Tíminn - 21.11.1963, Blaðsíða 8

FRÓÐIR menn telja Holtin
stærsta samfeUda gróðurlendiö og
dýpsta jarðveginn á landinu. I
daglegu tali nefna menn svo tvær
sveitir, Holtahrepp og Ásahrepp,
þar sem holt og mýrar skiptast á
og hvorki sér rofbakka né sand
nema á tveimur stöðum.
Selsandur í Ásahreppi er ná-
iega tveir ferkílómetrar að stærð.
Sögur herma, að þegar Jólgeir djó
á Jólgeirsstöðum, hafi sandurinn
verið algróxn.n. Jólgeir var kirkju-
fcóndi. Einhvern tíma, þegar hann
reið heimleiðis. sá hann sand í
sporum hestsins Mun Jólgeir hafa
talið, að þá horfði til landauðnar,
því hann ákvað að flytja sig og
færa kirkjuna og setja hana niður,
þar sem komið yrði um sólarlag.
Sumir halda, að kirkjan hafi ver-
íð flutt að Odda. Landið norðaust
an við Jólgeirsstaði fór í sand, og
enn þann dag í dag má finna
mannabein í Jólgeirsstaðahól. —
Nokkru af þessum sandi hefur nú
\erið breytt í kálgarða og tún.
Á Kamb-,vi>.iði í Upp-Holtunum
hófst uppblástur. Sagan segir, að
þar hafi meri lagzt í afveltu og
myndazt flag undan. Síðan fór
heiðin að b'ása Þessi uppblástur
er nú hættur að vinna á landinu.
Syðstu hoitin eru lág með stöku
klettabeltum og breiðum mýraflák
um á milli. Upp-Holtin eru krapp-
ari, mýrasundin þrengri. Allt
þetta svæði or þakið grasi og lyngi,
svo hvergi sér ógróna jörð nema
á fyrrnefnlum stöðum. Raunar
nær þetta svæði miklu lengra en
sveitamörkin. Mýrarnar ná suður
að Háfshverfi að vestan, að aust-
an að Djúpós. Holtin ná upp í
Landsveit, við Rangá að Bjallalæk,
við Þjórsá að Nautavaði. Þessi
spilda er nálega þrjátíu kílómetr-
ar á lengd yg fimmtán kílómetrar
á breidd að jafnaði.
Búskapur í Holtum er vel í með
rllagi sunnan lands. Þorri bænda
er með tíu til tuttugu nautgripi
og um og yfir hundrað fjár. Tún-
stærð fer eftir því, um hey
skap utan túns er ekki að ræða
r.ema á örfáum bæjum. Samt sem
áður bera Holtin svip ónytjaðs
lands. Þegar flogið er yfir Holtin,
lita túnin út eins og vasaklútar á
þessari algrónu víðáttu. Ræktun-
armöguleikar á hverri jörð tak-
markast einungis af landstærð. nú
á vélaöld. Það væri engin fjar
stæða að hugsa sér, að þetta land
gæfi af sér alla þá mjólk, sem
Reykvíkingar drekka.
Fyrir nálega hálfum öðrum ára
tug voru þáttaskil í sögu þessara
sveita. Þá kom skurðgrafa í Holt
TÍMINN kom nýlega að máli
við nokkra bændur í Ásahreppi,
sem hafa íátið ræsa mýrar s. 1.
sumar.
Við hittum þá Sigurð Jónsson
á Kastalabrekku í Vetleifsholts
hverfi og Auðberg Indriðason í
Ási á fjárhúsum Sigurðar,, þar
sem þeir voru að taka hrúta. Sig-
urður kvaðst hafa látið ræsa 103
hektara.
