Alþýðublaðið - 30.10.1955, Qupperneq 4

Alþýöublafcið
Suunudagur 30. okí. 10.55
Útgefandi: A1þýðuflok\uri»n.
Ritstjóri: Helgi Scsmundsson.
Fréttastjóri: Sigvaldi Hjálmarsso*.
BZaðamenn: Björgvin Guðmundtso* og
Loftur Guðmundsson.
Auglýsingastjóri: Emilía Samáelsdóttir,
Ritstjórnarsímar: 4901 og 4902.
Auglýsingasími: 4906.
Afgreiðslustmi: 4900.
Alþýðuprentsmiðjan, Hverfisgðiu S—10.
'Áskrtftarverð 15J)0 á mánuði. í lausasðltt ífiQ.
Kauoié
Ópnar nýla síáifsafgreíðsEubúð á þriðjudagínn
Ábyrgðarleýd
%
$
t
%
5
\
i
4
4
4
V
s
s
s
s
s
4
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
ÞVÍ ER OFT haldið fram,
að spillingar gæti í opinberu
lífi okkar íslendinga. Sann-
anir þess eru svo augljósar,
að engum þýðir móti að
piæla, endar fækkar þeim til-
raunum óðum. Hins vegar
reynist stundum erfitt að
greina milli spillingar og
ábyrgðarleysis í þessum efn
um, enda skiptir það ef til
vill litlu máli, þar eð hvort
tveggja kemur iðulega út á
eitt. S'amt er hér um stigs-
mun að ræða, þó að eðlið sé
löngum hið sama.
Að þessu sinni skal minnzt
á tvö dæmi um ábyrgðar-
leysi. Nöfn verða ekki til-
greind, en til þess gefst
kannski tækifæri síðar. Meg
intilgangurinn er sem sé sá
að vekja lesendur til um-
hugsunar og afstöðu fremur
en að láta hníf ganga með
beini í skurðgerð. Eigi að síð
ur skal játað, að vandamálið
er svo umfangsmikið og ugg
vænlegt, að naumast mun
nægja að stinga á kýlum. En
allt hefur sinn tíma.
Tilefrti þessara ummæla
er það, að tveir skólamenn
meS flekkaSa fortíð hafa
hlotið aukna virðingu í
starfi. Annar velst til að
veiía forstöðu fjölmennum
barnaskóla og hinum er
sýndur mikill trúnaður í
menntastofnun æðra
kennslustigs. Báðir þessir
menn hafa gerzt sekir um
atferli, sem brýtur hneyksl-
anlega í bága við velsæmi
og þá skyldu, sem þeir hafa
tekizt á hendur. Hlutaðeig-
endur ættu að gegna öðrum
störfum en kenna ungum
stúlkum af því að þeir hafa
ekki reynzt vaxnir vanda
umgengninnar við ung-
linga, sem þeim var trúað
fyrir.
Hér skal enginn dómur á
það lagður, hvort þeir aðil-
ar, sem sýnt hafa mönnum
þessum aukinn trúnað og
metið þá meira viðurkennd-
um og mikilhæfum starfs-
bræðrum, kunna skil á for-
tíð þeirra, En þess ber skil-
yrðislaust að krefjast, að
einskis ábyrgðarleysis gæti
í því efni. Óhappaverk um-
ræddra tveggja skólamanna
eru svo alkunn þeim, sem
fylgzt hafa með starfsferli
þeirra undanfarin ár, að
menntamálaráðuneytinu og
forráðamönnum fræðslumál-
anna ætti vissulega að vera
um þau kunnugt. Og foreldr
ar eiga kröfurétt á því, að
börnum þeirra sé ekki stofn-
að í uggvænlega og örlaga-
ríka hættu, sem á rætur sín-
ar að rekja til ábyrgðarleys-
is.
Hús listamannsins
STJÓRNARBLÖÐIN hafa
lítið rætt um Kjarvalshúsið
undanfarið þangað til Morg-
unblaðið fær málið í gær. Þá
birtist þar grein, sem heitir
Hús listamannsins, en höf-
undurinn byrjar á því að
vitna í samþykkt alþingis frá
2. marz 1945. Hún var svo-
hljóðandi: „Alþingi ályktar
að heimila ríkisstjórninni að
verja allt að 300 þús. kr. af
tekjuafgangi ársins 1944 til
að reisa í Reykjavík sýning-
arsal og íbúð. Skal ríkistjórn
in á 60 ára afmæli Jóhannes-
ar Kjarvals næsta haust
bjóða honum að búa og starfa
í þessu húsi og gera jafn-
framt ráðstafanir til þess, að
þar verði komið upp til varð
veizlu og sýnis sem fullkomn
ustu safni af málverkum eft-
ir þennan listamann“.
