Alþýðublaðið - 12.09.1945, Qupperneq 6

ALÞYBUBLAÐIÐ
Miðvikudaguriiin 12. sept. 1945
Verkamenn
vahtar strax.
10 stunda vinnudagur.
Hijgaard & Setmltas.
Úrsknrðnr setnfégeta á Siglnffrðl.
Kolsýrugeymar
'Höfum til sölu nokkra kol'sýrugeyma
(stálsílvalinga), 'sem taka 20—22 Ibs.
Þórður Sveinsson & Co faJt
EVSineiingarorH um
Kristján Helgason, verkamann.
Kristján helgason
verkamaðiUi', Hringbraul
158, verður borinn til gxafar í
dag. Hainu lézt af slysíörum
hér í bænum 5. þ. m.
Kristj'átni Helgáson var fædd-
ur að Araarholti í Biskups-
tuingum 7. desember 1878 Oig
varð því tæpra 67 ára gamall.
Hann stundaði sveitastörf til
tvítugs a'Murs, ©n jafnframt út-
róðra, eins og venja var á þeim
ifcfim'a. Eft-ir að hantn1 fluttist ti'li
Rieykj'avífcur lærði hann skó-
smiðá: og stundaði haraa í raokk-
ur ár, ern hætti því sáiðam) og
varara við byggingar. Vanra haran
tit dæmis að því að reisa Safna-
húsið, Vífilsstaði og ýmsar aðr-
ar merkar byggimgar. Á þess-
um árum ‘kynntist hanra og mið-
stöðvatöignum og vainra harara. t.
d. áð því áð Heiggja miðistöðina
í Alþingishúsið 1911, en- upp frá
því stundaði haran miðstöðva-
kyndingar o@ hita-ði hanra.' m. a.
upp Alþingishúsið allt frá þe-irn
tíma.
Kristján Helgason kvæntist
13. nóv. 1913 Vaigerði G-uð-
mundsdóttur og eignaðist með
henrai 8 börn, en- þar af eru- 6
á Ififi. Konu' sína miissti hanra
24. júlá í fyrra.
KJristján var hið mesta- tjúf-
menni1, at'ltaf gl-aður og reifur,
góður og hjálpfús. Hann unni
hljómlist o-g söng af heitum
huga, ©ndá urð-u börn ha-ns sum
framarlega í músikkl'ífi, cins og
Italska priasessaa.
Framhald af 5. síðu
sprengjan féll þarna skammt frá,
varð , prinsessan fyrir logandi
timburrafti, sem féll ofan á han'd
legg hennar og skaðbrenndi hold
ið inn að beini. Ég og prinsess-
an voru síðan grafnar upp úr rúst
unum -og bornar inn í pútnahús
ið þar skammt frá, ssm 'Haft var
ja-fnframt 'fyrir spítaía, Við fang
um ágœta aðhlynningu hjá tákk
n-eskum prófessor, sem dældi
blóði í haradlegg prin-sessunnar iil
að linna kvalirnar. En þegar hand
leggurmn tók að roðna var auð
sýnt, að það varð að taka hann
af, en-da gaf prin-sessan samþykki
sitt til þess. Mér var leyft að
sjá han-a nokkrum mínútum áð
ur en aSgerðin fór fram. Hún v-ar
bin rólegasta. Ég sagði við hana,
að bráðum myndi henni verða
leyft að fiá börnin sín til sín. Eftir
að- þetta -héfði komið fyrir, gætu
þeir ekki- neitað. henni um slíkt.
En hún sagðist vona, að börnum
sínum yrði komið tfyrir hjá ekkj-u
Boris konungs, ef hun skyl'di
fall-a frá., Hringinn henn-ar átti
Kristján Helgason.
Ein-ar óperusön-gvari o-g Baldur
píaraóleikiairi. Hanra var hið
mesta snyrtimenni, þrátt fyrir
það, þó hanra síundaði tíðum ó-
hreiraleg störf; var ,hanra ætíð
jafn snyrt'ilegur, hvo-rt sem
han-n var að fara til vinnu eða
úr.
