Tíminn - 22.10.1964, Blaðsíða 3

3
FTMMTUDAGUR 22. október 1964
TÍMINN
KVIKMYNDIR
Breytti það gangi stríðsins
að ekki mátti vekja Hitier?
Margir úrvalsleikarar af ýmsu þjóðerni leika í „Lengstum degl." Frakkar leggja til elnn sinn bezta
leikara, Jean-Louls Barrault, sem leikur kaþólskan prest, föður Roulland, og sést hann hér á miðrl
mynd ræða við sóknarbörn sín um frétt dagsins, Bandamenn séu komnir að frelsa landið.
DARRYL F. Zanuck hefur
staðið fyrir framleiðslu æði
margra kvikmynda um þrjátíu
ára skeið, og eru nokkrar með-
al hinna ágætustu, sem komið
hafa úr smiðju í Hollywood,
svo sem „Vesalingamir" 1935,
„Þrúgur reiðinnar" árið eftir
að heimsstyrjöldin hófst, og
„Grænn varstu, dalur“ ári síð
ar, og allir, er sáu, muna eftir
þessum myndum. Og svo mun
fara nú þeitn, er horfa á nýj-
asta stórvirki þessa framleið-
anda, stríðsmyndina „Lengstur
dagur“, senv nú eru að hefjast
sýningar á, að henni verður
ekki auðvelt að gleyma.
Enda þótt myndin sé að
mestu eða öllu leyti „leikin",
skilst mér, að hún sé sögulega
rétt. Mikil kynstur er búið að
gera af kvikmyndum um heims
styrjöldina síðari, sem raunar
er engin furða, því að sú skelf-
ingar og manndrápssaga er
auðvitað kjörinn efniviður fyrir
kvikimyndahöfunda og brask-
ara ekki síður. En margar eru
þessar myndir ómerkilegar í
hæsta lagi, áróðurskenndar,
hræsnisfullar og þrautleiðinleg
ar. En það verður ekki sagt
um þessa mynd. Hún virðist
heiðarlega byggð, bæði sögu-
lega og listarlega, við sjáum
óbreytta hermenn allra aðila
og einnig innstu koppna í búri
herstjórnanna, heyrum þá ræð
ast við hvern á sínu máli og
mjög trúlega. Þetta er meðal
lengstu kvikmynda, en allt um
það óslitinn þriggja klukku-
tfma spenningui. Og samt
greinir myndin frá atburðum
eins einasta dags, 6. júní 1944.
Þetta var langur sólarhring-
ur, og það er enginn annar en
einn af þeim höfuðpaurum, sem
áttu að leggja heiminn undir
nazismann, er iagði höfundl
kvikmyndasögunnar, Cornelius
Ryan, til söguheitið, sem sé
sjálfur Rommel marskálkur,
sem tnælti þessi orð við aðstoð
arforingja sinn. , ,Þér megið
trúa mér, Lang, að fyrstu 24
klukkustundimar, meðan inn-
rásin varir, verður lengstur
dagur og mun ráða úrslitum
. . . Örlög Þýzkulands eru und-
ir því komin, hvernig útkoman
verður . . . þann dag, jafnt fyr
ir bandamenn sem Þjóðverja“.
Fjörutíu og fjórum dögum síð-
ar rættust þessi orð.
Darryl F. Zanuck gegndi her
þjónustu í þessu stríði eftir að
hann lauk við framleiðslu ofan
nefndra kvikmynda. En við
gerð þesarar myndar hefur not
ið liðveizlu fleiri sérfræðinga
og „leikara" en nokkurn tíma
áður, bandarískra, brezkra,
franskra og þýzkra sérfræðinga
um allt, er að gangi stríðsins
laut.
Einhverjir mundu segja, að
nazistarnir hafi verið fegnir.
