Tíminn - 05.03.1964, Blaðsíða 9

Þegar þessari spumingu var
kastað fram átti henni að fást
B svarað vel og tæmandi, en
I það gerist ekki að sinni. Hesta-
mennska er lítttæmanlegt safn
eiginleika og þeirra allra góðra,
snýr auðvitað að hrossum, en
fyrst og fremst mun hún
nálgast það, ef eitt orð skal
um hafa, að heita kennsla.
Sveitir tæmast, starfssvið
hrossa minnkar og breytist, en
alltaf fjölgar þeirn mönnum,
hvort sem við hesta fást eða
ekki, sem enginn heilvita mað-
ur hefir nokkru sinni leiðbeint
um nokkra tegund skepnumeð-
ferðar og mættu því þola að
heyra um slíkt talað og aldroi
hafa lært neitt um sjálfa sig
eða aðra af alvarlegri sam-
vinnu við skepnur hvorki við
björgun sauðfjár í drápshríðum
né við eigin lífsháska í hrekkja
snerru á hestbaki í sundvötn-
um á fjallvegum eða klungrum
né í þrekraunum langferða, en
það er stundum lærdómsríkt
að sjá hvernig valdkenndin, trú
in á eigin yfirburði eða ótti
við eitthvað utanaðkoimandi
Á Sauðárkrókl er tamningastöS og hér sjást tvelr tamnlngamenn, Jón Baldvinsson á Mósu frá Brenni-
gerði og Stefán Helgason á Jarp (stóðhesti) frá Glæsibæ.
Bréf til
Gunnars
Bjarnas.
Kirkjubóli, Önundarfirði,
15. febrúar 1964.
Góði málvinur Gunnar minn!
ÉG HEF heyrt svo mikið talað
um þig undanfarna daga, að mér
finnst ég megi til að senda þér
línu og segja þér eitthvað af því
Mér hefur lengi þótt gaman að
þér, — þér dettur ýmislegt í hug
og þú ert óragur að segja það, og
þetta hvort tveggja er nauðsyn-
legt.
Ég las það í blaði eftir þér þeg-
ar þú varst á leið að Hólum, að
þú værir trúaður og þá vissi ég
það fyrir að þú ert hneigður fyr-
ÍK andlegan skáldskap. Ég ætla
því að skrifa hérna tvö erindi, sem
komu næstum ósjálfrátt yfir var-
ir mér, þegar ég var að gefa kún-
um í morgun. Þau eru svona:
Loks er okkar litlu þjóð
lausnarandi fæddur
ráðin henni gefur góð
Gunnar skyni væddur.
H vað er hestamennska?
getur breytt kunnugum manni
í annan ókenndan, opinberað
ráðsnilld og seiglu eða flett
ofan af gauðarskap, flaustri
eða grimmd- Þar sem óvanur
maður tekur sér vald yfir hesti
mætti því gjarnan spyrja um
hestamennsku hans.
í landi þar sem enginn er
reiðskólinn, en borgarbúar ->
vanir skepnum, gerast til þess
vonum fleiri að reyna að
skreyta för sína með hestum,
hvort sem skrautsauki verður
af eða skamcnarefni, væri þess
að vísu kostur að semja ein-
hvers konar reglur um algeng-
ustu viðbrögð við háttalagi
hesta sem og um það, er
manni mætti sízt verða að
fyrrabragði gagnvart hesti. Eitt
hvað slíkt kynni að bæta vit-
und framkomu þeirra óvaninga
á meðal manna, sem sjálfir
vildu temjast láta, en það kæmi
auðvitað að litlu haldi við sjá'.f
byrginga þá, sem allt þættust
vita um hross og hrossa »neö-
ferð annaðhvort af brjóstviti
sínu nýtilkomnu eða af áunn-
um eiginleikum frá skreiðar-
ferðum langa-langafa síns, og
eins þótt gamli maðurinn hefði
enga skreiðarferðina farið.
En það er nú svo með hesta-
mennsku og allt það, er telst
að nokkru eða öllu leyti til sér
gáfna, að bæði er óvíst að það
erfist með skilum þegar ættir
ganga fram, og eins verður það
aldrei lært af öðrum svo vel
sé. Ef til er frækorn einhverrar
slíkrar hæfni, þá vex það á
viðfangsefninu eins og gróður
á mold, þótt glæða megi eða
hindra með áhrifum annarra.
