum að taka á móti stórum hópum af langferðafólki, sem ým- ist var á hestum eða fótgangandi, og þurfti gististað. Stóradalsheim- ilið fór ekki varhluta af því. Það má ljóst vera hversu mikla vinnu og fyrirhyggju þetta allt kostaði húsfreyju. Fram um 1920 var eng- inn sími, engin frystihús, engir bílar í sveitum. Þó gat Sveinbjörg ætíð, svo að segja fyrirvaralaust, framreitt myndarlegar og vandað- ar veitingar handa gestum og gang andi. Stóradalshjón eignuðust þrjú börn, sem öll eru óvenju fjölhæf og gott fólk. Þau eru: Jón, núver- andi bóndi í Stóradal, kvæntur Guð finnu Einarsdóttur; Guðrún, gift Hirti Hjartar, forstj. Skipadeildar SÍS, Reykjavík, og Hanna, gift Sigurgeir Hannessyni bónda í Stekkjardal (Nýbýli frá Stóradal). Þrjú börn ólu þau Stóradalshjón upp, að mestu leyti, og mörg ung- menni voru þar lengri eða skemmri tíma, bæði sem verkafólk og eins til að sjá fyrir sér mynd- arskap og menningarbrag. Um margra ára skeið var þar farskóli á vetrum. Oft þurfti Sveinbjörg að vera bæði bóndi og húsfreyja, þar eð bóndi hennar var tíðum fjarver- andi t. d. m. landkjörinn þingm. 1929—1933. Sumra líf er eins og lítið lag, sem þægilegt er að raula fyrir munni sér, annarra er eins og hljómkviða öflugt og hratt. Þá eru örlögin á ferðinni. Jón, fyrrver- andi alþ.m. andaðist 14. des. 1939 og var öllum ,sem þekktu hann harmdauði. Nú dvelur Sveinbjörg hjá syni sínum og tengdadóttur í Stóradal, við góða heilsu þrátt fyrir áttatíu árin sín. Enn sem fyrr er hún skyldurækin og trygglynd og af öllum er hún vel virt. Við vinir hennar þökkum henni hve heimili hennar var ætíð til fyr irmyndar og sveit okkar til sóma. Við þökkum henni ósérplægnina og allt, sem hún hefur gert fyrir þessa sveit og hérað, og allar glað- ar stundir á heimili hennar, að fornu og nýju. Svo óskum við henni allrar bless unar um ókomin æviár. Það er kvöldfagurt í Stóradal. Megi ævikvöldið þitt, Sveinbjörg, eftir viðburðaríkan og starfsaman ævidag, verða að sama skapi fag- urt, í skjóli barna þinna og barna- barna. Sólin blessuð vermi þig. Hulda Pálsdóttir. Undanfarna daga hefur staSiS yfir i París keppni milli þjóSa í golfi, „Canada Cup" og keppa tveir golfleikarar frá hverri þióS, en mjög mlkil þátttaka er í keppninni. Eftir fyrstu umferSina höfðu Bandaríkin forustu, en keppendur eru frægustu golfleikarar heims, Árnold Palmer og Jack Nicklaus. Myndin aS ofan er af Palmer, en maðurinn til vinstri i grárri peysu er Nicklaus. Þórir Baldvinsson: ORFA ORD UM1ANDVARNIR í blöðum og á málþingum skýt- ur öðru hverju upp umræðum um syokölluð landvarnarmál., Þótt hér sé um mikið alvorumál að ' ræða' er það sjaldnast tekið þéim tök- um, heldur notað til stríðni í Krá skinnaleik þeim, sem stundaður er af íslenzkum stjórnmálamönnum. Er þetta hvimleitt og leiðigjarnt. Til er hér umsvifamikill og há- vær hópur manna, sem berst af mætti gegn núverandi landvörn- um. Skoðanir þessa fólks eru á ýmsan hátt reikular og óraunsæjar og hjá mörgum slungnar mislit- um þráðuim. Nokkur hluti þessara manna mun þó vera einlægur í trú sinni, og því ekkert við því að segja þótt þeir haldi skoðunum sínum á loft í frjálsu landi. Hitt er svo annað mál, að sá, sem ber skoðanir sínar á borð, verður að hafa sæmileg rök að mæla. Án þess getur hann tæplega við því búizt, að orð hans beri mikinn ár- angur. Allir munu vera á einu máli um það, að tímar þeir, er við nú lif- um á, séu einir þeir válegustu, er 'sagan getur. Þjóðir jarðarinnar hafa skipað sér í tvær öndverðar fylkingar og horfast nú á köldum augum. Um allan heim er barizt heitu og köldu stríði, og hefur ís- land ekki farið varhluta af sínum skammti fremur en önnur lönd. Hvarvetna eru á ferð öfl upplausn ar, óróa og tortryggni. Jafnan orka þau sterkast á þá veiku og fávísu og þar er þeim beitt af mestum krafti og kænsku. Vestrænar þjóðir og þær aðrar, sem þeim fylgja, hafa oft farið mjög