Tíminn - 28.11.1963, Blaðsíða 9

HART í BAK -
150 SÝNINGAR
í KVÖLiD verður leikurinn
Hart í bak sýndur í hundrað og
fimmtugasla sinn, þar af 105
sýningar í Reykjavík.
Þetta er sýningamet hjá LR hér
í Reykjavfic, en næst kemur
Delerium bubonis, 94 sýningar í
Reykjavík og 154 sýningar alls.
Forráðamenn LR, höfundur,
leikstjóri og leikendur úr Hart
í bak, spjölluðu við fréttamenn
nýlega að þessu tilefni, og bar þá
m.a. á góma, að Jónatan gamli
strandkapteinn er hundrað fitnmt
ugasta og þriðja eða fjórða hlut-
verkið, sem P.rynjólfur Jóhannes-
son hefur iekizt á hendur hjá LR.
Hlutverkatala Brynjólfs er um
180, en hann er hlutverkahæstur
íslenzkra ieikara. Brynjólfur á 40
ára leikafmæli hjá LR næsta
haust. Hlutverkið Jónatan var
skrifað fyrir hann, og fleiri hlut-
verk í Hart í bak, voru stíluð
upp á ákveðna leikara.
Æfingar voru rúmlega 100, en
það er mct út af fyrir sig. Gísli
Halldórsson leikstjóri sagði, að
menn skyldu hafa í huga, að þar
hefði verið leyst af hendi vinna,
sem búið væri að framkvæma í
sambandi við flest önnur leikrit,
seim hér eru tekin til sýningar,
þ.e.a.s. erlend leikrit. Þessi vinna
er ekki hvað minnst falin í því
að sníða smá agnúa af verkunum.
Höfundurinn tók sjálfur virkan
þátt í þessari slípun, og Brynjólf
ur Jóhannesson kvað upp úr með,
að á öllinm sínum leikferli, hefði
hann ekki kynnzt öðrum höfundi,
sem jafn gott er að vinna með.
Höfundurinn, Jökull Jakobsson,
kvaðst aðspurður vera með nýtt
leikrit í smíðum, en skammt á veg
komið. Hari 1 bak hefur verið þýtt
Stelndór Hjörleifsson sem Stígur
skósmiöur i Hart I bak.
á ensku sem þegar hefur verið
skýrt frá, en frekari ráðstafanir
bíða sins tíma. Jökull var spurð-
ur, hvort Harl í bak styddist við
liðna atburði, en það hefur flogið
fyrir. Hann sagði, að leikurinn
styddist ekki við slíkt, meðvit-
andi, af sinni hálfu, þótt likir at-
burðir kynnu að hafa gerzt, og að
sjálfsögðu væri slíkt yrkisefni
aldrei úr lausu lofti gripið, al-
gjörlega.
Sveinn Einarsson, leikhússtjóri,
sagði LR mundu frumsýna Fang-
ana í Altona eftir Jean Poul
Sartre á 3. í jólum. Gísli Hall-
dórsson stjórnar. Hlutverkin eru
níu: Bryniólfur Jóhannesson, Sig
ríður Hagalín, Helgi Skúlason,
Helga Bachrnann og Guðmundur
Pálsson iara með aðalhlutverkin.
Sigfús Daðason þýddi leikinn, er
hefur verið sýndur víða um heim
og hlotið þá dóma að vera eitt
merkasta leikverk samtíðarinnar.
Sýningartíminn er rösklega fjór-
ar klukkustundir.
Um miðjan janúar frumsýnir
LR gamanleikinn Sunnudagur í
New York eftir Normann Krasna,
bandarískan. Helgi Skúlason stjórn
ar; Loftur Guðmundsson þýddi.
Þá stendur tU, að írski leikstjór-
inn Thomas MacAnna komi hér
í janúar að stjórna Shakespeare-
sýningu, Rcmeó og Júlíu í þýð-
ingu Helga Hálfdánarsonar.
Ærsladraugurinn er nú sýndur
til ágóða fyrir húsbyggingarsjóð
LR. Að öðru leyti situr allt við
sama í þvi ir.áli, staðarákvörðun
hefur ekki verið tekin. Þetta er
nú margrætt í blöðum, og þykir
mönnum kynlegt, að LR skuli ekki
fá einhverja lóð, sem það getur
Sætt Síg'við.
Leikhússtjórinn var spurður
um nýtt íslenzkt leikrit, sem látið
er í veðri vaka að muni sýnt í
vetur, ef guð lofar. Sveinn sagði,
sem fyrr, að ef til vill mundi
félagið sýna nýtt íslenzkt léikrit,
en neitaði að varpa ljósi á höfund
inn. Þetta leikrit heldur því áfram
að vera „dularfulla blómið“.
Skrífar bók um íslenzkan sié-
mann og rómanska gleðikonu
Mfl KRISTJÚNSS0N.
