Alþýðublaðið - 21.11.1954, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLAÐBO
Sunnudagur 21. nóvember 1954
Alþýðusambandsþingið á rökstólum í félagsheimili K R við Kaplaskjólsveg. (Ljósmyndir: Pétur Thomsen).
RUMLEGA 300 fulltrúar
víðs vegar a'ð af landinu sitja
Alþýðusanibandsþingið, og
margir þeirra eru jafnframt
forustumenn , byggðarlaga
sinna fyrr og nú. Hér fara á
eftir stutt samtöl, sem AI-
þýðublaðið hefur átt við
fjóra fulltrúanna um Verk-
efni og áhugamál verkalýðs-
ins á viðkomatidi stöðum.
Fulltrúarnir eru: Kristján
Guðmundsson frá Eyrar-
bakka, Þorsteirtrt Guðjónsson
frá Seyðisfirði, Guðlaugur
Sigfússon frá Reyðarfirði og
Arni Magnússon frá Akur-
eyri.
Kristján Guðmundsson.
KRISTJÁN GUÐMUNDS-
SON, fulltrúi verkamannafé-
lagsins Báran á Eyrarbakka,
er fyrir löngu kunnur í ís-
lenzkri verkalýðshreyfingu.
Hann ér nú nær sjötugur, var
einn af stofnendum verka-
mannafélagsins Báran árið
1904, en það félag er eina fé-
lagið, sem enn lifir af Báru-
félögunum gömlu, sem stofnað
var til fyrir aldamót. Kristján
er eini stofnfélaginn, sem enn
er á lífi, í félaginu. Hann hefur
verið í stjóm þess áratugum
saman, oft formaður og sótt öll
þing Alþýðusambandsins í
aldarfjórðung. Kristján hefur
setið í hreppsnefnd Eyrar-
bakka sem fulltrúi verka-
manna, átti um skeið sæti í
miðstjórn Alþýðusambandsins
og Albýðuflokksins, hann er
mjög vel gefinn maður og
prýðilega máli farinn, enda
víðlesinn og ann fögrum list-
um. Hann hefur alla tíð
stundað vinnu sem verkarnað-
ur eða sjómaður, þó að nú sé
hann hættur að sækja sjóinn.
„Það var fyrir atbeina
Sigurðar Eiríkssonar reglu-
boða, að verkamannafélagið
Báran var síofnað árið 1904,“
segir Kristján. „Eini atvinnu-
rekandinn á Bakkanum í þann
ííð var Lefolii-verzlun, og þar
var við ramman reip að draga.
Verzlunin hafði verið einvöld
í aldaraðir, ekki aðeins í þorp-
inu heldur og langt upp um
allar sveitir, margir verka-
menn lifðu því í brauði henn-
ar, og það var mikils virði að
glata ekki trausti hins almátt-
uga faktors, enda gekk erfið-
lega að fá verkamenn til þess
að ganga í félagið. Ég man til
dæmis eftir því, að einn þeirra
svaraði því til, að hann „tæki
ekki þátt í neinu helvítis brí-
aríi gegn búðinni.“ Ég held,
að það hafi verið 1906, sern við
vildum fá kaupið hækkað úr
. 20 aurum á tímann upp í 25
aura. Við x-æddum um þetta
friðsamlega við faktorinn, en
það kom ekki til mála. Þegar
þetta skeði, var nýkomið skip
frá Danmörku til búðarinnar,
og við vildum því nota tæki-
færið. Þegar verzlunin nú
neitaði málaleitun okkar,
ákváðum við að vinna ekki að
uppskipun eða útskipun. En
vei'zlunin sá ráð við því. Hún
lét utanfélagsmenn vinna í
okkar stað. Þá var sjóðurinn
lítill hjá okkur, en margir fé-
lagar, sem töpuðu vinnunni við
ákvörðun okkar, fói-u fram á
það, að við greiddum þeim eitt-
hvað úr sjóðnum í skaðabætur
fyrir vinnutapið. Við gerðum
þetta, sem aldrei skyldi verið
hafa, enda reyndust þeir ekki
vel, þeir sögðu sig allir úr fé-
laginu þegar þeir höfðu tæmt
sjóðinn.
