Tíminn - 28.11.1963, Qupperneq 14

WILLIAM L. SHIRER
að koma, að lýðræðisríkin, and-
stætt öllum sól'armerkjum, gripu
fram í fyrir þeim. Hinum árlega
flokksfundi í Nurnberg, sem Hitl-
er hafði ákveðið 1. apríl, að vera
skyldi „Flokksfundur friðarins“,
og að hefjast skyldi fyrstu vikuna
í september, var síðan aflýst með
leynd 15. ágúst. Fjórðungur úr
milljón manna var kallaður í her-
inn á vesturvígstöðvarnar. Gefnar
voru fyrir fram út skipanir vegna
jáimbrautanna. Áætlanir voru gerð
ar um að flytja aðalbækistöðvar
landhersins til Zossen austan Ber-
línar. Og sama dag, 15. ágúst til-
kynnti sjóherinn, að litíu herskip-
in Graf Spee og Deutschland og
tuttugu og einn kafbátur væri til-
búinn til þess að leggja af stað til
bækistöðva sinna á Atlantshafinu.
Halder hershöfðingi hafði skrif-
að undarlega setningu í dagbók
sína 17. ágúst: „Canaris hefur
framkvæmt I. hluta (aðgerðanna),
Himmler, Heydrich, Obersalzberg:
150 pólskir einkennisbúningar
með öllu tilheyrandi til Efri-Slé-
siu“.
Hvað þýddi þetta? Það var ekki
fyrr en að styrjöldinni lokinni, að
það varð Ijóst. Þetta stóð í sam-
bandi við einn af undarlegustu
hlutunum, sem nazistar nokkru
sinni komu í kring. Alveg eins og
Hitler og yfirmenn landhers hans
höfðu tekið til athugunar hvort
ekki ætti að sjóða upp „atvik“ eins
og t.d. morðtilraun á þýzka sendi-
herranum, til þess að réttlæta inn-
rásina í Austurríki og Tékkósló'-
vakíu, þá voru þeir nú að velta
fyrir sér, þegar stundaglasið var
að tæmast, uppsoðnu atviki, sem
myndi að minnsta kosti að þeirra
áliti réttlæta fyrir heiminum árás-
aráætlunina gegn Póllandi.
Dulnefnið á þessari uppsuðu var
„Himmler-aðgerðin“, og hugmynd
in var mjög einföld — og gróf. SS
og Gestapo áttu að setja á svið
gerviárás á þýzku útvarpsstöðina
í Gléiwitz í nánd við pólsku landa-
mærin og þeir áttu að nota fanga,
sem dæmdir höfðu verið til vistar
í fangabúðunum klædda einkenn-
isbúningum pólska hersins. Þannig
var hægt að skella allri skuldinni
á Pólland, fyrir að hafa ráðizt á
Þýzkaland. Snemma í ágúst hafði
Canaris aðmíráll, yfirmaður Ab-
wehr-deildar OKW. . i, kipun
frá Hitler sjálfum n ; vra
þeim I-Iimmler og 11.- ,50
pólska einkennisbúninga j.ck-
ur pólsk vopn. Þetta fannst hon-
um heldur undarlegt, og 17. ágúst
spurði hann Keitel um þetta. Á
meðan hinn undanlátssami OKW-
yfirmaður lýsti því yfir, að honum
fyndist ekki sérlega mikið til „að-
gerða af þessari tegund“ koma,
sagði hann aðmírálnum samt, að
„ekkert væri hægt að gera“, þar eð
skipunin hefði komið frá foringj-
anum: Og þótt Canaris væri þessu
mótfallinn, hlýðnaðist hann skip-
uninni og afhenti Heydrich ein-
kennisbúningana.
Yfirmaður S.D. valdi ungan S.S.-
mann, sem verið hafði í leyniþjón-
ustunni til þess að framkvæma
verkið. Hann hét Alfred Helmut
Naujocks. Þetta var ekki fyrsta
verkefnið, sem þessum undarlega
manni var fengið, og heldur ekki
það síðasta. Snemma í marz 1939,
skömmu áður en Þjóðverjar her-
námu Tékkóslóvakíu, hafði Nau-
jocks, að tilhlutun Heydrichs,
unnið að því að koma sprengiefni
inn í Tékkóslóvakíu, þar sem það
var síðan notað til þess að „koma
af stað atburðum“.
Alfred Naujocks var hin dæmi-
gerða framleiðsla S.S.-Gestapo,
nokkurs konar gáfaður glæpamað-
ur. Hann hafði lagt stund á verk-
fræði við Kielar-háskóla, þar sem
hann fékk fyrst nasasjón af bar-
áttunni við and-nazista. í eitt skipt
ið barði kommúnisti nef hans í
klessu. Hann hafði gengið í S.S.
