Tíminn - 11.09.1964, Side 8

LÁRUS JÓNSSON:

UPPSALABREF
Sitmri er tekiö að halla, höf-
uðdagur liðinn. Sumarletin er
í rénum. Þá er að neyta færis,
tvfhenda pennan, því sitthvað
hefir markvert skeð í Svíþjóð
hinni köldu, sem sjaldan hefir
borið svo nafn með rentu sem
nú.
í bemsku minni, á meðan
ég énnþá nennti að lesa bæk-
ur, las ég söguna um grfsina
tvo, nöfnum þeirra hefi ég
gleymt, sem sluppu úr stíu
sinni einn fagran sumardag og
tóku ófrjálsri hendi hjá skradd
ara sveitarinnar sinn spari-
klæðnaðin hvor. Síðan gengu
þeir og spókuðu sig í sólskin-
inu og stássinu, til þess er
forarpollur varð á vegi þeirra.
Þá varð gríseðlið spjátrungn-
um yfirsterkara og þeir steyptu
sér f pollinn og böðuðu sig af
beztu lyst.
Um miðjan sjötta tug aldar-
innar frétti ég af þeim félög-
um aftur, þá voru þeir í opin-
berri heimsókn i Bretaveldi og
þeir spókuðu sig allt hvað af
tók. Þeir vildu svo gjarnan
blanda geði við hinn venjulega
borgara, vera eins og hann,
taka f hönd hans um stund.
Þegar öryggislögreglan hindr-
aði þá rann á þá gríshamurinn
og þá rýttu þeir sáran. Þá hétu
þeir Bulganin og Krústjoff.
Margt hefir síðan skeð og
fyrir þeim fóstbræðrum fór
eins og litlu negrastrákunum,
að einn þeirra sprakk á limm-
inu og Krústjoff er einn eftir.
I-Iann þefir þó ekki lagt niður
gönguferðir, langt í frá. Þó er
ennþá eins og gríseðlið fái yfir-
höndina ef álitlegur forarpoll-
ur verður á vegi hans. Þannig
lá við að hann færi í fússi heim
frá Ameríku fyrir nokkrum
árum. þegar lögreglan neitaði
honum um að sjá Disneyland.
Hann varð hinn reiðasti og það
tók Eisenhower langan tíma að
bliðka hann, svo að Camp
David andinn kafnaði ekki í
móðurlífi. Ekki bætti úr skák.
að verkalýðsleiðtogarnir vestra
þvældu hann með nærgöngul
um spurningum og illkvittnum,
svo við lá að hádegisverð-
urinn, sem þeir buðu honum
upp á, stæði í gestinum. Já.
það má rýta af minnu.
Krústjoff kom til Skandin-
avíu í vor, sællar minningar.
Auðvitað er ástæðulaust að
fara hér orðum um heimsókn-
ina. Aðrir hafa áður gert það.
Við vitum nú að hann er rösk-
ur ekki bara við vodka, heldur
og fullgóður ræðari. Hann átti
í ídeólógiskum viðræðum við
Jens Ottó Krag, Af því lærði
Krústjoff að láta svo eldfima
hluti eiga sig. Annars seig á
Krústjoff brúnin við hvert
hnyttiyrði frá Krag, hann hefir
ekki danskan húmor að minn-
sta kosti.
Erlander lærði af því að
skilja alla fyndni eftir heima
á meðan á nelmsókninni stóð.
Hins vegar varð lögreglan að
gæta Krústjoffs þeim mun bet-
ur, hér var allt í pati og skelf
ingu. Lögregluvörðurinn var
þó oft meira hjákátlegur en
traustur.
Það sýndi sig fljótlega eftir
að Kfústjoff kom til Noregs
að Norðmenn tóku öllu léttar
á vörzlunni og likaði karli það
vel. Hann bar sig upp undan
Svium.
Það var auðvitað að Krústj-
off kæmist í tæri við grísi í ferð
sinni, þótt ekki rynni á hann
móðurinn að ráði. Honum mis-
líkaði mjög að fá ekki að kaupa
kynbótagrísi af Dönum. f Stokk
hólmi slepptu gárungamir
grísi með mannamyndum mál-
uðum í bak og fyrir í nágrenni
konungshallarinnar.
Fyrir heimsóknina og á með
an á henni stóð var mikið rætt
um Wallenbergmálið svo kall-
aða. Wallenberg var ungur
sænskur diplómat í Ungverja
og örlög einstaklinga er þó
varla viðurkenndur gjaldmiðill
í góðvildarverzluninni. Það er
varla sýnileg ástæða fyrir
Krústjoff í Rússlandi. Hann get
ur alltaf kennt Stalín um. Hins
vegar er ljóst að Wallenberg
var ekki sé eini — ekki einu
sinni sá eini Svíi — sem týnd-
ist í Evrópu og Eystrasalti á
þessum tíma. Þær eru þó
nokkrar skipshafnir sænskar,
sem týndust á Eystrasalti á
stríðsárunum, sem talið er trú-
legt að Rússar hafi af mistök-
um eða öðrum ástæðum sökkt.
