Alþýðublaðið - 12.09.1945, Qupperneq 4

ALfrYÐUBLAÐIÐ
Miðvikudaguriim 12. 3efit. 1945
Kaupfélagsmálið á Siglufirði:
Aðdragaidim: Brask og ireiða
hiDia hommfinistískn forsprakka.
FÁ MÁL hafa vakið almennari undrun hér á landi í seinni
tíð, en aðfarir konunúnista í Kaupfélagi Siglfirðinga, hrask
þeirra með fjármuni félagsins, brottrekstur réttkjörinna fulltrúa
á aðalfund félagsins í sumar og kaupfélagsstjórans, svo og hvers
konar ofbeldi annað til þess að halda völdum í félaginu, þótt í
minnihluta væru komnir.
Eins og mönnrnn er í fersku minni kaus hinn réttkjömi
meirihluti á aðalfundi félagsins nýja stjórn fyrir það eftir að allt
samkomulag hafði reynzt ómögulegt og höfðaði mál á hendur
fyrrverandi stjóm, sem hélt fyrir henni öllum eignum og bók-
um káupfélagsins. Hefir setudómari í þessu máli, Gxmnar Páls-
son, aðstoðarmaður borgardómara í Reykjavík, nú kveðið upp
þann úrskurð í því, að stjóm meirihlutans skuli taka við öllum
yfirráðum yfir félaginu og gamla stjórnin greiða henni 5000
krónur í málskostnað. Er úrskurður setudómarans og forsend-
ur hans ítarlegt og einkar fróðlegt plagg og mun Alþýðublaðið
því birta kafla úr honum næstu daga. Birtist fyrsti kaflinn í
dag.
«
fMþíjðnblafóð
Útgeíandi: Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Símar:
Ritstjórn: 4901 ®g 4992
Afgreiðsla: 4»»« og «9«6
Aðsetur
í Alþýðuhúsinu við Hverf-
isgötu.
Verð í lausasölu: 40 aurar
Alþýðuprentsmiðjan.
Mjólkur-
skömmtun
SÍÐASTI FUNDUR bæjar-
stjóomar Reykjayíkur sam-
þykkti samhljóða tillögu frá
bæj arf ulitxúum Alþýðuflokks-
ins, þar sem skorað var á bæj-
arráð að beita sér fyrir því við
ríkisstjórnina, að tekin yrði
upp skömmtun á mjólk hér í
bænum á komandi haustil.
Jón Axel Pétursson 'hafði
framsögu fyrir þessari tiilögu
bæjarfulltrúa Alþýðuflokksins.
Færði hann rök að nauðsyn
þess að horfið yrði að ráði
fjiessiu. Og fulltrúar annarra
fl'ökka bæjarstjómairinniar bámi
giæfu tii þess að greiða tiilögu
þessari atkvæði og afgreiða
liana sem samhljóða -áilit bæjar-
stj’órnari’nnar.
*
Þeir, sem fylgzt hafa með á-
stand'inu varðandi mjióilkursöl-
una hér í bænum á liðnum vetr
,um , munu á einu máli um það,
að na-uðsyn beri til að t-aka upp
skömmtun á mjólk, og hefði
vissulega þurft að hverfa að
því ráði fyrir löngu. Húsmœð-
urnar í bænum, sem komizt
íhafa í kynni við mannraunir
þær, sem því hafa fylgt að fá
mjólk til heimila 'höfuðstaðar-
ins undanfarna vietur, munu sér
í lagi fagna því, að upp verði
tekin skömmtun á mjólk. Þar
með er loksins raunhæf tilraun
gerð til þess að bæta úr ástand-
inu varðandi mjólkursöluna,
sem lengi hefur verið óviðun-
andi með pHu. Til þessa h'efur
málum þessum verið stjórnað
af algeru handahófi. En nú
virðast góðar 'horfur á því, að
þeim, sem fyrst og fremst þurfa
mjólkur með, verðii tryggð hún,
án þess að til komi nú harða og
óskynsamlega samkeppni, sem
ríkt hefur i þessum málum tií
þessa og fólgin hefur verið í
kapphlaupi bæjarbúa milli
mjólkurbúðanna. Iðulega hefur
því kapphlaupi að sjálfsögðu
iMkið þannig, að þeir, sem helzt
hafa þurft mjólfcurininiar með,
hafa orðið að vera án hennar,
en aðrir, sem hafa verið fót-.
frárrii og fyrri á vettvang, bor-
ið stærri hlut frá borði en
skyldi.