Sá, -er þetta ritar, hitt-i
Kristjára á -götu tæpuraa klukku-
tíma -áiður' en haran- lézt. Þá var
bro-s h-an-s jafn bjart o-g átvalilt
áðu-r o-g svipur hans jafra hreinin.
Þanniig mun ha-nra o-g raú hitta
ástvin siinra, .sem1 hainra syr-gði
svo mjöig ■— o-g.fannst lífið svo
sin-autt eftiir að hanra var ho-rf-
iTnur.
imn.
dóttir hennar að fá -og armbands
úrið- átti Marta Ruhnan að erfa.
Aflimunin fór fram þann 26. ág.
En prins-essan lézt sn-emma morg
uns þann 27., 'án þess að kom
ast til m’eðvitu-ndar. Hún dó m-eð
bros á vör, segir Mariz Ruhnan,{
sem var 'hjá henni síðustu augna
blikin.
Fangaverðirnir sögðu, aö liík
hennar .hefði veríð flutt til Kr'on
•berg'kastalans í Taunus, en hann
er í eign móður Philipjs prins,
systur Yilhjálms Þýzk-alandskeis
ara.
Hring prinsessunar og úr tók
iæknir 'f-angafcúðanna dr. Schid-
Iauski í smar vörzlur og afhenti
það síðar til Gestapó. _ •
Frú Breitstíheid skrifaSi Itallu
drottningu -bréf og sagði henni
frá æfi d-óttur hennar -síðasta ár
ið -og endal'oku-m. Samkvæm-t sam
komulagi drottnin«arinnar og-
-frú Breitscheid var bréfið, sent
til brezku hernaðarýfirvaldanna
ov þeim léyft að birta það ef þau
vildu til þess að h-ægt væri að
fá sanna vitneskju -a'f sáðustu æfi
d'ögum prinsessunnar, sem fram
að þessu hafa verið öllum ókunn
ir.
frh. ai 4. sáðu.
vörur fyrir -um kr. 15.000.00 fyrir
s. 1. áramót, sem þó ekki hefðu
verið færðar félag-inu til reikn-
in'gs a. m. k. þá samtímis.
2. Seint á- árinu 1944 hafi stjórn
K. F. S. 'keypt vörubirgðir verzl
unari-nnar Anna og Gunna, en
aðaleigandi þeirrar verzlunar hafi
verið systir Þórodd-s. Guðmiund's-
sonar, gjörðarþola. Enn fremur
'hafi stjórnin um sama leyti keypt
vörubirgðir verzlunarinnar Geisl
inn, er mégur Þórodds hafi átt í
félagi við annan mann. Kaupverð'
varanna hafi verið nálægt kr.
150.000.00, ’en útsöluverð þ-eirra
n.ál-ægt kr. 200.000.00. Meirihluti
þes'sarar v-ara mun hafa verið til
ibúinn fatnaður og vefnað’arvara,
gamlar vöru-r og Mtt útgengilégar,
svo að itvím-ælialaulst' s-é, að kaupin
háfi -verið -óhagstæð K. F. S.,’ enda
ástæSul-au'S með öllu. Hafi þ-ví
me'M'hluti félagsm-anna verið
þeim and'vígur o£* gagnrýnt þau
mjög harðlega.
3. Seint á s. 1. ári hafi stjórnin
keypt síMarsöltunarstöS dánar-
ibús Ingvars Guðjónsso-nar á Siglu
firði ifyrir kr. 355.000.00, án þess
-að leita áður álits fulltrúafund-ar
eða félagsfundar um kaupin, en
til þess telja gjörðarheiSendur
stjórninni tvímælalaust hafa bor
ið -skyldu, því, að m-eð kaupum
þessum, og fyrirhugaðri -starfsemi
í sam-bandi "við þau, hafi verið
'farið út fyrir verksvið K. F. S.
samkvæmt 2. gr. samþy-kkta'fé-
lagsins. Kaup þes-si háfi- og verið
of -stórfengleg til- þess að rétt
væri fyrir K. F. S. að réðast í
þau eins o« fjárhagur þess sé og
hafi ver-ið háttað. Seinna háfi
stjórnarmeirihlutinn svo S-tofnað
h. f. Söltunarfélag Kaupfélags-
in-s, er hafi þann tilgang að ann
-ast síMarsöltun og hafi K. F. S.