árið 1931, og fór í S.D1. þegar eftir
að hún var sameinuð S.S. árið
1934. Eins og svo margir aðrir
ungir menn, sem voru í slagtogi
með Heydrich, var liann að grauta
í einhverju, sem kallaðist vísindi
innan S.S. — „sögu“ og „heim-
speki“ aðallega — um leið og
hann vann sig stöðugt í meira og
pieira álit fyrir að vera harðsvír-
aður, ungur maður (Skorzeny var
annar slíkur), sem hægt var að
fela í hendur framkvæmd þeirra
verka, sem ekki voru sem fínleg-
ust og þeir Himmler og Heydrich
fundu upp á. Naujocks flýði á
náðir Bandaríkjamanna 19. októ-
ber 1944 og í Niirnberg ári síðar
bar hann nokkrum sinnum vitni,
og í eitt skiptið skýrði hann frá
„atvikinu“, sem Hitler notaði til
þess að réttlæta árásina á Pól-
land.
— Einhvern tíma um eða eftir
10. ágúst 1939, skipaði yfirmaður
S.D., Heydrich, mér persónulega,
að gera árás á útvarpsstöðina í
nánd við Gleiwitz við pólsku landa
mærin (sagði Naujocks í vitnis-
burðinum í Niirnberg, 20. nóvem-
ber 1945) og láta líta svo út, sem
árásarmennirnir væru Pólverjar.
Heydrich sagði: „Það þarf að afla
hagnýtra sannana um þessar á-
rásir Pólverja bæði fyrir erlend
blöð og einnig fyrir áróður Þjóð-
verja.“ ...
Fyrirskipanir mínar hljóðuðu
upp á að taka útvarpsstöðina og
halda henni nægilega lengi til
þess að leyfa Þjóðverja, sem tal-
aði pólsku, og mér hafði verið
útvegaður, til þess að halda ræðu
í útvarpið á pólsku. Heydrich
sagði mér, að í þessari ræðu skyldi
tilkynnt, 'að sá tími væri upp runn-
inn þegar til átaka kæmi milli
Þjóðverja og Pólverja . . . Heyd-
rich sagði mér einnig, að hann
byggist við árás á Pólland af hálfu
Þýzkalands innan fárra d^ga.
Ég fór til Gleiwitz og beið þar
í fjórtán daga. . . . Milli 25. og
31. ágúst fór ég til fundar við
Ileinrich Múller, yfirmann Ge-
stapo, sem var þarna nálægt í Op-
peln. í viðurvist minni ræddi
Múller við mann, sem nefndist
Melhorn og ræddi um áætlun um
íinnað ajvik á landamærunum, þar
sem átti að líta svo út, sem pólskir
hermenn væru að gera árás á þýzk
ar. hersveitir. . . . Múller sagði, að
hann hefði 12 eða 13 dæmda
glæpamenn, sem klæða skyldi í
pólska einkennisbúninga og skilja
þá síðan eftir dauða á jörðinni,
þar sem atburðurinn hefði átt að
eiga sér stað, til þess að sýna, að
þeir hefðu verið felldir, á meðan
þeir voru að gera árásina. í þess-
um tilgangi yrði þeim gefin ban-
væn inngjöf, og myndi læknir,
sem Heydrich hafði í þjónustu
sinni, sjá um það. Síðan átti einnig
að veita þeim skotsár. Eftir að at-
burðir þessir hefðu átt sér stað,
yrði farið með blaðamenn og ýmsa
aðra til staðarins, þar sem þetta
hafði gerzt. . . .
Múller sagði mér, að hann hefði
skipun frá Heydrich um að láta
mér eftir einn af þessum gl’æpa-
mönnum í sambandi' við aðgerðina
í Gleiwitz. Dulnefnið, sem hann
notaði, þegar hann talaði um þessa
glæpáhienn var „niðursoðnar vör-
ur.“
Á meðan þeir Himmler, Heyd-
rich og Múller, samkvæmt skip-
unum Hitlers voru að koma því í
kring, að þessar „niðursuðuvörur'
yrðu notaðar sem gerviafsökun
fyrir árás Þýzkalands á Pólland,
steig foringinn sitt úrslitaskref til
þess að búa heri sína undir lang-
varandi styrjöld. Hinn 19. ágúst
— annan þýðingarmikinn dag —
voru gefnar út skipanir handa
þýzka sjóhernum um að sigla af
stað. Tuttugu og einum kafbáti var
stefnt til stöðva norðan og norð-
vestan við Bretlandseyjar og her-
skipinu Graf Spee var skipað að
halda til stranda Brazilíu og syst-
urskipi þess, Deutschland, til' þess
að leggjast þvert á sigtingaleið
Bretlands á Norður-Atlantshafi.