*
En svo óviðunandi, sem á-
standið varðandi mjólkursöluna
hér í Reykjavík hefur verið á
liðnum árum, virðast þó allar
líkur á því, að vandræðin verði
sýnu meiri á komandi vetrd, ef
ekki' er efnt til raunhæfra úr-
bóta. Heyskapurinn ,í igrannhér
uðum Reykjavikur í sumar hef
ur gengið mjög diH'a vegna
binrva miklu óþunrka. Þessvegna
má búast við því/að framboðið
á mjólk yerði mun miimna en
nokkru sinni fyrr. Til þessa hef
ur mjólkurskorturdnm stafað af
samgönguteppu af völdum
snjóalaga, svo og því, að stjóm
inni á dreifingu miólkurhmar
Kaflar ðr tirskarði
fðgetaréttar Sigli-
fjarðar.
A R 1945, fimmtudaginn 6. sept
emiber var í fógetarétti Siglu
fjarðar í fógetaréttarmálinu:
Stjórn Kaupfélags Siglfirð
inga kösin 21. júní 1945,
þeir Jóhann Þorvaldsson o.
fl.
gegn
áður kosinni stjórn Kaupfé
lags Siglfirðinga þeim Ottó
Jörgensen o. fl.,
uppkveðinn svohljóðandi
úrskurður:
í hréfi dagsettu 11. júlií 1945
fóru gjörðarbeiðendur í máli
þessu, stjórn Kaupfélags Sigl'firð
inga kosin 21. júní 1945, þeir Jó-
hann Þorvaldsson, barnakennari,
Hverfisgötu 4, Hjörleifur Magn-
ússon, bæjarfógetafulltrúi, Hóla-
veg 25, Haraldur GunnlaugsSon,
skipasmiður, Túngötu 25, Jónas
Jónasson, verkstjóri, Lindargötu
17, Halldór Kristinsson, héraðs-
læknir, Aðalgötu 8, Kristjén Sig
urðsson, verkstjóri, Eyrargötu 6,
og Skafti Stefánsson, útgerðar-
maður, Snorragötu 7, allir á Siglu
firði, þess á leit við bæjarfóget
ann á Siglufirði, að hann setti þá
með þeinni fógetagjörð inn í öll
umráð þóka og eigna Kaupfélags
Siglfirðinga, sem lögmæta stjóm
félagsins, en um þau höfðu gjörð
arþolar, áður kosin stjórn Kaupfé
lags Siglfirðinga, þeir Ottó Jörg
ensen, símstjóri og póstaf-
greiðslumiaður, Suðurgötu 36,
Þóroddur Guðmundsson, aliþing-
ismaður, Eyrargötu 12, Kristján
Sigtryggsson, húsgagnasmiðúr,
Vetrarþraut 17, Guðbrandur
Magnússon, kennari, Grundár-
götu 16 og Óskar Garibaldsson,
skrifstofumaður, Hvanneyrar-
ibrau't 25, allir á Siglufirði, neitað
gjörðarþeiSendum. Var málið
fyrst tekið fyrir í fógetarétti
Siglufjarðar 14. júlí 1945, en því
réttarhaldi lauk á þann veg, að
hinn reglulegi fógeti kvað upp úr
skurð um, að hann viki sæti í
miálinu. iHinn 18. júM 1945 skipaði
dómsmálaráðherra Gunnar A.
Pálsson, lögfræðing í Reykjavík
setufógeta í málið. Hefur hann
því farið- með það að öllu leyti
síðan hinn reglulegi fógeti vék
sæti og þá einnig kveðið upp úr-
skutrð þennan.
Að undangenginni gagnasöfn-
un ög öðrum venjulegum undir
búningi var mál þetta munnlega
fflutt í fógetarétti Siglufjarðar dag
ana 21. og 22. ágúst 1945 og að
því loknu tekið til úrskurðar.
Réttarkröfur gjörðarbeiðenda
eru þær, að þeir verði með inn-
befur verið stórkostlegá ábóta-
vant. Enginn gelur §ð sj'ájlif-
sögðu sagt fyrir um það, hvern
ig samgöngum við mjólkur-
framleiðsluhéruðin verði hátt-
iað á komandi vetri, en vissu-
lega er engin ástæða til þess að
vera bjartsýnn um, að vegir
haldist fremur auðir nú en áð-
ur. Og þeir, sem stjórna dreif-
ingu mjólkurinnar, hafa ekki
efnt til úrbóta, svo að vitað sé,
þótt þess væri þöirf. Við þetta
vandræðaástand bætist svo
það, að ástæða er til þess að
ætla, að mjólkurframleiðslan
verði mun minni en á liðnum
vetruim. Og sér í lagi vegna
þessara viðhorfa ber að fagna
setningargjörð settir inn í öll um
ráð bóka og eigna Kaupfélags
SigMirðinga sem lögmæt stjórn
þess, allt á þeirra ábyrgð, og að
gjörðarþolum verði gert að greiða
þeim málskostnað eftir miati fó-
getaréttarins.