fyrir atbein-a stjórnarm'eirihlut-
ans verið Mtið leggja til helm
ing hlutafjár þess eða kr. 125.000-
00. Með þessu hafi og verið farið
út fyrir -verksvið- K. F. S. Telja
gjörðai’,beiðendur félagtestjórnima
hafa brotið samþykktir félagsins
m-eð þáðum þessum ráðstö'funum,
enda héfði þurft að breyt-a sam-
þykktum. K. F. S. til.þess að þær
væru heimilar. ,
4. V-egna framkomu meiri'hluta
stjómarinnar hafi sumir beztu
starfsmenn K. F. S. ekki viljað-
vi-nna hjá félag-inu og af því hafi
leitt, að þ’eir -hafi farið og hafi
þá í stað þeirra v-erið teknir hrein
ræktaðir flokksmenn stjórnar-
meirihlutans.
5. Ekki hafi stjórnarm-eirihlu-t-
inn þolað neina gagnrýni og ha-fi
hann t. d. rekið 'ábyrgðarmann
blaSsins’ Neista úr félaginu, er
það blað hafi hafið gagnrýni út
af starfsemi og rekstri K. F. S.
Svo ástæðulaus hafi brottrekstur
Ólafs verið, að á aðalfun-di K. F.
S. 7. júraí 1945 hafi verið sam-
þykkt til'laga með yifirgnæfandi
meirihluta atkvæða, -er ógilti
brottrek-stu-rinn og taldi- hann
jafnframt -ofbeldisnáðstöfun, er
' enga stoð ætti sér í samþykktu-m
og regium K. F. S.
6. Rekstur;:útk'pma K. F. S.
hafi veriS með ív.dæmum léleg s:
I. ár og það svo, að þe-ss muni
engin -dæmi finna-st í neinu kauo
■félagi hér ú lan-cl'i. Reikningar f-é
lagsins -sýni é5 vlsu tekjuafgang
kr. 12.724.91, en það -sé mjög viíl
andi. I rá’un réttri sé mákill tekju
halli hjá féiaginu. Meðalálagning
’ s. I. ár muni Iraíi verið rúmlega
21G. Avskirift 'vörubirg'ða h-afí
hins veg-ar verið aðeins rúml-ega
19% eoa 2% neðan víð m-eð-al-
álagningu. Sa'm-kvæmt ^afskrifta-
regluni fyrir félög S. í. S. beri
þeim að a'fskrifa vörubirgðii’ sín
ar utn meðalélagningu að viðbætt
um a. m. k. 5%, en samkvæmt
því hefði K. F. S. átt að afskrifa
vörubirgðir sínar um rúmlega
26%. Hefði þeim reglurn ver-ið
fyl'gt hefði a-fskriftin átt að auk
ast um ca. 70 húsun-d krónur, en
við það hefði tekjuhalli K. F. S.
érið 1944 orðið um kr. 60.000.00.
'Fltest kaupfélög hafi á árinu 1944
afskrifað . vörubirgðir sínar um
30% -af útsöluverði og hefði K. F.
S. gert það myndi tebjuhalli fé-
lagsins hafa numið u-m kr. 95,-
000.00. Þetta telja gjörðartbeiðend
ur gerast í K. F. S. á sama tíma
og önnur samband'sfél'ög greiði
fél-agsm-önnum sínum arð að m'eð'
töldu stofnsjóðsgjaldi, ér- nemi
ifrá 7%—13%af ágióða-skyMri út-
tekt þeirra.
Á starífsárinu 1944 telja gjörðar
beiðendur, að v'örurýrnun -hjá
K. F. S. ha-fi orðið- óeðlilega mik
il eða á milli 110.000.00 og 120,-
000.00 krónur. Mu-ni hún í einni
'deild félaggins hafa verið um 11%
en óeðlileg verði vör-urýrnun að
t-eljá'S', sé hún um eða yfir 2%.