Þetta verður trúlega aldrei
ar og alltaf má prýða vitleys-
una með myndum af kúnum,
eða þá prinsessunni.
Sjónvarpið brást heldur ekki
skyldunni. Athöfninni var sjón
varpað, og sendingin endurtek
in tvívegis sama kvöld og vígsl-
an fór fram. Að sjálfsögðu var
athöfnin túlkuð í sjónvarpinu,
af sérfræðingi í kvenfatatízku.
Þetta er ofureðlilegt. Það var
ekkert við sjálfa hjónavígsluna,
sem vert var að senda í sjón-
varpi, annað en snobbið og
spjátrungsskapurinn, sem situr
í hásæti, þar sem konunglegir
fara.
Mér er ekki grunlaust um að
fríherrahjónunum á Kýrbergi
hafi þótt rióg um árangur PR-
starfseminnar. Síðan hjónakorn
in komu úr brúðkaupsferðinni
hefir verið látlaus straumur
ferðafólks heim á hlað. Held-
ur þykir ferðafólkið hafa gert
sig heimakomið, slegið upp
Frá fermingu Carls Gústafs. Sænska konungsf jölskylda n á tröppunum.
landi við stríðslokin og bjarg-
aði lífi fjölda gyðinga á þeim
tímum. Hann hvarf í óreiðu
uppgjafar Þjóðverja. Smám
saman tók að spyrjast um hann
í rússneskum fangabúðum
Fjöldi eftirgrennslana var ár-
angurslaus, þangað til Stalín
var með öllu dauður og graf
inn. Þá var því svarað að Wall-
enberg hafi dáið i rússnesku
fangelsi 1948. Þetta ' stakk í
stúf við ýmislegt, sem frétzt
hafði, og létu sænskir sér þetta
ekki nægja. Nú bundu menn.
af blöðum að dæma, miklar
vonir við komu Krústjoffs. Eg
veit ekki hverju sænskir stjóm
málamenn höfðu búizt við.
Kannske móðga ég einhvem.
þegar ég segi að mér virðist
fáránlegt að búast við öðru
svari en því sem gafst, þ. e
ek'kert nýtt um Wallenberg.
Það er örðugt að ímynda
sér fullvita stjórnmálamann.
sem hyggst vinna hylli erlendr
ar þjóðar, með því að fyrst
halda þegn hennar í fangelsi
án dóms og laga í nær tvo
áratugi og síðan við opinbera
heimsókn koma með þennan
sama þegn sem gjöf á silfur-
fati. Væri hægt að ímynda sér
verra mannætuhátterni? Auð-
vitað hefði enginn trúað að
Krústjoff hafi fengið nýjar upp
lýsingar um Wallenberg á
þetm tíma að eðlilegt mætti
teljast að hann flytti þær sjálf
ur við heimsóknina. Mannslíf
sannað, aðeins líkur að því
leiddar.
Prinsessubrúðkaup.
Aðrir stóratburðir hér eru
auðvitað brúðkaupin. Tvær af
Sibylludætrum hefir konungur
gefið á brott í sumar. Það létt-
ist á fóðrunum hjá Sibyllu.
Sú yngri. Desirée, var gefin
fríherra af vestra Gautlandi.
Silferskjöld. Eitthvað hefir
hans verið getið í blöðum. Við
töldum yfir 30 myndasíður um
skötuhjúin í .einu hefti eins
vikublaðsins. Þá eru önnur tal-
in konunghollari. Þótt ekki hafi
mikið af því, sem skrifað hefir
verið festst í minni þá er mér
ljóst að maðurinn er fideikomm
issaríi. Þeta þýðir, að hann er
höfuð ættarinnar og veldur
öllum auðnum. Fyrirkomulagið
er að sjálfsögðu leifar frá feo-
dala kerfinu, sem mjög var
útbreitt í Svíþjóð. Nú er lögun-
um á þann veg snúið, að þegar
núverandi fideikommissaríi fell
ur frá má mynda hlutafélag af
eignunum, til þess að allir erf-
ingjar megi njóta ávaxtanna
Hvað um þetta, pilturinn tók
við af föður sínum látnum
fyrir nokkrum árum og fékk
þá á sig erfðaskatt, sem nam
einni milljón sænskra króna
Síðan er hann að borga. Hann
hefir nóg að gera. Það er aug-
ljóst að ein milljón í skuldir
ekki sízt í skattaskuldir er efni
í margar og langar blaðagrein
meðhöfðum borðum og jafn-
vel tjöldum á grasflötum trjá
garðsins, gengið um og gægzt
á glugga, hvort ekki mætti ein-
hvers staðar festa auga á hús-
ráðendum. Að lokum leitaði frí
herran verndar lögreglu, sem
fékk ærið að starfa meðan á
sumarfríum stóð. Mætti helzt
líkja starfa þeirra við þann,
sem strákar í sveit á íslandi
kannast við: að reka kúahjarð
ir úr kálgarði. Nokkru síðar
var svo röðin komin að elztu
dóttur Sibyllu, Margarethu.