Og nú var ekki hátt risið á
Bárunni, en hún þraukaði
samt. Um líkt leyti flutti
Bjarni Eggertsson í þoi'pið, og
j þá komst allt á hreyfingu. Svo
I gerðist það, að ákveðið var að
í byggja sjóvarnargarðinn, og
Jkom Sigurður Sigurðsson bú-
, fi'æðingur, sem var mikill
alþýðusinni alla tíð, að máli
við okkur og sagði, að nú
skyldum við slá tvær flugur
í einu höggi. Við skyldum taka
byggingu garðsins upp á
ákvæðisvinnu og hafa aðeins
félagsmeim í vinnunni, þetta
, myndi verða til þess að sópa
mönnum inn í félagið. Við fór-
um að ráðum hans, og upp frá
því hefur Báran verið stei'k-
asta aflið í félagsmálum Eyr-
bekkinga. Við höfum vitanlega
sinnt félagsmálunum, það er
kaupgjaldsmálunum, fyrst og
fremst, en snemma fórum við
að stilla upp til hreppsnefndar,
og gengu þar fremstir Bjarni
Eggertsson og Tómas Vigfús-
son. Og allt frá fyrstu tíð höf-
um við Alþýðuflokksmenn
ráðið miklu um skipun hrepps-
nefndai'innar og gerum enn.
En auk þessa höfðum við
töluverð afskipti af skemmtana-
lífi þorpsbúa, og þar nutum við
hjálpar og aðstoðar úr „Hús-
Helgi Hannesson.
setur Alþýðusambandsþingið.
inu“, en svo kölluðum við hús
faktoranna. Þar var listhneigt
fólk, sérstaklega þó hvað söng-
list og leiklist snerti — og
Guðmund heitin Nielsen
æfði okkur af miklu kappi,
héldum við svo uppi ýmiskonar
skemmtilífi.
Verkamannafélagið Báran
hefur alla tíð orðið okkur
verkamönnum á Eyrarbakka
annað heimili okkar — og
verður það. Við gleymum því
ekki, sem sameinað átak okkar.
allra, hversu smáir og van-
máttugir, sem við höfum verið
hver út af fyrir okkur, hefur
fært okkur af umbótum á svo
að segja öllum sviðum. Án þess
og án Alþýðuflokksins væru
kjör okkar önnur. Og ég vil,
að áfram sé haldið á sömu
braut. Við verður nú að verja
það, sem við höfum unnið. Nxi
höfum við sannarlega miklu
að tapa, en sú var raunin ekki
fyrrum. Fyrir ötula baráttu
Alþýðusambandsins er kaup-
gjaldið komið í sæmilegt horf.
Nú ber okkur að vei'jast því,
að aftur verði af okkur tekið
það, sem áunnizt hefur.“
Þorsteinn Guðjónsson.
ÞORSTEINN GUÐJÓNS-
SON verkamaður fi'á Seyðis-
jfirði er fulltrúi arftaka elzta
I verkamannafélags á íslandi,
Verkamannafélagsins Frarn.
Þoi'steinn er hægur rnaður og
traustur, svarar ekki strax,
þegar hann er spurður, en
hugsar málin rólega. Slíkir
menn hafa oft reynzt þolnastir,
þegar til átaka hefur komið og
síðastir til þess að gefast upp.
Þoi'steinn hefur lengi verið í
stjórn Verkamannafélagsins
Fram og sótt fimm Alþýðu-
sambandsþing. Hann hefur um
langt skeið verið forystumaður
vei'kamanna á Seyðisfirði.
„Fram var stofnað 1906“,
segir Þorsteinn. „Fyrirrenn-
ari þess var Verkamannafé-
lag Seyðisfjarðar, sem mikið
hefur verið skrifað um og var
fyrsta verkamannafélag á land-
inu, en það stofnaði Jóhannes
Oddsson, sem nú er nýlátinn
— og lögðu þar ýmsir hönd að
verki, eins og Hai'aldur Guð-
mundsson, Einar P. J. Long,
Sveinbjörn Ingirriundai'son o.
fl„ en ég hygg, að við stofnun
félagsins hafi ráðið allmiklu
deilan milli hinna görnlu sjálf-
stæðismanna og heimastjórnar-
manna. Kaupmenn og atvinnu-
rekendur voru yfii'leitt heima-
stjórnarmenn, bg ýmsir sjálf-
stæðismenn hugðust koma í
veg fyrir stjói'nmálaáhrif
þeii'ra meðal verkamanna með
því að koma af stað stéttarfé-
lagi þeirra, sem beindi sér fyrst
og fremst að beinum hags-
munamálum alþýðunnar. Þeir
reiknuðu rétt, félagið hlaut að
komast í kast við kaupmenn-
ina — og þar með heima-
stjórnarmenn.