Á vörurýrnu-ninni hafi engin
‘framibærileg skýring fengist. Þá
telj-a gjörðarbeiðendur og að- af
ýmsu sé auð-sætt, að' bókhald fé-
lagsins s-é harla ábótavant. En allt.
ben-di það, er talið h-afi verið í
þessum lið óvírætt til þess, að
-stjórnin hafi ekki gætt hagsmuna
félagsins svo sem h-enni var skylt
-og að h-ún hafi vanrækt nauðsyn-
1-egt éftirlit með rekstri þess.
7. Á aðalfundi K. F. S. árið
1944 telja gjörð-arbeiðendur fram
k'om-u fél-a‘gsformanns, er stjórn-
-aði þeim- tfun-di, h-a-fa verið: slíka,
áð ekki bafi verið við unandi.
Ne-fn-a þ-eir s-em -dæmi, að á fun-d
inum hafi Kristján Sigurðss-on,
gjörðarbeið'andi, flutt tillögu varð
an-di trúnaðarmannaval í félaginu
er ræddu-r var 7. liður dagskrár-
innar, er var k-osning no-kkurra
trúnaðarman-na. Sé -svo bókað í
ifundar-gerðarbók aðalfund-arins,
-að formaður h-afi úrskurðað, að
til'L Kristjáni skyldi teljast umd
ir 8. lið d-agskrárinnar, er var:
önnur mál. En er að þehn lið
hafi k-omið -og komið liafi fram ti-1
laga, er m. a. hafi 'hnigið í þá
átt að -hafja umræður lim tillögu
-Kristj'áns, hafi form-aður lýst yf
ir, að hann vísaði síðar'fluttu til
1-ögunn-i frá, þar eð dagskrárliður
inn, er hún ætti að teljast til, val
trúnaðarmann-a, væri þegar af-
grei-ddur á 1-ögmætan (hátt. Hafi
þannig tillaga Kristjíáns alls ekki
tfengist ræ-dd á fun-dinum. Þá hafi
iformaðu-r og á ým-san hátt ann-
an ‘beitt' -aðalfundinn ólög-um, t.
d: hafi hann meinað Halidþri
Kristinssyni, gjörðarbeiðianda, að
tala. um nýgreinda tillögu Kri-stj-
áns Sigurðssonar, hann hafi tal-
ið atkvæði einn o-g neitað að
skipa teljara, einnig hafi hann
neitað að taka -til greina athug-a-
■semdir, er gerðar hafi veríð við
tillög-ur. Fundi hafi hann sl-itið
áður en fundargerðin fengist les
in u-pp -og neitað ha-fi h-ann að
taka ný má-l á dagskrá.
Þá 'hafi stjórnin og haft að engu
ýmsar samþykktir -og ályktanir
aðalfundarins, t. d. samþykktina
um, að K. F. S. hætti ekki m-eiru
fé í h. f. Gilslaug, en búið væri,
'svo -og þá samþykkt fun-darins,
að .stj-órnin skyl-di sjá um, að sam
þykktir fél-agsins yrðu teknar ti-l
rækil-egra atJhugUBár í -deildum
• félagsins nægile'-'a snemma til
þ'éss ao breytiiigþr á þeim, er
nauSsynbear kynnu að teljast,
i g-ætu orðio samþykktar á næsía
j aðal'í.undi, fc. e. aðálfundmum
I 1945.
8. GjörS-aifoeiðenáur skýra svo
íi'i, að 1 gildi hafi verið Sarrming
ur um k'iupféla'gsm'ál.milli Fram
s jknarféíags Sigluíjarðar, Aþýðu
fl'okksrékgs Siglufj arðar og Só-
sífilistafélags Siglu'fj-arðar. Hafi
fces-si sarnnino'ur á sínum tíma
v-erio gerour vegna top'streitu, er
verið' halfi í K. F. S., sem verið
hafi óheppileg' fyrir félagið. Hafi
sam-ningurinn því verið 'gerð-u-r í
þ-ví skyni að tryggja hagsmuni
kaupfélagsins með því að fyrir-
byggja deilur viðkomandi stjórn
málaflokka innan vébanda þess,
t. -d. um kosningar í -stjórn félags
ins. Samningi þessum h-afi Sós-íal-
istaféiag ‘Siglutfjarðar sagt upp
frá 1. janúar 1944 að telja, en
T 1 L
liggnr lei8i®
Úfbreiðið AibÝðubiaðiH.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN
Framhald aí 4 sáðu.
