Tíminn - 28.01.1964, Blaðsíða 9

//
Stjórnin er nú eins
bíll
með sprungið á öllum hjólum
n
HELGI HARALDSSON, bóndi
á Hrafnkelsstöðum, leit inn í
ritstjómarskrifstofu Tímans fyr
ir nokkrum dögum, og við tók
um tal saman um daginn og veg
inn
— Þótti þér síðasta ár gott
viðskiptis, Helgi?
— Ekki get ég hælt því sér-
staklega, sagði Helgi. Þetta var
auðvitað merkisár, en ég tel
það eitt hið mislyndasta ár; sem
komið hefur á þessari öld, fyr-
ir landbúnaðinn að minnsta
kosti. Veturinn í fyrra var með
afbrigðum góður frá nýári þang
að til í páskaviku, en þá skipti
heldur cn ekki um eins og
menn muna, og urðu afleiðing-
ar þeirra umskipta afdrifarík-
ar. Sumarið var sæmilegt og
þurrkasamt, þegar það loks
kom, en það var stutt, því að
aftur herti að þegar í septem-
ber meira en venjulegt er á
þeim tfma.
Sá skattur, sem árið lagði á
bændur með þessum harðind-
um bæði haust og vor, að við-
bættum frostum í júlí, nem-
ur áreiðanlega milljónatugum,
og árið í heild fær þau eftir-
mæli hjá bændum, að það hafi
verið gallagripur hinn mesti.
— En varð þá ekki árferðið
betra í landsstjcrninni? Bætti
það ekki allt upp og vel það?
— Ja, við fengum auðvitað
nýja stjóm á árinu — en ekki
nýja ráðherra eða nýja stjórn-
arstefnu. — Þessi víxill, sem
„viðreisn" nefnist, var fram-
lengdur. En breytingin á stjóm
inni er helzt sú, að nú er hún
eins og bílgarmur með sprung-
ið á öllum hjólum — ekki vott-
ur eftir af kosningavindinum
f• á í vor. Og helzta uppbót
stjórnarinnar á árferðið fyrir
okkur bændur, verður líklega
að telja þá nýlundu, að vísinda
menn stjórnarinnar hafa komizt
að þeirri niðurstöðu, að sú stétt
n anna, sem öðrum fremur
framleiðir inatinn handa þjóð-
it,ni og færir henni í búið það,
sem hún getur ekki lifað án eða
látið sig vanta einn einasta dag,
sé nú orðinn mesti ómaginn á
þióðinni.
Stundum eru niðurstöður vís-
indamanna svo augljósir
sleggjudómar, að jafnvel ólærð
ir menn hljóta að voga sér að
andmæla.
— Lastu áramótagreinar
st jórnmálaforingjanna, Helgi?
— Ojá, maður verður að líta
á þetta . Það er með stjórnmála
leiðtogana eins og álfana, að
þeir eru helzt sýnilegir um ára
mótin — einkum þeirra innri
maður. Þess vegna er ætíð
hægt að átta sig betur á við-
horfi þeirra til mála við þessi
tímamót.
Mér finnst, að ef til vill sé
unnt að fyrirgefa menntamála-
ráðherranum, þó að hann skilji
lítt í landbúnaði, þar sem hann
þekkir ekki þá atvinnugrein
fremur en köttur sjöstjörnuna,
en innrætið leynir sér ekki —
og það er vetra að fyrirgefa. —-
Ég óska annars frændum vor-
um, Norðmönnum til hamingju
með að hafa fengið svo ágætan
og liðtækan farkennara til þess
að kenna ser landbúnað. Svo sé
ég það í blö'oum, að hann ætlar
svona um leið að fræða þá um
eicthvað, sem hann kallar „Frá
Snorra Sturlusyni til Laxness“.