Eða hvernig hefði farið, hve
mikið hefði styrjöldin dregizt á
langinn, ef sinnuleysið í innstu
klíku nazistanna hefði ekki
verið orðið svo dæmafátt, að
þeir, sem vissu að innrásin
stseði fyrir dyrum en vildu samt
ekki trúa því, að hún yrði gerð
á þessum slóður.n, og þegar
ekki var lengur um að villast,
þorði enginn að vekja „foringj-
ann“ af því að hann var áður
nýbúinn að fá „kast“ eitt hinna
tíðu taugaáfalla, og hafði tekið
inn svefntöflur, og þýzki her-
inn á þéssu svæði fékk ekki
þann liðsauka, sem þurfti. —
Þrátt fyrir það varð sú mót-
staða, sem kostaði landgöngu
Bandamanna nieira en tíu þús
und mannslíf á þesum eina,
langa degi.
Þetta er fyrst og fremst ein-
stætt sögulegt verk, þar sem
sögu- og myndarhöfundur hef-
ur getað ráðgazt við hundruð
nákunnugra og sérfróðra
manna og kverna (þ. á. m.
ek'kju Rommels) um hinn at-
burðaríka sólarhring. Baráttan
þennan langa dag stóð ekki að-
eins af sjó inn á landið, held-
ur vann neðanjarðarhreyfing-
in franska að þvi öllum árum
að rjúfa samgöngunet Þjóð-
verja á þessum slóðum. Hvar- g
vetna var forðast að beita ljós- fi
myndavélum, öryggis vegna og
t. a. m. er það ástæðan fyrir
því, að engin ljósmyndafilma
er til af þeim sögulega fundi,
þegar Eisenhower hershöfðingi
ákvað að innrásin á meginland
ið skyldi hefjast aðfaranótt 6.
júní. Njósnarar höfðu víða vak
andi auga. Og það er eitt í
þessari sögu, að þýzku upplýs-
ingaþjónustunni heppnaðist að
leysa dulmálslykla bandamanna
— og þannig fengu þeir vit-
neskju um hina fyrirhuguðu
innrás, þótt ekki væri sú vit-
neskja hagnýtt betur en raun
varð á. En seint og um síðir,
þegar Rundstedt hershöfðingi
reyndi hvað eftir annað að ná
sambandi við Hitler, mátti ekki
vekja hann og hann vaknaði
ekki fyrr en komið var langt
fram á dag. En þá var allt um
seinan.
Kyndugir urðu þeir þýzku í
fraiman, þegar þeir spurðu, að
eitt bragðið, sem bandamenn
beittu, var að láta gúmmíkarla
síga niður í fallhlífum. það var
þeim mikil ráðgáta. Flugher-
deild bandamanna lenti í nánd
við brú yfir Orno-fljótið nálægt
Caen, og hárin rísa oft af
spenningi við að fylgjast með
því taugastríði, hvernig þeir
fara að því að halda brúnni í
þrettán klukkutíma unz þeim
berst aðstoð. En blóðugasta or
ustan var háð é þeim stað, sem
nefnist „Blóðströnd“ (Bloody
Omaha Beach), þar sem féli
hálft þriðja þúsund bandarískra
hermanna daginn þann. Flestir
hermenn taka því með köldu
blóði, sem virðist oft að ganga
út í opinn dauðann, en sumum
rennur til rifja, að sjá andlit
óharnaðra ungmenna, sem
hlýddu þó hverri skipun, en
það var oft mikil skelflng upp-
máluð í svip þeirra. Annars er
Framhaid á 11. síðu.
................. ...................................-....
Varðmenn nazista stirðnuðu, þegar þeir sáu breiða fylktngu hersklpa Bandamanna koma út úr hafþok-
unni yfir Ermasundl og nálgast land. Innan stundar skriðu landgðO0uprammarnir upp aS ströndinnl
opnuðu stefnlð og tugþúsundir hermanna hlupu á land upp.
tmsm
Á VÍÐAVANGI
Ánægjuleg leiðrétting.