— Þessi ft smræsla er aðallega í
svokölluðum Bugum, mýrinni
milli Vetleifsholtshverfis og Rauða
lækjar, sagðx Sigurður. Plógurinn
EFST: Geir Sigurgeirsson stendor
vi8 plóginn. — ' MIÐIÐ: Plóginum
hleypt niSur. — NEÐST: Ristan. —
(Ljósmyndii: Tíminn).
in. Framræs.a mýranna hófst. Að
vísu höfðu bændur þurrkað tún
sín með handgröfnum skurðum,
grafið með súrum sveita opna
skurði og lokræsi, en skurðgrafan
var bylting 4 þessum árum voru
ný túnstæð) brotin milli vélgröfnu
skurðanna. Annað nýtt tæki, kíl-
plógurinn, kom til sögunnar og
þótti gefast vel Bíiin stækkuðu,
hagarnir þornuðu að nokkru leyti,
en hinar seigu mýrar héldu þó í
sér miklu /atni, þrátt fyrir skurð-
ina. En á þessu vori urðu ný þátta
skil í þurrkunarmálum Holta-
liænda. Finnski lokræsaplógurinn
var tekinn í nutkun. Plógurinn var
reyndur í Ási í fyrra sumar en
nú er komxð til alvörunnar. Plóg
urinn hefur verið í notkun á nítj-
án jörðum, nál þúsund hektarar
hafa verið ”æstir fram. Nokkrir
bændur hafa jafnvel látið ræsa
á annað huudrað hektara. Þetta
tæki virðist nú ætla að fullkomna
það verk, sem var byrjað með
skurðgröfum; jafnvel þar sem af-
rennslisskurðir eru ekki fyrir
hendi, þar hefur plógurinn verið
í notikun og verið ræst í gilskorn-
inga eða fram úr halli. Ræsin eru
yfirleitt með tíu metra millíbili,
cg svarar þá kílómetrafjöldi ræs-
anna til nál. sömu tölu hektara í
ræstu flatarmáli.
Árangurinn er slíkur, að svakka
mýrar hafa fullþomað á nokkrum
dögum, þannig að hætti að drjúpa
úr ræsunum, ef ekki rigndi. Og nú
má skeiðríða mýrar, þar sem áð-
ur var kafh'aup.
Eins og áður hefur verið drepið
á hér í blaðinu, er plógurinn á til-
raunastigi Jíeðalafköst hafa verið
um fimmtán kílómetrar á sólar-
hring, og allt að fjörutíu kílómetr-
ar. Verkið hefur tafizt vegna bil-
ana, en að fenginni reynslu, og
þegar nýir nxógar hafa verið smið
aðir, er enn meiri árangurs að
vænta. Kunnáttumenn gera ráð fyr
ir. að þessi ræsi endist á við hand
grafin ræsi í góðu landi, og ræsa-
land er gott í Holtunum. Ef svo
fer fram sem horfir og skurð-
grefti og lokræslu verður haldið
áíram í þessum sveitum, má
reikna dæmið þannig: Á næstu ár-
um verður hundruðum ferkm. vot-
lendis breytt í valllendi með rækt-
vnarmöguleikum, sem takmarkast
aðeins af stærð hvers jarðnæðis.
Þá kemur ril góða, að framræstar
mýrar eru grasgefnari og þurfa
minni áburð en nokkurt annað
land. — Aðsfaða til búskapar verð-
ur þá vart betri nokkurs staðar á
landi hér. — BÓ.
var hér í bvrjun september. Mitt
land var ræst á hálfum fjórða sól-
arhring. Yfirborðsvatnið er nú
horfið, þar sem ræsin hafa ekki
lokazt. NokKur ræsi hafa mis-
heppnazt, til dæmis þau, sem hafa
verið lögð gegnum móabörð. Þau
hafa hrunið saman. Þar sem tvö
ræsi voru 'ögð með sömu útrás,
hafa þau lokezt Ég vil líka benda
á, að það er ekki hægt að ræsa frá
holti, þar sem vatn kemur undan,
þar þarf opmn skurð til að fyrir-
bvggja rennsli út á landið.
Hinir bændurnir i Vetleifsholts
fcverfinu létu einnig ræsa í stórum
st.íl og aðallega á sama mýrarsvæði
og fyrr getur
Plógurinn var nýfarinn frá Auð
bergi í Ási. eða daginn áður en
T í M I N N, fimmtudaginn 21. nóvember 1963.