Hvort er sem mér sýnist, að
hann verði að sækja fegurstu
fjaðrir sínar tilbændastéttarinn
ar, til bóndans í Reykholti og
sonar Guðjóns i Laxnesi? Væri
nú ekki líklegra, að honum
þætti merkilegri til frásagnar
sín eigin afrekssaga, eftir að
hann fór að stjórna menningu
íslendinga. En sælir éru hóg-
værir, því að þeir munu landið
crfa.
Svo langar mig til að minn-
ast á ráðherrann, sem stjórn-
ar aflaklónum, hann frænda
minn, Emil Jónsson. Hvað seg-
ir hann?
Hann segir, að árið 1963 hafi
nofnd starfað að athugun á hag
og rekstrarafkomu togaraút-
gerðarinnar og komizt að þeirri
niðurstöðu, að halli á hverjum
togara sé að meðaltali 3-4 millj-
ónir á ári. Ennfremur segir í
þtirn fræðum, að ýmsir þættir
útflutningsframleiðslunnnar
scu hreinlega að stöðvast vegna
stóraukins og sívaxandi til-
kostnaðar. Líklega mundi hinn
gamli og nafnfrægi Hafnfirð-
ingur, Örn Arnarson, skáld,
hafa orðað þetta þannig:
Allar tekjur upp étnar
illa eru rekin tryppin þar.

HELGI HARALDSSON
Svo fjallar Emil um þessi al-
þekktu viðreisnarbjargráð, sem
ern búin að gera ólíft i land-
inu, og ræði ég ekkl um þau.
En það er svolítið meira blóð
í kúnni, meira að segja alveg
spánnýtt bjargráð, og leggið nú
við eyrun, bændur góðir. Emil
segir orðrétt:
„Eitt vil eg svo nefna að lok-
um,'og það eru hin lögbundnu
teugsl milli raupgjalds og verð-
lags, sem hafa verið í gildi og
eru að verulegu leyti enn. Þó
að vísitöluálag á laun hafi ver-
ið afnumin, er enn eftir sara-
band á milli almennra launa í
landinu og landbúnaðarafurð-
anna. Á því er enginn vafi, að
þau tengsl valda miklu um þá
öfugþróun, sem átt hefur sér
stað enn í launamálum og verð
lags, sem bezt má sjá af því,
að í október og nóvember s. 1.
hækkaði framfærslukostnaðar-
vísitalan þeirra vegna um 6
stig, sem er þriðjungur af árs-
hækkuninni Virðist nú fylli-
lega tími til kominn, að verðá-
kvörðun landbúnaðarvara sé
tekin til gagngerðrar endur-
skoðunar“
Þetta segir Emil, og nú held
éP, að öllum frændum hans lífs
og liðnum, að Fjalla-Eyvindi
ekki undanskildum, þyki meira
SMÁSPJALL VID HELGA Á HRAFNKELSSTÖÐUM UM
ÁRFERÐIÐ TIL LANDS OG STJÓRNAR OG BÚVÍSINDA-
MENNINA GUNNAR, GYLFA OG EMIL FRÆNDA HANS
tn nóg um, og að þeir fari jafn-
vel að skammast sín fyrir hann.
— Og hvaða efni ætli þeir
hafi til þess?
— Var hann ekki búinn að
segja áður, að kaup embættis-
inanna hafi hækkað um 407o og
verkamanna um 30%. Þettá er
iíka staðreynd, og einnig hitt,
að afurðir bænda hafa í sama
tíma haekkað aðeins um 20,8%.
Svo koma ráðherrar fram á
krossgötum og segja, að það séu
Dændur, sem valda þessari öf-
ugþróun, 02 um fram allt verði
að taka þá úr sambandi. Ætli
það séu ekki einhverjir fleiri,
og þá ef til vill í æðri sessi,
sem þyrfti að taka úr sambandi.
— En þú ættir nú að gefa
fremur gaum að því, sem land-
bunaðarráðherrann segir.