Kennaraskólar kenna t. d. verk
ið að kenna, en þegar til fram
kvæmdarinnar kemur nægja
engin próf né skólaframi. Þar
þarf þúsundir annarra við-
bragða en nokkurt nám tekur
yfir og þó fyrst og fremst skyn
samlega og réttláta kurteisi
gagnvart nemendum og náms-
efni og það engu síður ef"
fengizt er við málleysingja,
æstar og andvígar, ómálga
skepnur.
En því er hér miðað við
kennslu að hestamennska er
kennsla og því örðugri en sam
nefnt starf skólakennara sem
nemendurnir eru fjarlægari
kennaranum að hugsunarhætti.
óskum og athöfnum. Hesta-
mennska er samkvæmt því
sjaldgæfari en listfengi við
kennslu eða eiginleg skáld-
gáfa og líklega ásamt annarri
dýratamningu fjölþættust allra
lista og vandfundnust. Hún
sprettur ekki upp úr lakari
jarðvegi en blöndu af góðvild,
ráðsnilld og þollyndi ásamt
nokkurri líkamlegri færni.
Þótt flestar samlíkingar
haltri, kynni það að vera sam-
anberandi að kenna hesti gang
og að kenna manni að leika á
hljóðfæri án þess að kunna
nokkurt lag að leika sjálfur
eða einu sinni að hafa hendur
til að sýna með aðferðina við
verk það sem netnandinn á að
framkvæma, er þó lærdómur
hests á gangi minna verður en
mörg önnur framkomuprýði
hans og auðlærðari en huga--
farsbreytingar kaldlynds
-hrekkjahests, sem orðið hefir
að vini manns.
Þegar þessi getur orðið nið-
urstaðan — og það hefir hún
stundum orðið, — þrátt fyrir
áðurnefnda örðugleika og þrátt
fyrir það að kennari og nem-
andi eiga sér ekkert sameigin-
legt mál, þá mætti meðalgreind
um mönnum og meira vera það
ljóst, að hestamenn muni ekki
vera næsta margir- Þar er ekki
um flokk að ræða, heldur í
mesta lagi örfáa einstaklinga
og mun þó fyrirbærið vera til.
bæði sanna það einstöku hestar
og svo er óalgengt, að því sé
nafn gefið, sem enginn þekkir.
Én það-er. til önnur list auð-
veldari en hestamennska, og
þó'nægilega örðug flesturi
mönnum, enda oft haldin vera
hestamennskan sjálf. Hana °r
gott að hafa með þeim vísi til
hestamennsku, seen finnast
kann, ef nokkur er. Sú fylgi-
kona heitir reiðmennska og
er allrar virðingarverð á með
an hún þykis.t ekki vera aðal-
atriði og eins þótt hún sé að
öllu minni mannprýði en hesta
mennskan.
Reiðmennska er í því fólgin
að geta setið á hesti og látið
hann með illu eða góðu koma
einhverju ákveðnu til leiðar.
Til þess að fá það fram eru til
ýmis hjálpargögn svo sem
beizlisstengur með því, er þeim
fylgir og fylgja ber, svipa og
sporar, áhöld, sem geta, ef
þeitn er kunnáttusamlega beitt
skapað þrælsótta og flótta frá
hugsanlegri refsingu fyrir lítil
afköst eða skakka stefnu, en
eru hvorki góðmannleg né holl
i sumra manna höndum.
Dæmigerð reiðmennska kem
ur fram i fornri sögu, sem nú
skal flutt, þótt að öllum líkum
sé hún skáldskapur og ósk-
hyggja, en ekki sannleikur-
Bændur nokkrir norðlenzkir
voru á heimleið úr kaupstað og
höfðu komið hestunum á vinnu
menn sína, en fóru nú lausríð-
andi tneð hvíldum og léttri
reið á milli áningarstaða. Þar
bar allmikið á ungum klárhesti.
hlaupavarg, fjörháum og fékk
einhver samferðamannanna sér
til orðs, að það væri leitt með
- svo skörulegan hest að hann
skyldi ekki hafa mýkindaspor
Þá hraut út úr öðrum, a'ð
auðvitað hefði hesturinn skeið
eins og aðrir almennilegir hest
ar, því þett.a var á þeirri tíð.
þegar varla mátti reiðhestur
heita nema vakur væri.
Maður þessi var óðara beð-
inn að sanna mál sitt og var
því boði tekið, áð og farið að
hafa hestaskipti.