halloka í þessari baráttu, svo sem við mátti búast. Veldur því að sjálfsögðu veikleiki frelsis hyggjunnar. Vestrænar þjóðir leyfa flestar andstöðuflokka síns eigin þjóðfélags innan vébanda sinna, og meta þannig andlegt frelsi hærra efnislegri hagkvæmni. Við trúum því enn, að þetta sé rétt, en gjöldum þess einnig sár- lega í baráttunni við þau öfl, sem vilja þetta andlega frelsi feigt. Ekki trúum við heldur á óskeikul- leik gerða okkar, og við vitum, að vestrænar þjóðir bera margar gamlar syndir á herðum og viður kennum það. Engir slíkir þankar 'veikja gerðir hinnar andstæðu fylkingar. Vér einir vitum, segja þeir, og efasemdirnar geymir öxin og jörðin. Ekki orkar það tvímælis, hvar við íslendingar stöndum í fylk- ingu. Við fylgjum vestrænu lýð- ræði, og við höfum stært okkur af lýðræðishugsjóninni frá fyrstu tíð. Við höfum í frjálsu vali kosið okkur leið með vestrænum þjóð- um og tekið á okkur þær lögleg- ar og siðferðislegar skyldur, sem því fylgja. Landvarnir íslands eru öryggis nauðsyn þeim þjóðasamtökum, sem ekki vilja fall vestræns lýð- ræðis. Þær eru ekki framkvæmd- ar vegna íslendinga eða Banda- ríkjanna eða neinnar sérstakrar þjóðar, heldur vegna heildarinnar allrar. Það, sem um er að ræða, er aðeins sú einfalda og augljósa staðreynd, að „sameinaðir stönd- um vér, en sundraðir föllum vér“. Það er hins vegar ákaflega skilj anlegt, að þeir, sem andsnúnir eru samstöðu vestrænna þjóða og því hugsjónakerfi, sem þær fylgja, hugsi á annan veg. Gera má ráð fyrir, að sumum þeirra væri ekki óljúft að sjá Keflavíkurflugvöll, einn stærsta og fulkomnasta flug- völl samtakasvæðisins, opinn og óvarinn hverjum þeim, sem á ör- lagastund kynni að vera í árásar- hug. Þeim, sem ekki hafa skilið þetta til fulls, væri áreiðanlega hollt að skoða betur hug sinn, áður en þeir lána nöfn sín og fylgi tvíræðum málstað. Hitt er svo annað mál, að það hlýtur jafnan að særa heilbrigðan metnað sjálfstæðrar þjóðar, að er- lendur her dvelji langdvölum í landi hennar. Það getur raunar aldrei verið annað en ábending um, að sjálfstæði hennar sé á einhvern hátt ábótavant. Brottför varnarliðsins leysir þetta mál ekki, því að algjört varnarleysi er í senn háskalegt og sviksamlegt við þau samtök, sem við erum aðilar að. Samkvæmt stjórnarskránni er hægt að kalla íslenzka borgara til landvarna, ef nauðsyn þykir. Þetta er í samræmi við það, sem tíðkast með öðrum þjóðum og þykir ekki tiltökumál, þótt menn taki á sig þá fórn fyrir ættjörð sína og þjóð. Ef varnarlið það, sem hér er nú, væri kallað heim eða látið íara, yrði tæpast hjá því komizt að nota þetta ákvæði stjórnarskrárinnar, ef ekki er gert ráð fyrir því, að landinu verði stjórnað af hreinum óvitaskap. íslenzk landvarnarlög- regla mundi að sjálfsögðu ekki geta reist rönd við árásarher stríð andi þjóðar, en hún gæti samt sem áður verið áminning um það, að hér væri ekki algjörlega varnar laust og sjálftekið land, opið hverjum þeim hundadagakonungi, sem vildi vansæmd okkar, fjár- muni eða frelsi. Það skal látið ósagt, hvort þjóð in vill leggja á sig þann kostnað og þær skyldur, sem af slíkum landvörnum mundi leiða. Fórnar- lund hefur ekki verið áberandi þáttur í fari okkar þessa síðustu áratugi, né heldur að því er virð- ist vitund þess, að afleiðing fylgir hverri athöfn. En er ekki kominn tími til þess, að við gerum okkur grein fyrir, hvað það kostar að vera sjálfstæð þjóð? Vetraráætlun Flugféiagsins Um síðustu mánaðamót gekk vetraráætlun innanlandsflugs Flug félags ís'lands í gildi, tW hinn 1. nóvember n.k. hefst vetraráætlun millilandaflugs félagsins. INNANLANDSFLUG. Samkvæmt vetraráætlun innan- landsflugs verður flogið frá Reykjavík til eftirtalinna staða sem hér segir: Til Akureyrar verða morgun- ferðir alla daga og síðdegisferðir Framhald S 13 síðu T í M I N N, þriðjudaginn 29. október 1963. 8

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.