Tíminn - 10.01.1964, Qupperneq 6

/ /
7 ’i
t 7 .7 / 7 7 7 T r '/-
konur og karl,
sem nefnist Fríða
Þa8 er heldur grámyglulegt í
hvíldarstofu verksmiö j ustúlkn-
anna, þar sem þær hafa fataskipti,
drfkka kaffiC sitt — eru opinská-
ar um hagi sina sem títt er um
konur — í sinn hóp. Hér eru þær
saman komnar niu vinnustúlkur
— og tveim betur, þvottakona stof
unnar og verkstjóri stúlknanna.
En það stendur yfir verkfall í stof
unni — af sérkennilegum toga
spunniö. varir frá upphafi og fram
undir leikslok. Á þeim tíma ger-
ist leikurinn Læðumar, sem verið
er að æfa í Þjóðleikhúsinu og verð
ur frumsýndur 16. janúar, og er
það fyrsta leikrit eftir finnskt
skáld á þessari öld, sem sett er á
svið hér á landi, er Baldvin Hall-
dórsson leikstjóri, þýðandi Vigdis
Finnbogadóttir, en leikendur
eEefu leikkonur, því að í leiknum
koma aðeins kvenpersónur fram
á sviðinu, sem mun harla fátítt í
svo fjöltnennum sjónleik. Hins veg
ar umgangast þær á vinnustaðnum
einn karlmann, sem þær nefna
aldrei annað en Fríðu.
íslenzkir útvarpshlustendur
kannast við höfundinn, Walentin
Ohorell, því að tvö af leikritum
hans hafa verið flutt í útvarpinu
hér, ,,Fabian opnar hliðin“ og
„Veggurinn": Hann er rúmlega
fimmtugur, gekk í menntaskóla og
háskóla og lauk þar meistaraprófi
í málfræði og bókmenntum. Fyrstu
bók sína, ljóð, sendi hann frá sér
29 ára gamall og fer ekki geyst
fram á ritvöllinn fyrst í stað. Næst
komu út eftir hann þrjár skáld-
sögur, ein leynilögreglusaga og
síðan flutt eftir hann nokkur út-
varpsleikrit. En það er ekki fyrr
en eftir stríð, að hann snýr sér af
alvöru að leikritagerð og hefur
verið svo fádæma afkastamikill í
þeim grein, að síðustu 15—20 ár-
in hafa komið frá hans hendi um
fimmtíu leikrit og er hann talinn
í allra fremstu röð norrænna leik-
ritaskálda eftir stríð, af sumum
talinn einna snjallastur þeirra, er
nú Hfa.
Fyrstu verulegu viðurkenningu
fékk hann fyrir „Fabian opnar
hliðin“, sem frumsýnt var 1949.
Siðan rekur hvert leikritið annað,
en frægast hefur þetta orðið, Læð-
umar, sem frumsýnt var í Kansan-
teatteri í Helsinki vorið 1961 og
eftir það í mörgum borgum ann-
arra landa. Geta má þess, að
Hlutverk og leikendur I Læðun-
um eru: verkstýran Marta (Guð-
björg Þorbjamardóttir), Rikka
(Kristbjörg Kjeld), Xenía (Bríet
Héðinsdóttir), Seija (Þóra Frið-
riksdóttir), íílirka (Bryndís Pét-
ursdóttir), Þóra (Helga Valtýsdótt
ir), Inga (Margrét Guðmundsdótt-
ir), þvottakonan Anna (Nina
á nefinu, les í dagblaði og jórtr-
ar stöðugt meðan hún les, það er
orðið að óviðráðanlegum kæk, því
að hún er forfallin togleðursæta.
Innan skamms kemur nýráðin
stúlka í verksmiðjuna, Inga, ný-
komin til borgarinnar. Anna legg-
ur henni reglurnar og þær taka
tal saman unz hinar stúlkurnar
þyrpast inn, ein af annarri.
Þegar þær koma inn og þar sem
þær standa í biðröð við stimpil
klukkuna, bera þær hver sinn per-
sónuleika. Þeim er enn í minni
það sem frítíminn hafði upp á að
ijóða: gönguferð með vininum,
?leði og sorgir, og loftið fyllist
klið masandi kvenna. Enn eru þær
einstaklingar og býsna mikið má
ráða um manngerð þeirra af því,
hvernig þær skipta um föt. Sumar
hafa fallegan limaburð og eru
kankvísar í fasi, jafnvel á þessum
stað. Aðrar eru þreyttar og stara
fram fyrir sig með beizkju í aug
um. Nokkrar tala hátt og hvellt,
aðrar hvísla sín á milli.
Komizt hefur á kreik söguburð
Hér þjarma þær verksmiSjustúlkurnar fyrst aS Mörtu verkstýru. XENÍA (Brfet HéSinsdéttlr) verSur alveg
Ó3 og stefnir á hana meS barefil: Hvað er hún aS gera meS okkur? Hvers vegna er hún að leggja slg svo
lágt, svona ffn dama, aS vinna með venjulegum verk smiSjustúlkum?
norska leikkonan Gerda Ring hef-
ur sett það á svið í þrem lönd-
um, mun hún hafa vakið athygli á
því, er hún vann hér að leikstjórn
á Pétri Gaut í Þjóðleikhúsinu og
jafnvel komið til tals, að hún setti
einnig Læðurnar á svið þar en
ekki getað sinnt því vegna anna
ytra. Þetta verður óefað spenn-
andi sýning og óvenjuleg og ekki
Sveinsdóttir), Ellen (Jóhanna
Norðfjörð), Sandra (Oktavía Stef
ánsdóttir) og Lísa (Birna Bene-
diktsdóttir).