ÁNÆGJULEG er sú leiðrétt
ing, sem fengizt hefur á mis-
sögn bandaríska utanríkisráðu
neytisins um þjóðerni Leifs
heppna. Bandaríska utanríkis-
ráðuneytið hafði látið svo um
mælt í fréttatilkynnlngu, að
Leifur hefði verið fæddur í Nor
egi. Hafði þar vafalítið gætt á-
hrifa frá áróðri norskra sam-
taka til þess að eigna Norð-
mönniím Leif í sambandi við
hátíðahöld Bandaríkjanna á ný-
afstöðnum Leifsdegi. fslenzka
utanríkisráðuneytið sendi þá
út mótmælaorðsending^ ásamt
rökstuddri greinargerð, byggðri
á sögulegum hcimildum, um
uppruna Leifs. Þórhallur Vil-
mundarson, prófessor, hafði tek
ið hana saman, stutta en
glögga. Eftir það baðst hið
bandaríska ráðuneyti afsökun-
ar á mistökunum. Þetta sýnir,
að það borgar sig að vera vel
á verði og nauðsynlegt er, að
íslenzk stjórnarvöld séu vak-
andi fyrir því að leiðrétta hik-
laust og tafarlaust missagnir,
sem fram koma, ekki sízt hjá
stjórnarvöldum annarra Ianda,
og þetta sýnir einnig, að gott er
að hafa samráð og stuðning
fræðimanna við þetta. Hér hef-
ur vel til tekizt.
Einnig er ánægjuleg sann-
gjörn og vinsamleg grein i
norska blaðinu Verdens Gang
um þessi mál. íslendingar eiga
að halda á máli sínu í þessu
með festu og rósemi.
Á undan og eftir.
Eðli stórra hluta sjást oft
í lítilli skuggsjá. Svo er um
eðli lýðræðis og einræðis. Mað
ur nokkur sagði í sambandi við
stjórnarskiptin * Rússlandi, að
þar tækju stiórnarherrar út
„forskot á sæluna“. f lýðræðis-
löndum er forsætisráðherrann
oftast enginn dýrlingur meðan
hann situr að völdum. Hann er
undir harðri gagnrýni og stór-
skotahríð minnihluta og sætir
oft harðri gagnrýni. Þegar liann
er farinn frá, eru menn mjúk-
hentari og viðurkenna hann
betur. Þá hlýtur hann oft rétt-
mætan heiður af gerðum sín-
um og margar sæmdir. — f
Rússlandi er þetta öfugt. Meðan
forsætisráðherra situr við völd
er honum aldrei hallmælt opin-
berlega, aldrei gagnrýndur og í
miklum hávegum hafðir. Þegar
hann hefur verið settur af kem
ur gagnrýnin .ásakanir og hall
mæli, og þá getur hann heldur
ekki borið hönd fyrir höfuð
sér. Þannig er þessu snáið við
austur þar, og i þessu speglast
líka meginmunur á eðli einræð
is og lýðræðis.
„Kaupmannahöfn".
KAUPMANNAHÖFN er stór
staður og frægur, svo að ekki
er leiðum að líkjast. Selfyssing
ar hafa nú eignazt sína „Kaup
mannahöfn" og hafa gaman af.
Þegar Sigurður Óli var orðinn
lúinn á basli sínu tóku vinir
hans og viðskiptamenn sig til
og breyttu honum i kaupfélag.
Hlaut það nafuið „Kaupfélagið
Höfn“ enda hafði hin gamla
kaupmannsverzlun heitið Höfn.
Nú hefur hið nýja nafn verið
málað á gamla kaupmannshús-
ið. En Selfossbúar kunna bezt
við að hinu gamla horfi sé
þarna haldið. og því hafa hnyttn
ir menn austur þar stungið upp
á því, að málað sé vfir „félag-
ið“ í nafninu en orðið „manna“
koml f staðinn. Fáist þá hlð
rétta nafn, sem sé Kaupmanns
hðfn.
I
• t < i
* < /
* í t t /
♦ l