— Já, og hvað segir hann
um öll þessi boðorð? Heldurðu,
að ég hafi ekki reynt að fylgj-
ast með því. En sú leit hefur
engan árangur borið, því að
ég get ekki betur séð, en hann
hafi tekið þann kostinn að
þegja. Þó skal ég taka það
fram. að ég hef aldrei efazt
um það, að Ingólfur Jónsson
vilji landbúnaðinum vel, og
það vita allir bændur. En hitt
vit.um við líka að hann er
varla sjálfráður, og það er ekki
von að vel fari, þegar umhverf-
is hann sitja sex stjórn-andar
honum verri. Ég held, að bænd-
ur vildu gjarnan heyra hans
álit á boðskap Emils og Gylfa.
En Ingólfur hefur ekki held-
i:. haft sérstakt hjúalán. Hann
á t d. einn pólitískan fósturson,
Gunnar nokkurn Bjarnason,
ráðunaut með meiru, og hann
hefur kvatt sér hljóðs í Mbl.,
og er ekki myrkur í máli frem-
ur en venjulega - og honum er
alltaf að fara fram. Fyrir nokkr
um árum birtist bréf til Gísla á
Hofi frá Gunnari í Frey, og þá
hólt ég, að ekki væri hægt að
skrifa vitlausari grein. En Gunn
ai hefur bætt metið síðan. Þá
átti hvorki að hafa hús né hey
handa ánum. En nú er gengið
enn lengra og ekki talið nauð-
svnlegt að hafa bændur í land-
mu heldur.
— Er þér eitthvað í nöp við
Gunnar?
— Nei, blessaður vertu, það
er nú síður en svo. Fyrir svo
sem tuttugu árum fórum við
Gunnar saman um allt Suður-
land til þess að kenna bændum,
eða svo átti það nú að heita
Fiá þeirri ferð á ég margar
góðar endurminningar, því að
elskulegri félaga en Gunnar er'
ekki hægt að fá, og hann er allt
af góðkunningi minn síðan. En
undir ferðalokin sagði hann
*einu sinni við mig: Hvernig í
fjandanum stendur á því, að
bændur virðast trúa þér betur
en mér? Ég held, að þeir haldi
alltaf, að ég sé að plata þá- Ég
gæti bezt trúað því, að þeir
séu smeykir um það núna.
— Þetta er landbúnaðarhag-
fræði af hæsfcu gráðu maður.
Það heitir skynvæðing.
— Já, alveg rétt. Stórmerki
gerast nú, ef Gunnar Bjarna-
son verður helzti postuli skyn-
væðingar á íslandi. Það væri
gaman að vera í tímum hjá
Gunnari, þegar hann er að
kenna Igndbúnaðarhagfræði á
Hvanneyri. Ég tel víst, að
hann byrji og endi á sama hátt
Gg Cató gamli hinn rómverski
forðum: „Fyrst og síðast legg
eg til, að Karþagó verðl lögð í
eyöi". Hvort Gunnari end-
ist kenningin til eins langrar
frægðar, læt ég óspáð.
— En þú, hver eru þín ráð?
Væri ekki rétt að sannprófa
með einhveijum hætti vísinda-
kenningar þeirra Gunnars,
Gylfa og Emils?
— Jú, það er satt, og ég hef
eina tilögu fram að bera til
viðreisnar i landinu. Gunnar
segist eiga penna og gott blað.