En svo lagðist félagið niður
um hi’íð og var svo endur-
stofnað nokkrum árurn seinna
— og þá enn fyrir atbeina
Jóharmesar Oddssonar — og
síðan hefur það starfað óslitið
og í raun og veru verið forystu-
félag í bænum. Til þess má tví-
mælalaust rekja flestar þær
framfarir, sem orðið hafa og
snerta lífsbaráttu verkalýðsins
með ákveðnum og öi'uggum
stuðningi Alþýðuflokksins.
Kaupgjaldsmálin komust
fyrst í viðunandi borf við
samræmingu kaupgjaldsins á
hinum ýmsu stöðurn — og
gildir nú sama kaupgjald á
Seyðisfirði og til dæmis í
Reykjavík. Hins vegar er at-
vinnuástandið mjög bágborið
séi'staklega að vetrinum, og
getur okkur til dæmis ekki til
fulls nýtzt af togaranum, sem
við eigum. Okkur vantar hrað-
frystihús svo að fólkið geti
haft atvinnu af afla skipsins,
en þetta stendur nú til bóta.
Fyrst í stað lagði Isólfur upp
saltfisk hjá okkur, en svo hætti
hann því og seldi afla sínn til
annarra staða. Nú hefur liann
aftur á móti lagt afla sinn upp
hjá okkur við og við til herzlu
og hefur allmikil vinna skap-
azt við það.
Við höfum og hafizt handa
um að koma upp fullkominni
fiskverkunarstöð. Bæjai'félagið
byrjaði að koma upp húsi fyrir
saltfiskvinnslu í fyrra og það
er nú komið undir þak, en svo
er meiningin að halda áfram
þar til við höfum fullkomna
fiskvinnslustöð, og þegar hún
er komin, munu atvinnuhorf-
ur batna stórkostlega á Seyðis-
firði. Bæjarfélagið hefur for-
ystu fyrir þessu og það er
stærsti hluthafinn í Isólfi.
Við verkamenn höfum að
sjálfsögðu mikinn áhuga á
þessum málum. Við teljurn, að
kaupgjaldsmálin séu komin í
viðunandi horf, það er að segja
ef dýrtíðin heldur ekki áfram
að stela kúfnum af laununum
•— og viljum því gera allt, sem
í okkar valdi stendur til þess
að auka atvinnumöguleikana.
Og þannig held ég að afstaða
margra verkamanna sé einmitt
nú, víða unx land.
Að lokum vil ég segja það,
að verkamenn úti á landi
fylgjast með gjörðum Alþýðu-
sambandsþinga af miklum
áhuga. Þeir skilja það, að þar
er alltaf gert út um örlög sam-
takanna, og þeir vita, að hvert
víxlspor getur reynzt þeim
sjálfum dýrkeypt. Þess vegna
held ég, að við eigum að foi'ð-
ast ævintýrin.“
Guðlaugur Sigfússon.
GUÐLAUGUR SIGFÚS-
SON er fulltrúi Verkamanna-
félags Reyðarfjarðarhrepps.
Hann er formaður félagsins og
hefur átt sæti í stjórn þess
nær óslitið síðan það var
stofnað, árið 1933, lengst a£
sem^gjaldkeri, eða í tíu ár.
„Áður hafði vei'ið stai'fandi
vei'kamannafélag á Reyðar-
firði,“ segir Guðlaugur, „en
það lognaðist út af og var svo
annað stofnað ái'ið 1933. í fé-
laginu ei’u nú 100 félagar, en
íbúar í hreppnum eru um 550.
Framh. á 5. síðu. J