Réttarkröfur gjörðarþola eru
þær, að synjað verði um hina
umbeðnu innsetningarviörð og
að þeim verði úrskurðaður hæfi
legur málskostnaður eftir mati
réttarins. Enn fremur krefjast
gjörðarþolar hæfilegrar trygging
ar frá gjörðarbeiðendum, verði
hin umheðna innsetningargjörð
iramkvæmd.
Þess skal getið, að í fyrstu
beindu gjörðarbeiðendur máli
þessu og gegn kaupfélagsstjóra
Kaupfélags Siglfirðinga, en í rétt
arhaldi 24. júM 1945 féll umhoðs
maður þeirra frá því.
Gj'örð'arþeiðendur skýra svo fré
málavöxtum, að frá aðalffundi
Kaupfélags SiglfirS'inga, hér eftir
'skammstaffað K. F. S., sem hald
inn var dagana 27. apríl og 7.
maí 1944, hafi stjórn félagsins ver
ið þannig skipuð. Ottó Jörgensen,
gjörðarþoli, formaður, Þóröddur
GuðmjUndsson, gjörðarþoli, vara
formaður, Guðbrandur Magnús-
son, gjörðarþoli, ritari, Kristján
Sigtryggsson, gjörðarbeiðandi,
mieðstjómanidi og Kristján Sig-
urðsson, gjörðarbeiðandi, méð-
stjómandi. Séu þeir Ottó, Þórodd
ur og Kristj. Sigtrygss. allir fylgis
rnenn Sósíalistaflokksins og hafi
þeir því saman myndað meiri-
hluta í stjórninni. Meirihluta þess
um hafi þeir nláð með því að
smala fólki, er þeim fylgdi, í fé-
lagið fyrir aðalfundinn 1944. Eft
ir að stjórnarmeirihluti þessi hatfi
tekið við völdum í tfélaginu, hafi
hann brátt farið að gera ýmsar
ráðstafanir, er hafi verið þess eðl
is, að meirihluti tfélagsmanna hafi
tfyllst óánœgju og gremju í hans
því, að mjólkurskömmtun verði
■upp tiekin.
Almen-ningur í bænum muii
iað vonur fagna því, að 'bæjar-
stjórnin skuli hafa samþtykkt
tilllögu bæjarfulltrúa Alþýðu-
flokksins um 'hina fyrirhuguðu
mjólkurskömmtun.' Nú kemur
til kasta hæjarráðsins og ríkis
stjórnarmnar að koma þessu
nauðsynjamáli í framkvæmd
snemma á komandi hausti. Og
vonandi verður mjólkurskömmt
unin til þess, að efnt verði tiT
fleiri úrbóta varðandi mjólfcur
söluna í 'bænum, þvi að ástand
ið í þessum málum, eins og það
hefur verið til þessa, er meö
öllu óviðunandi.
garð og eiimig hafi komið í Ijós,
að rekstur og rekstursútköma fé-
lagsins hafi verið þannig, að ekki
hafi verið við unandi. Enn frem
ur haffi frarrikoma tformanns
Stjómarinnar í ýrnsu verið slík, að
óhæf verði að teljast.
Það, sem gjörðarbeiðendur
telja einkum ámælisvert hjá
TÍMINN, sem út kom í gær
gerir stjómarframkvæmdir
kommúmsta að umræðíuefmi íí
forustugrein, þar sem þainnig
er að orði fcomizt:
„Kommúnistar hatfa verið
manna frakkastir í því að gagn-
rýma stjórnarframkvæmdir ann-
arra. Þeir einir hafa þótzt vera
með allt vitið og því getað sagt,
að svona og svona hefði fram-
kvæmdin átt að vera, en ekki eins
og hún varð. Ýmsir hafa látið
-glepjast af gaspri þeirra og því
hnigið til fylgis við þá.
Nú þurfa þessir menn ekki
lengur að meta stjórnkænsku
kommúnista eftir gagnrýni
þeirra og gaspri. Nú er ihægt að
dæma þá eftir eigin stjórnar-
framkvæmdum. Sú dómsundir-
staða er vissulega langtum örugg-
ari.
Stærsta stjórnarframkvæmdin,
sem kommúnistar hafa glímt við
til þesisa, er færeyski skip-aleigu-
samningurinn. Því betra dæmi
ætti hann að vera um stjórnar-
hæfni kommúnista, þar sem þeir
hafa nær einir haft af honum
veg og vanda, og margt bendir
til, að þeir hafi viljað nota
hann sem sönnun þess, hvað þeir
gætu, ef þeir tækju á því.