Dagsetning þessarar skipunar til
24
— Ég get komið með fleiri
dæmi, þar sem einstaklingurinn
sjálfur skiptir máli. Ég man t. d.
eftir trésmið eihum í Berilo. Eg
keypti mér hús þar einu sinni,
og þessi maður vann ofurlítið við
það. Hann smíðaði t. d. bókahillur
fyrir okkur.
Hún leit snöggt upp. — Ertu
kvæntur, Scoles læknir?
Hann brosti —■ Nei.
— Haltu áfram. Þjáðist þessi
maður af eneephalitis?
— Bíddu nú hæg. Hann var tré
smiður, hann vann fyrir mig, og
meðan hann var að því, veitti ég
því athygli, að hann gekk dálítið
einkennilega, ofurlítið meira til
annarrar hliðarinnar.
— I fyrstu ruglaði hann sjúk-
dómsgreiningu okkar með frá-
sögn sinni af 'hryggskemmd, sem
hann hai'ði orðið fyrir í Þýzka-
landi og þjáðst lengi af. Hann
var mjög góður smiður, og við
vonuðum, að þetta væri aðeins
hryggskekkía, sem auðvelt yrði
að lækna hann af. En við kom-
umst fljótlega að því, að heilinn
og taugarnar voru ekki i eðlilegu
ásigkomulagi, og þá varð okkur
innan skamms ljóst, að alvarlegur
kynsjúkdóenur á hans yngri árum
var orsök þessa.
— Het’ðu hryggskemmdirnar
einar samen ekki getað verið or-
sök þess, að hann réði ekki göngu-
lagi sínu?
— Jú, og við hefðum ekki
þekkt sjúkling okkar, hefði því
einu verið kennt um. En við
þekktum Vic. Á sínum yngri ár-
um, fyrir stríð, lifði hann mjög
hátt, eins og maður segir, og hann
hafði ekki sem bezt orð á sér. Á
þeim tíma fákk hann sjúkdóminn
þó að afleíðireS’irr’ar kæmu ekki í
ljós, fyrr en >i;nn var búinn að
koma sér vel fyrir í lífinu og kvæn
jr
ast yndislegri konu. Það var synd.
Vic fannst það líka synd. Ef af-
leiðingar hefðu komið í ljós á
þessu tímabíli, meðan hann enn
var laus i rásinni, hefði það ekki
fengið eins mikið á hann. En nú
þegar hann hafði tekið sig á og
komið sér vel fyrir, þá var sárt
að horfast í augu við sannleik-
ann.
Hann þagnaði og beið eftir, að
Page léti í ljós samúð sína með
Vic.
En hún sagði aðeins blátt á-
fram: — Já, þú hefðir náttúrlega
meðhöndlað hann öðru vísi, hefð-
irðu strax vitað orsökina.
Hann andvarpaði. Þessi fallega
kona var sannarlega áumkunar-
verð. Vic Jaeger — laglegur, ung-
ur, duglegur trésmiður — fyrir
Page var hann aðeins ofur venju-
legt sjúkdómstilfelli, annað ékki.
Á nákvæmlega sama hátt og fjórt-
án ára sveitadrengur frá Ralls-
héraði var henni ekki annað en
heilasýnishorn til rannsóknar.
Phil horfði á ungu konuna, eins
og hann sæi hana í fyrsta skipti.
Og í rauninni var það svo. Þessa
konu, sem hann horfði á, mundi
hann aldrei framar óttast, því að
hér í ríki hennar, meðal allra rann
sóknartækjanna, sýnishornanna og
skýrslnanna, hér í þessu and-
rúmslofti vísindamennskunnar,
sem var eins og hjúpur um feg-
urð hennar, varð honum skyndi-
lega ljóst, að hún átti svo mikið
ólært, að hún var miklu fremur
aumkunarverð en leyndardóms-
full.
Hann hélt áfram að tala um
Vic og hvað þeir ætluðu að reyna
að gera fyrir hann á Berry og
Chanpell.
— Éf hann er samvinnuþýður,
sagði Page, þá getur sjúkdóms-
tilfelli hans haft mikið að segja
frá vísindalegu sjónarmiði.
ASTIR LÆKNISINS
ELIZABETH SEIFERT
— Við vonum, að meðhöndlun
okkar komi til með að hafa eitt-
hvað að segja fyrir Vic sjálfan,
sagði Phil þurrlega.
Hún brosti við honum. Slíkt bros
hefði haft mikla þýðingu fyrir
Phil svo sem klukkutíma fyrr, því
að það var það fegursta, sem
hann hafði séð úr þessari átt.
— Ég er smeyk um, að þú hafir
ekki sem heppilegast hugarfar til
rannsókna, sagði Page mjúklega.