Rætt vi9 nýjan höfund,
Ekki fer hjá því, að menn líti
upp, þegar nýr höfundur kveður
sér hljóðs, og um leið og ég
heyrði, að stór skáldsaga eftir áð-
ur óþekktan mann væri að koma
á markaðinn, fór ég á stúfana að
hafa upp á hófundinum.
Sagan heUir ósköp sakleysislegu
nafni, sem sé Saklausa dúfan,
kvað gerast í suðurlöndum, en
höfundurinn heitir Már Kristjóns-
son, og þegar við vorum setztir
yfir kaffibolla á Skálanum, tók
ég að forvitnast um bókina, sem
ég var alls ókunnugur.
— Hvaðan ertu af landinu?
— Héðan úr Reykjavík og hef
alla tíð átt heima við sömu göt-
una, Skólavörðustíginn.
— Hvað kemur til, að þú lætur
sögu þína gerast suður í löndum,
eða hvar gerist hún nánar til tek-
ið? Einhvers staðar, þar sem þú
hefur dvalizt?
— Það er hvort tveggja, að hún
gerist ekki á sérstökum stað, held
ur í einhverri höfn í suðurlönd-
um, en þargað hef ég samt aldrei
komið, ekki enn, en vonast til að
láta verða af því, þegar bókin fer
að gefa nokkuð í aðra hönd.
— Svo að söguviðburðir byggj-
ast þá ekki á eigin reynslu?
— Ekki á ytra borði, þó að ekki
sé loku fyrir það skotið, að eigin
reynsla sé þar að nokkru leyti á
bak við, enda þótt ég velji henni
svið á slóðum, sem ég hef ekki
heimsótt sjálíur. En söguhetjan
er íslenzkur sjómaður, sem strýk-
ur af útlendu skipi í erlendri
höfn, þar sem hann hittir þar-
lenda gleðikonu, fellir hug til
hennar og dvelst þar I nokkrar
vikur, en við söguna koma einnig
sjómenn frá öllum heimshornum.
Nei, ég hef ekki sjálfur verið til
sjós, en ég á marga kunningja í
íslenzkri sjómannastétt, og það
hefur sitt að segja í sambandi við
söguna. En í sögunni stilli ég upp
rómanskri skapgerð gagnvart ís-
lenzkri og leitast við að fylla út
þessar tvær andstæður.
— Og betta er allmikil saga fyr
irferðar þó að hún gerist á aðeins
nokkrum vikum?
— Já, hún er býsna löng, og
þó hef ég margstytt hana, ég held
MÁU KRISTJÓNSSON
fjórum sinnum. Byrjaði á henni
fyrir fimtn sex árum.
Ingólfur Davíðsson
Hugleiðing um
hufgrænmeti
Grænu gróður er eins og böndum i dýrunum sjálfum.
kunnugt er undirstaða lífsins
á jörðinni. Sólin geislar stöð-
ugt orku til jarðarinnar og
þessa orku hagnýtir gróðurinn
til að vinna koltvísýring úr loft
inu og breyta ólífrænum efnum
í lífræn efnasambönd. Menn og
dýr lifa á gróðrinum beinlínis
eða með aðstoð milliliða. Gróð
urinn græni framleiðir mörg
hundruð sinnutn meira af líf-
rænum efnum, heldur en
nægja mundi til að fæða allar
þjóðir jarðarinnar. En hagnýt-
ing þessara lífrænu efna í nógu
ríkum mæli veldur erfiðleik-
um. Talið er að um 90% líf-
rænu efnanna sé að finna í
gróðurriki hafsins og í gras-
lendi og skógi á landi.
Lfkicga er aðeins brot af
prósenti hagnýtt til mann-
eldis. E.t.v. má ætla að ræktað
ar jurtir framleiði aðeins um
10% heildarframleiðslu gróðr-
arins. Iiagnýting gróðrarins
verður að vaxa, því hún er und
irstaðan að lífsviðun'æri þjóð
anna beint og óbeint. — Nú
er talið að gróður hafsins, aðal
lega örsmáir, grænir þörungar,
framleiði allt að 80% af öllum
lífrænum efnasamböndum sem
myndast með aðstoð orku sólar
innar á jörðinni. En þessi smá
verugróður hafsins er, enn til-
tölulega lítt nýttur. Við íslend-
ingar nýtum hann tiltölulega
mikið óbeint með því að veiða
fisk o.fl. hafdýr, sem beinlínis
eða óbeinbnis lifa á smáverun-
um. Mannkynið aflar sennilega
ekki öllu meir en 2% af fæðu
sinni úr sjónum og þó er um
% af vfirborði jarðarinnar haf.
Sjávarafli okkar íslendinga er
aðallega ýmsar fisktegundir.
Enn fremur selir og hvalir og
rækjur Skelfisk mætti enn
fremur telja, ostrur, smokk-
fisk, humar og fleira. En Japan
ar og flein strandbúar og eyja
skeggjar í Austur-Asíu, myndu
auk þessa telja fram þörunga
þ.e. sjálfa frumátuna í hafinu.