úr Iþessu méð iþví að fjölga stöð-
ugt starfsfó.lki, en það 'bætti ekki
úr skák, þegar skipulagið og
stj-órn'se-mina vantaði. Að lokum-
varð að leita til tveggja lögfræð-
inga, sem ekki eru kommúnistar,
til að greiða úr flækjunni. Kostn-
aðurinn, sem er orðinn við iþetta
starf Fiskimálan-efndar, nemur
engum smáupphæðum.
Söigunni víkur núi aftur til
Áka frá þeim Lúðvík og Hall-
d-óri. Samkvæmt samnmgunum
var 'hægt að losna við leigu skip-
anna þrjátíu dögum eftir stríðs-
lok í Evrópu. Margir hyggnir
mienn Ihvöttu stjórnina til-að nota
sér uppsagnarákvæðið, -enda aug-
ljóst, að skipanna var ekki lengur
þö.rf. En Áki þóttist enn hyggn-
-astur. Hann neitaði öllum ráðum
-og samningunum var ekki sagt
■upp. ,,Hyggni“ ihans hefur reynst
þan-nig, að stór-fellt tap hefur ver-
ið -á rekstri skipanna síðan.
Þá k-emur að seinasta þættin-
um í stjórnarhyggindum komm-
únista í samibandi við þetta mál.
í stað þess að -bregðiast man-nlega
við, þegar halli var orðinn á'
r-ekstrinum og taka lán til að
inna af höndum sjálfsagðar
greiðslur, létu þeir safnazt fyrir
vanskil við Færeyinga svo mán-
uðum skipti. Um það var ekkert
skeytt, þótt íslendingum væri
þannig sköpuð smán og niður-
læging meðal 'þessarar frænd-
þjóðar og hv-arvetna annars
staðar, er um -þetta spyrðist. Það
var ekki fyrr -en þetta framferði
hafði verið opiniberlega gagnrýnt
og alme-nningsálitið Ihafði fordæmt
það, að kommúnistar létu sér segj
ast og bættu úr vanskilunum, er
voru orðin -svo mikil að taka
þurfti tveggja millj. kr. lán til-að
mæta þeim.
Fyrir þ-á, sem hafa trúað gaspri
kommúnista, þeg-ar þeir ihafa ver-
ið að lofa /stjórnhæfni sína, mætti
þessi saga Færeyjasamningsins
yera lærdómsrík. Öllu fleiri og
stærri axarsk-öft og mistök er ekki
unnt að hugsa sér í ekki yfirgrips
meira máli, Og þó hafa kom-mún-
istar vaíalaust iagt sig hér alla
'frám. En Íiæfileikaríiír eru ekki
meiri. Ilér eftir ætti vissúlega
enginn að þurfa að glepj-ast til
fylgist við kommúnista vegna
þess, að hann tryði -á stjórnar-
ihæfni þeirra.“
Framkvæm-d færeyska skipa-
IieiigdiS'aiminiragsiinis, -sem Ákil
Jakobsson hef-u-r aráraaizt mieð
aðsto-ð Lúðvíks Jósepssonar o-g
Halldors Jómssoin-ar, raaun vi-ssu
lega. verða lenigi í mimnumi
hofð vegna heimsku o-g hvat-
'VÍsi þeiirra félaga.
vafalaust sé að stjórnarm-eirihluti
inn í K. F. S. hefði getað afstýrt
uppsögninni, ef -hann hefði vilj-
-að. Hann ha-fi hira's vegar ekki
gert það, en af uppsögn samning9
iras hafi síðan leitt illvígar deilur,
er á al'lan hátt hafi haft slæmar
atfleiðingar á málefni K. F. S.