— Ef hið rétta hugarfar byggist
á því, að maður gleymi allri mann
úð gagnvart einstaklingnum, þá
vona ég, að þú hafir rétt fyrir þér,
sagði hann hvatskeytlega.
— Við verðum alltaf að hafa í
huga, læknir, að eitt sjúkdómstil-
felli er ekki nóg, þegar rannsaka
á orsakir sjúkdómsins og afleið-
ingar, við verðum að fá að minnsta
kosti hundrað eða jafnvel þúsund
slík.
Hann reis á fætur. — Nú hef ég
tafið þig alltof lengi, sagði hann
kurteislega. Þakka þér kærlega
fyrir þessa stund, hún var mjög
fróðleg.
Hún stóð einnig á fætur, en
hann hristi höfuðið — Það er ó-
þarfi að fylgja mér, ég hugsa að
ég rati út. Ef ég villist, þá hrópa
ég á hjálp
Hún hló glaðlega. — Við erum
algerlega hljóðeinangruð hérna
líka.
Auðvitað. Hann áttaði sig nú á
því, að þau höfðu ekki heyrt hið
minnsta hljóð frá rannsóknarstof-
unni við hliðina, þó að þar væri
verið að starfa af fullum krafti.
— Eins og í gröf, sagði hann og
hl'ó einnig. Jæja, kærar þakkir
aftur. Þú ættir að koma einhvern
tíma og líta á deildirnar, þar sem
ég vinn.
— Hvers vegna skyldi ég gera
það?, spurði Page forviða.
— Þar getur verið ýmislegt að
sjá, sem þú sérð ekki hér og veizt
heldur ekkert um. Fólk!
Þau horfðust í augu, og hann
herpti varirnar saman.
— Já, Page, lifandi fólk — deild
irnar eru fullar af lifandi fólki.
Og það er hávaði af því. Gamall
maður ropar, móðursjúk kona
grætur, og önnur skámmast há-
stöfum yfir því, að henni var ekki
sinnt strax og hún kallaði. Eða
kannske heyrist aðeins fótatak
gangnastúlknanna og muldur sjúk-
linganna í hvíldartímanum. Við er-
um ekki hljóðeinangruð þar, ekki
hið minnsta.
— Scoles . . . byrjaði hún með
umburðarlyndishreimi kennslukon
unnar.
— Það lyktar þar líka, hélt
hann áfram ákafur, og bros lék um
varir hans, eitt af þessum töfr-
andi, afhjúpandi brosum, sem fá-
ar konu fengu staðizt. — Lykt af
fólki, sem aldrei hefur haft efni
á að eignast sápu, eða af fólki,
sem aldrei hefur langað til að eign
ast sápu, jafnvel þótt það ætti fyr-
ir henni. Það er veikindalykt, gam-
almennalykt, og það lyktar af ótta
fólksins. Þar er lítið um skínandi
fægða koppa og kirnur, dauð-
hreinsaða galla og skó, rannsókn-
artæki í röð og reglu á hverju
borði. En Page, liugsaðu þér allt,
sem hægt er að gera fyrir þetta
fólk. Þar sér maður árangur verka
sinna, hvort sem hann er góður
eða vondur, og það strax. Það er
langur vegur milli þess slarfs og
rannsóknarstarfsins, þessa nosturs
við nagdýr og fugia.
Andlit Phils var reiðilegt, brosið
var horfið af vörum hans. Hann
var ekki aðeins að tala yfir hausa-
mótunum á Page, heldur einnig
sjálfum sér. Hann var allt í einu
sjálfum sér sárreiður. En Page tók
orð hans sem gagnrýni á sér og
sínu starfi.
— Segðu mér eitt, Scoles lækn-
ir, sagði hún þurrlega. Telurðu
starf mitt einskis virði? Mundu,
að ég krukka í þessa fallegu fugla
til þess að komast að orsökum
hryllilegs sjúkdóms, sem veldur
dauða.
— Það er alveg rétt, játaði hann
fúslega. Og vissulega er það þýð-
ingarmikið starf. En mundi það
ekki öðlast miklu meira gildi, ef
þú litir á fórnarlömb sjúkdóms-
ins sem einstaklinga?
— En . . .
— Já, ég veit, hvað þú vilt
segja. Þú lítur á mannkynið sem
heild. Og ég viðurkenni, að rann-
sóknir og tilraunastarfsemi geta
gengið á þeim grundvelli. Og þér
kann að nægja það í þínu starfi.
En ég get nefnt þér annað dæmi.
í læknaritinu í síðustu viku, var
skýrt frá því, að chlorophyll virð-
ist verka fljótar gegn smitun en
penicillin eða sulfa. Sú staðreynd
hefur mikla þýðingu fyrir hverl
14
T í M I N N, fimmtudaginn 28. nóvember 1963