„Rándýr“ hafsins nota mikinn
hluta fæðu sinnar beinlínis til
að viðhalda lífinu og fer mik-
ið af efnum til spillis. T. d.
er talið að aðeins 1/10 hluti
eggjahvituefnanna, sem dýrið
neytir, verð' að eggjahvítusam
— Gekk greiðlega að fá útgef-
anda?
— Fyrst sendi ég hluta af
handriti sögunnar til eins á-
gæts útgefanda, sem fannst hún
of hrá, og endursendi mér hana.
Þá tók ég mig til og umskrifaði
hana og sendi hana aftur sama
útgefanda. Þá vaknaði áhugi hans
á sögunni. En endirinn varð samt
sá, að bókaútgáfan Fróði fékk
hana í hendur og tók hana um-
svifalaust cil útgáfu.
— Hefur ekkert birzt eftir þig
áður?
— Nei, ég hef aldrei snúið mér
að því fyrr að skrifa skáldverk.
Ég bar iiandritið undir Halldór
Stefánsson rithöfund, sem las það,
gaf mér góðar bendingar. Ég á
honum mikið að þakka, og
einnig útgefandanum, Þorvaldi
Sigurðssyni, sem lagði sig
fram um að gera bókina sem bezt
úr garði.
— Úr því þú leggur upp með
En er hægt að nota frumátuna
í hafinu án milliliða?
Japanska húsmóðirin hag-
nýtir til matar talsvert af þör-
ungum sem vaxa i þangbelt-
inu, samanber sölvaát fyrrum
hér á landi! En er hægt að hag
nýta örsmáu lífverurnar —
svifþörungana, til matar? Þetta
hefur verið reynt en er enn
þá á tilraunastigi. Reynt hefur
verið að láta skip draga net
til að veiða svifþömnga. Ef
notað var kramarhúslaga net
með 2 m. viðu opi, taldist G.
T. Karson til, að veiða þyrfti
í 2% tíma til að ná í næga nær
ingu í dagsfæði “handa einum
manni. Sú aðferð er sem sé
vonlaus. Enski prófessorinn
Alister Hardy vildi láta sérlega
öfluga sjávarfallastrauma við
Skotland sia sig sjálfa gegnum
stór net, sem gátu sveiflazt og
veitt í tvær stefnur. Samkvæmt
útreikningum hans, gátu 10
stór net veitt svifverur, sem
nægðu til matar handa urn 300
manns, þegar mikið var af srvif
verum i sjónum. Veitt var 12
tíma og þurfti 2—3 fiskimenn
við veiðarnar. Betur má ef
duga skal. Reynt hefur verið
að auka jurtasvifið í grunnum
vogum með áburði, og hefur
það borið talsverðan árangur.
Til er öismár grænfrumung
ur einfruma sem klórella
(Chlorella) heitir og lifir I
fersku vatni. Hann fjórfaldar
þyngd sina á Vz sólarhring.
Japanar hafa sett á stofn klór-
ellaverksmiðju til að hagnýta
þennan grænþörung. Þeir
rækta hann í tjörnum sem sfór
„vélaarmur" hrærir í og bera
áburð í vatnið. Um helmingur
þörungsins er eggjahvítuefni,
fita 20%, fosfor, kalk og fleiri
ólifr. efni 10% og kolvetnissam
bönd 20%. Talið er að upp-
skeran í hálfs hektara stórri
klórellatjörn geti verið um 100
tonn á ári. Það er miklu meira
en kornuppskera af jafnstóm
landi. Japanar segja að klórella
grænmeti sé svipað spínati á
bragðið. Þetta er efalaust að-
eins á tilraunastigi, en hver
veit hvað framtíðin ber í
skauti sínu Kannski verður
„hafgrænmeti" einn af uppá-
haldsréttum niðja vorra?
svona langa sögu, þá finnst þér
víst ekki tími skáldsögunnar á
enda?
— Nei, ekki er ég nú trúaður
á að það sé, og verði ekki fyrr en*
skáldsagnahöfundar gerist upp til
hópa svo leiðinlegir, að enginn
fáist til að lesa sögur þeirra. Ég
sé ekki hilla undir það.
FENGSJ SÍLD
KJ-Reykjavík, 26- nóv.
24 bátar fengu síld í nótt 50
—60 mílur vestur af Öndverða-
nesi. Stóð hún djúpt og var erfitt
að ná henni. Alls fengu þessir
24 bátar rúmar sjö þúsund tunn-
Heildarafli frá vertíðarbyrjun
er kominn upp í 197 þús. tunnur.
Veður hefur hamlað veiðum undan
farið og því lítið borizt á land.
Aflahæstur er Hrafn Sveinbjam-
arson frá Gríndavík með 7.921 t.
en alls hafa 107 skip tilkynnt afla.
T í M I N N fimmtudaginn 28. nóvember 1963