Það er bezt að byrja á sjálfri
samningagerðinni. Hyggnir menn
töldu, að samningana hefðj áþt
að gera efcki síðar en um ára-
mótin eða á meðan Færeyingar
■gátu óttast, að við gætum fengið
skip annars staðar. Atvinnumála-
ráðherra kommúnista þóttist hins
vegar hyggnari og ákvað að bíða
með samningana fram á hávertíð-
ina. Þá var svo komið, að Færey-
ingum var ljóst, að við vorum al-
veg upp á þá komnir, og neyttu
þees vitanlega í Bamningagerðú>nl.
og við framkomu formanns stjóm
arininar fyrir aðáltfundimi 1945
verður nú. rekiS í stuttu máli.
Skýra gjörðarbeiðendur frá því,
svo sem nú greinir:
1. Kaupfélagið eigi 18. þúsund
króna hlutafé í h. f. Gilslaug, en
iþað félag mun vera stofnað á ár-
inu 1942. Félag þetta hafi á sínum
tíma tekið á leigu lan'd og ihitarétt
indi til starfrækslu gróðuihúsa í
landi jarðarinnar Gils í Fljótum,
en sú jörð er eign Þórodds Guð-
mundsonar, gjörðarþola. Byggð
hafa verið gróðurhús að Gili og
hafi ætlunin verið að starfrækja
þau, en veturinn 1943—1944 hafi
'húsin fokið. Þau hafi þó verið end
urbyggð sumarið 1944-, en starf-
ræksla þeirra gengið mjög il'la.
Þrátt fyrir þetta hafi stjóm K. F.
S. lagt allmikið fé, umffram hluta
féð á áÚættu fyrir h. f. Gilslaug
og það jafnvel eftir að aðalfund
ur K. F. S. 1944 'hafi verið búinn
að samþykkja, að félagið skyldi
ekki binda sér meiri Áárhagsleg
ar byrðar vegna h. f. Gilslaugar,
en þá var orðið. Muni hatfa verið
svo komið um s. 1. áramót, að K.
F. S. hatfi að öllu samanlögðu
átt á áhættu hjá h. f. Gilslaug um
70.000.00. Meirihluiti félagsmanna
K. F. S. 'hafi því talið áhættu þá,
er búið var að -stofna K. F. S. í
fyrir h. f. Gilslaug, alltof mikla
og stjóminni með öllu óheimilt
að auka 'hana, a. m. k. án sam-
þykkis tfulltrúafundar, en þess
mun ekki hafa verið leitað. Loks
telja gjörðarbeiðendur stjómar
meirihlutann í K. F. S. hafa íviln
að h. f. Gilslaug á óréttmætan
hátt bæði með því að gefa félag-
inu um helming alls afsláttar, er
K. F. S. gaf viðskiptavinum sírium
1944 eða um kr. 5000.00 og einnig
með því að láta það hafa ýmsar
Framhald á 6. síðu
Ekki mátti það heldur heyrast
nefnt, að vanir samningamenn
ynnu að henni aí íslendinga ihálfu,
heldur var teflt friam viðvaning-
um, eins og Lúðvík Jósepssyni.
Samningarnir báru lika glögg
merki iþess, að ibæði hefðu Fær-
eyingar 'haft góða samningaað-
stöðu og íslendingar óvana samn-
ingamenn. íslendingar urðu að
taka miklu fleiri skip en þeir
þurftu og m. a. allmargt lélegra
skipa. Kommúnistar voru hins
vegar hinir hróðugustu af samn-
ingunum, börinuðu Alþingi að
breyta nofckrum stafkrók í þeim,
og kröfðust þess, að það • afgreiddi*
þá á fáum klukkustundum. Al-
þingi var því nauðugur einn kost-
ur að samþykkja þé óbreytta, eins
og komið var.“
Og énn segir svo í þessarf
greiin Tímans:
„Þá víkur sögunni að fram-
kvæmdinni. Hún var falin Fiski-
málanefnd, þar sem kommúnist-
arnir Lúðvík Jósepsson og Hall-
dór Jónsson voru mestu ráðandi.
Lengi vel var ekkert eftirlit haft
með því, hvemig Færeyingar
fullnægðu samningunum, þótt
nauðsyn þess lægi í augum uppi,
þar sem um 60 skip var að ræða
og jafnian má búast við misjöfn-
um sauð í mörgu fé. FisMmála-
nefnd mun líka seint og. um síð-
ir hafa komist að raun um það,
því að hún setti upp margþætt og
dýrt njósnakerfi, þegar kom fram
ó vorið. Til viðbótar iþessu eftir-
litsleysi, lenti allt reikningshald
og yfirlit um það hvernig rekstur-
inn gengi, í algerri flækju og
nefndin gat því yfirleitt ekki gert
neitt hreinlega upp fyrr en eftir
dúk og disk. Reynt var aö bæta
Framhald 4 6. uíðu
stjóminni eða m'eirihltita hennar