Hún verður þrítug í haust. Hún
var fyrir nobkrum árum í tygj-
um við barpianista, bróðurson
brezka forsætisráðherrans,
Douglas Home. Það sprakk, og
hann er nú vel kunnur blaða
maður í London, einn hinna
fyrstu að dylgja í blöðum um
samband Keeler og stjómarinn
ar. Þetta er auðvitað óviðkom-
andi nú, brúðgumi Margrétar
er fertugur buissnessmaður
Aðalorsök hryggbrots Homes
um árið var sögð lélegur efna-
hagur hans. Því hefir efnahagur
Johns Amblers auðvitað verié
til umræðna, og sýnist sitt
hverjum. Expressen hefir þó
sagt að jáyrði Margrétar væri
röskra tveggja nrilljóna virði.
Nú vitutn við, sem í Svíþjóð
dveljumst, að þeir Eisenhower
og Mont.fommery geta hvort
heldur beir vilja haldið
áfram eða hætt að kýta um það
hvor þeirra vann síðari heims
styrjöldina. — Við vitum nefni-
lcga að sá rétti heitir John
Kenneth Ambler og er fram-
kvæmdastjóri í flutningafyrir-
tæki í London. Þvílíkar hetju-
dáðir maðurinn drýgði í styrj
öldinni! Jaenne d‘Arc fölnar
við hlið hans. Hann bjargaði
félögum sínum með annari
hendinni og skaut óvinina með
hinni.
Sjónvarpið gerði að sjálf-
sögðu engan systramun. Þrisvar
sinnum sama daginn sá sænska
þjóðin hvemig fólkið klæðir
sig við 'konungleg brúðkaup.
Klukkutími í hvert skipti.
Það var eins og við manninn
mælt. Ekki var brúðkaupi nr.
2 fyrr lokið en allir þessir smá-
sálarlegu, materíalistisku vesa
lingar, sem kalla sig kúltúr-
róttæka og jafnvel lýðveldis-
sinna risu upp á afturfætuma
og mótmæltu þessu örlæti sjón
varpsins. Þetta var jú, fráleitt,
örlætið snéri ekki að konungs
fjölskyldunni, nei hún fórnaði
fjölskyldulífi sínu, til þess að
sauðsvartur almúginn mætti
uppfræðast um hversu fínt fólk
færi að. Örlætið það sneri að
alþýðunni.
Svo mjög höfðu brúðkaups-
sýningar sjónvarpsins kitlað þá
róttæku að sjónvarpið sá sitt
óvænna og bauð til umræðu
um þarfir vorar fyrir fursta-
brúðkaup. Þar mátti heyra ríkis
dagsmann roskinn og frjálslynd
an vitna um það hversu hjart
næmt það var að heyra og sjá
sjálfan kónginn benda sonar-
dætrum sínum á að önnur
þeirra hefði tekið niður fyrir
sig og gifzt fríherra, en hin
allt niður til almúgans, ekki
nóg með það, kóngur sýndi sín
frábæm alþýðlegheit með því
að óska stúlkunum til hamingju
með ráðahaginn. Eins og hver
og einn getur skilið gat hinn
argasti lýðveldissinni varla var
izt að tárast. Fulltrúi sjónvarps
ins í umræðunum benti gagn
rýnendum sínum á að þeir
gerðu úlfalda úr mýflugu.
Hvort brúðkaup um sig tók
bara einn og hálfan þúsundasta
hluta af sjónvarpstíma þessa
árs og hverjum gæti ofboðið
þvílíkt smáræði? Nei, en jafn
auðskilið er að aumingja mann
inum ofbauð óskammfeilni
þeirrar kvenpersónu, sem bað
hann að upplýsa hve mörgum
þúsundustuhlutum af sýningar
tímanum var varið til dagskrár
í sambandi við andlát og jarða
för Nehrús, sem bar upp á
sama tíma.
Sitt af hverju tagi.
Ef ekki fyrr, þá nú á níræðis
aldri hefir Svíakonungur fengið
að vita að vandi fylgir vegsemd
hverri. Gamli maðurinn var í
heimsókn á einhverri rannsókn
arstofu þar sem unnið er að
líffræðilegum rannsóknum m.
a. með tilraunadýrum. Meðal
annars sá konungur mýs undir
áhrifum áfengis, þá hló kóngur
og á að hafa sagt eitthvað á
þá leið að þetta væri kátlegt.
Það skyldi hann hvorki hafa
sagt eða gert, því að félags-
skapur einn sem vinnur gegn
tilraunum með lifandi dýr tók
þetta óstinnt upp. Dýravemdun
arfélögum ofbauð þessi samúð
arskortur kóngsins.
Kosningabaráttan er í al
gleymingi. Sitthvað væri þaðan
vert að festa á blað, við sjáum
hvað setur. Gagnstætt því sem
var fyrir tveimui árum hefir
ekki frétzt að konungur hafi
tekið til orða í baráttunni.
Hann treystir kannski Erland
er til þess að vinna hjálpar
laust.
8
TÍMINN, föstudagtnn 11. september 1964