Þar voru grundir nokkrar
framundan og þær mjög göt-
uen skornar.
Maður sá, er leita skyldi
skeiðsins í klárhestinum, lagði
á hann hnakkinn sinn og tók
út úr honum beizli eigandans.
Reiðbeizli sitt var hann með í
hendinni. Allt í einu vatt hann
sér á bak á taumlausan foi-
ann og rak í hann skellihögg
með beizlinu
Hesturinn brá við í ótta og
ofboði og tók æðislegt stökk-
flug eftir götunum, en ekki
mörg tök áður en reiðmaðurinn
vatt sér svo til í sæti, að hestur
inn hrökk úr götu. .
Framfótur hindraðist af götu
bakka, svo að báðir fætur sömu
hliðar urðu samtaka en flugið
of mikið til þess að aftur yrði
skipt um skrefaröð.
Þá þótti skeiðað þar sem þeir
fóru.
Væri þessi saga sönn, sýndi
hún reiðmennskuna ,en hesta-
mennska er það ekki að lemja
saklausa skepnu með járnbút-
um festum neðan í alinarlang-
ar ólar eða þótt nokkru styttri
væru. Þá er sífellt taumajag
litlu góðmannlegra, einlægar
rykkingar eins og þegar veiði-
bráður maður keipar í fáfiski,
en þess háttar hnykkingar eru
nú verka tíðastar hjá ýmsum
þeitn, er opinbera reiðlag sitt
hér í Reykjavík, hvort sem hest
arnir koma með þann vana til
borgarinnar, að þurfa slíks,
eða eru með strokkbulluhreyf-
ingum þessum minntir á áfram-
hald það og gangvöndun, sem
þeim kynni að gleymast ef þeir
Framhalo á 13 síðu
Öllu léttir óstandi
íslands sveita bráðum
gnægtabrunnur gjósandi
Gunnar i skynsins váðum.
En það eru ekki allir, sem taka
undir þennan spádóm minn. Og nú
kem ég að kjúklingafræðunum.
Þeir eru sumir að segja, að þess
ir reikningar þínir séu hálfgerður
Gylfareikningur, en það kalla þeir
Gylfareikning, þegar ekki eru tekn
ir með nema einstakir liðir úr
dæminu. T. d. segja þeir, að kjúkl-
ingar fáist ekki nema úr eggjum
og eggin fáist ekki nema úr hæn-
um, og þær hænur þurfa jafnvel
að hafa hana nærri sér og ein-
hverjir myndu þurfa að annast
það hænsnabú og það fólk megi
reikna með í kjötframleiðslunni.
Þeir halda því sem sé fram að
dagsgamall kjúklingur af holda-
kyni hljóti eitthvað að kosta. Og
hvað á ég að segja við því, Gunnar
minn?
En bíddu nú við. Þeir segja svo
sem fleira en þetta. Þú ætlast til
þess í Mbl. að 3,7 kg. af korni
fari til að framleiða eitt kg. af
kjúklingakjöti. Svo kemur Jón á
Reykjum í handbókinni hjá Agn-
ari og segir, að hér á landi hafi
farið 5—8 kg. til að framleiða
hvert kg. af kjötinu. Og þá segja
þeir grannar mínir, að fóðrið á
hvert kjötkiló sé komið í 40 krón-
ur og ef verði kjúklingsins dags-
gamals sé bætt við verði þetta
líklega 50 krónur en með þinni
fóðureyðslu ekki nema 30 krón-
ur, en jafnvel það finnst þeim
vera dálítill frádráttur.
Ég hef nú bent mönnunum á
það, að þú segir hvergi að reikn-
ingurinn sé tæmandi hjá þér. En
þá herða þeir sig upp og segja, að
af þessum tölum dragir þú álykt-
anir, — þessar tölur séu hjá þér
hyrningarsteinar skynvæðingarinn
ar — öll þín skynvæðing byggist á
Gylfareikningi. Og hvað get ég svo
sagt við þessu, Gunnar minn?
Mér finnst Jón á Reykjum illa
launa góða auglýsingu að fara að
glopra þessu út úr sér um fóður-
eyðsluna hjá sér. Hann er sjálfsagt
fróm og hrekklaus sál, en liklega
er hann litlu skynvæddari en
bændur almennt.
Eitthvað hafa nú karlamir lfka
Framhald i 13. siSu
T I M I N N, fimmtudaginn 5. marz 1>64 —
t)