Það á ég líka. Mér er sagt, að
í Hafnarfirði liggi 5 togarar
bundnir, af því að enginn rekstr
argrundvölíur sé undir útgerð
þeirra. Og mér skilst það á Em-
il frænda mínum Jónssyni, að
það kosti um 20 milljónir í tapi
á ári að gera þá alla út. Nú
legg ég það til, að Hafnfirðing-
ai selji einn þessara togara í
þágu vísindanna, og kaupi fyr-
ir verðið svín og hænsn og
flytji þau að Krísuvík. Síðan fái
þeir Gunnar Bjarnason fyrir
bústjóra og láti Gylfa gera upp
búreikningana. Þegar gróðinn
og glæsibragurinn blasir við
öllum eftir svo sem tvö ár, skal
ég heita þessum búvísindamönn
u.m því að beita mér fyrir
bændaför af Suðurlandsundir-
lendi til Krísuvíkur, svo að augu
manna megi upp Ijúkast fyrir
stórmerkjunum. Allt er þá
þiennt er eins og trú von og
kærleikur (þessara manna til
bændanna)
Guðmundur hinn ríki á
Möðruvöllum þurfti þess með
að láta færa sér heim sanninn,
og það gerði Ofeigur í Skörð-
um eftirminnilega. Nú gefst
Gunnari Bjarnasyni færi á að
taka að sér þetta hlutverk
svslunga síns og vafalaust for-
föður líka. Ég óska þess af al-
hug að honum takist þetta vel,
og þá munu bændur fara að
hlusta frá fjalli til fjöru, sagði
Helgi að lokum. — A.K.
J
mér finnst ég líka sjá að hverju
hann hefði stefnt í námi. Vélfræði,
verkfræði, til þessa mun hugur-
inn heitast hafa leitað. Nú
en möguleikarnir í dag
voru ekki fyrir hendi 1885, því
miður. Á uppvaxtarárum Gísla
urðu fátækir piltar og stúlkur að
sætta sig við næsta krappan kost
á andlega sviðinu og leitast við að
byggja sig upp á eigin námi ef
þau höfðu manndóm til. Þessa
leið fór ungi pilturinn á Syðra-
Hvarfi og honum reyndist drjúgur
heimafenginn baggi er út í lífs-
baráttuna kom .
Það segir sína sögu um álit og
traust sveitunga Gísla á honum,
að tæplega þrjtugur að aldri er
hann orðinn oddviti Svarfaðardals-
hrepps og sýslumaður 1902—’14.
Til þess nú að gera langa og
merka sögu stutta, þá hljóðar hún
svo. Gísla voru falin flest þau
störf í sveitarfélaginu er að félags
málum lutu, ýmist sem odda-
manni eða í stjórn. —
Átti hann því um langt skeið meiri
og minni þátt í öllum nýjungum
og framvindu framfaramála sveit-
arfélagsins, samvinnulipur og
flestum glöggskygnari.
Tvennt er þó það, sem ekki má
falla niður, en taka sérstaklega
fram, þá Gísla er minnzt að leið-
arlokum og snertir hvort tveggja
samgöngumál innan sveitarinnar.
Hið fyrra eru afskipti hans af
að fá byggðar brýr yfir Sklðadalsá
og Svarfaðardalsá, en ár þessar
falla eftir samnefndum dölum, áð-
ur en þær sameinast í eitt. Ár
þessar gátu í vatnavöxtum orðið
hin verstu flögð og ófærar með
öllu.
Fyrir atbeina Gísla og annarra
góðra manna veitti Eyjafjarðar-
sýsla fé til brúabygginga yfir ár
þessar. Tókst Gísli á hendur að
sjá um framkvæmd alla og að ger-
ast yfirsmiður og þótti mikið í
ráðizt af ófaglærðum manni. —
Teikningu og líkan að brúnum
gjörði hann og mun líkan þetta
geymt í Iðnminjasafni Reykja-
vík. Þetta verk var eins og önn-
ur verk, er Gísli leysti af hönd-
um smekklegt og traust^og lofaði
meistarann. Hversu mikil lausn
þessi framkvæmd var í samgöngu
málum sveitarinnar, þarf ekki að
lýsa, það segir sig sjálft
Hin samgöngubótin, er Gísli var
fyrsti hvatamaður að og forystu-
Framhald á 13. tffiu.
T í MI N N, þriðjudagur 28. janúar 1964 —
ð