Leikurinn er í tveim þáttum en
mörgum atriðum, og er hl'é þó
aðeins eitt í sýningunni, hefst
með nýjum vinnudegi með sker-
andi hljóði úr mörgum verksmiðju
flautum. Anna er fyrst ein í kaffi
vonum fyrr, að við fáum að sjá j stofunni, þessi gamla, útslitna og
á íslenzku sviði það, sem merkast | kaldhæðna vinnukona, sem hefur
er að gerast í leikritagerð í ná-iumsjón með kvennadyngjunni.
grannalöndunum. I Hún situr á stólkolli með gleraugu
ur um Mörtu, verkstýruna þeirra,
að ekki sé allt með felldu um til-
hneigingar hennar, hún leiti frek-
ar á stúlkur en karlmenn. Fyrst
hafi það verið Lillian, og hún sé
nú gengin af vitinu, og nú sé
Marta búin að ná tangarhaldi á
Rikku. Rikka hefur nú ekki mætt
til vinnu í nokkra daga, en kemur
nú, öll heldur ótútleg, enda
skemmt sér nótt eftir nótt og legið
með ýmsum. Samverkakonur henn
ar yfirheyra hana nú um samband
hennar og Mörtu, og Rikka stað-
BALDVIN Ieikstjóri lætur hendur
standa fram úr ermum.
e
festir söguburðinn að Mörtu áheyr
andi, sem er yfir sig hneyksluð á
óskammfeilni Rikku og vanþakk-
læti fyrir að hafa þegið af henni
húsaskjól, þegar hún lenti í gjá-
lífi og kom sér út úr húsi heima.
Stendur Marta á því fastar en fót-
unum, að söguburðurinn sé hel-
ber lygi, og kveðst hún hvorki
hafa slíkt samband við karla né
konur. Síðan rifjar hún upp hrylli
atvik úr bemsku sinni, þegar
óbunnugur fantur tók hana með
valdi á víðavangi. Við þessa sögu
setur þær allar hljóðar, en samt
sitja þær fastar við sinn keip, þær
hafa sem sé ákveðið að vinna ekki
lengur undir stjórn Mörtu og fara
ekki aftur inn í vinnusalinn fyrr
en þær fá vissu fyrir því að Marta
vflri úr starfi sínu. Síðan hefst
verkfallið í kaffistofunni og leik-
urinn fjallar um átökin í stofunni,
það er Marta gegn þeim öllum
hinum, sem verður ekki rakið frek
ar hér. En það eru snarpar og
Framhald á 15. siðu.
RFKKA (Kristbjörg K|eld) hefur spunnið upp kynvillusögur um MÖRTU verkstýru, en Iðrast svo orða sinna, fleygir sér að fótum hennar og
kysslr á hennl tærnar. ÞÓRA (Helga Valtýsdóttir) hreytir úr sér, að nú sé þeim báðum fyrir beztu að hypja sig burt. (Tallð frá vinstrl á mynd-
Inni: GuSbjörg, Krlstbjörg, Nína, Helga, Þóra, Bryndts, Margrét og Oktavfa).
Surtsey
Eyja við landið ísa
er nú úr sæ að rfsa.
Sjá má eldsúlur æða
óravegu til hæða.
í djúpinu sjórinn sýður.
Sædýr hvert burtu skríður.
Kjamorka leyst úr læðing
lýsir hér fslands fæðing.
Þanniig „ár vas alda“
öfl dulin sprenging valda.
Löndin risu úr legi
logandi á fyrsta degi.
Afl sem enginn mælir
upp um gígsopið dælir
eldi, ösku og gjalli,
orðið er það að fjalli.
Árin verða að öldum
askan að jarðveg köldum.
Þegar svo moldin myndast
máttug öfl saman bindast.
Frjókornin fuglar bera
fúsir í ey áð vera.
Loks koma blóm í brekkur
burknar og gróður þekkur.
Líður að landnámstíma
leggja menn þangað síma
reisa bryggjur og bæi
brátt er svo græddur hagi
kálfar og beljur haula
börnin slagara raula.
Elskast þar mey og mögur
menn skrifa ljóð og sögur.
Jarðeðlis jörmunkraftur
jötunsins birtist aftur
en meðan Surtur sefur
svefn hans þá athöfn tefur.
Þegar hann vaknar villtur
verða mun risinn trylltur.
Surtsey í djúpið sekkur
seyðið jötunninn drekkur.
Við búurn á gömlum glóðum
i gróðri á jötna hlóðum.
Því ísland er gamall gígur
já, gosey, er aftur hnígur.
Guðmundur Guðni.
6
TÍMINN, föstudaginn 10. janúar 1964 —