Þessu næst segir greinar-
höfundur réttilega, að hér
hafi að sönnu ekki verið um
lög að ræða heldur yfirlýs-
ingu um vilja þingsins, en
málið verið þess eðlis, að
stjórninni hafi borið að hefj-
ast handa. Þetta liggur sann-
arlega í augum uppi. En
stjórnarvöldin hafa ekkert
gert til þess í tíu ár að fram-
kvæma vilja alþingis í þessu
efni. Greinarhöfundur Morg
unblaðsins játar þá stað-
reynd og þjrkir súrt í broti,
en harkar samt af sér. Hann
gerir það að tillögu sinni, að
alþingi framkvæmi nú til
hálfs tillögu sína frá 2. marz
1945. Og orsök þess, að hann
sættir sig við þau úrslit máls
ins fyrir hönd Kjarvals, er
sú, að eitthvað það sé „í hinu
ljósa yfirbragði listamanns-
ins, sem bendi -til þess, að
hann verði að minnsta kostí
hundrað ára“. Það liggur svo
sem ekkert á. Kjarval er ekki
nema sjötugur og á eftir að
lifa í þrjatíu ár samkvæmt
þessum útreikningi!
Hér er ágætlega lýst stór-
hug íhaldsins: Loforð, sem
hefur verið svikið í tíu ár, á
að framkvæma til hálfs.
Stjórnarvöld okkar eru svo
smástíg á brautum menning
arinnar, að meira er ekki
krafizt í „stærsta blaði lands
ins“. Og tillagan á nokkurn
rétt á sér, þó að ekki sé hún
stórmannleg: Hálfur skaði er
betri en allur.
KAUPFÉLAG Hafnfirðinga
á tíu ára afmæli um þessar
mundir. Það var stofnað 11.
október 1945, en hóf verzlun 1.
nóv. sama ár. En óslitin kaup-
félagsstarfsemi í Hafnarfirði á
sér miklu lengri aldur, eða síð-
an á útmánuðum 1931, þegar
Pöntunarfélag Verkamannafé-
íagsins Hlífar var stofnað, en
það var fyrst og fremst pönt-
unarfélag eingöngu, en gerðist
brátt venjulegt kaupfélag með
opna sölubúð.
Árið 1937 sameinaðist pönt-
unarfélagið Pöntunarfélagi
verkamanna í Reykjavik og
Kaupfélagi Reykjavíkur. Nefnd
ist hið nýja kaupfélag Kaupfé-
lag Reykjavíkur og nágrennis
(KRON). Mynduðu Hafnfirð-
ingar sérstaka deild í félaginu.
Stóð svo fram til 1945, er Hafn
arfjarðardeildin skildist frá
KRON og gerðist sjálfstætt fé-
lag með nafninu Kaupfélag
Hafnfirðinga.
Hér verður ekki rakin saga
Kaupfélags Hafnfirðinga þenn-
an áratug, er það hefur starfað
sem sjálfstætt félag, hvorki
gerð grein fyrir viðleitni þess
að bæta sem bezt úr börfum
félagsmanna né rætt um þá örð
ugleika, sem það hefur átt við
að stríða. Þess eins skal getið
hér, af því að það sýnir hvert
hefur verið stefnt, að þegar
kaupfélagið hóf starfsemi sína
1945, átti það þrjár búðir: mat-
vörubúðirnar á Selvogsgötu 7
og Kirkjuvegi 18 og búðina á
Strandgötu 28, þar sem voru
tvær deildir, matvörudeild og
vefnaðarvöru- og búsáhalda-
deild, sem einnig seldi skófatn-
að. En nú, eftir tíu ár, á félagið
sex sölubúðir á eftirtöldum
stöðum:
1) Selvogsgötu 7, matvöru-
búð.
2) Suðurgötu 53, matvöru-
búð.
3) Kirkjuveg 16, matvöru-
og búsáhaldabúð.
4) Vesturgötu 2, skó- og karl-
mannafatabúð.
5) Vesturgötu 2, veiðarfæra-
°g byggingarvörubúð (sem eir.n
ig selur sjómanna, og verka-
mannafatnað).
6) Strandgötu 28, tvær deild
ir, matvörudeild og vefnaðar-
vöru- og búsáhaldadeild.
Hafa kaupfélagsstjórarnir
alla tíð látið sér einkar annt
um, að félagið gæti fullnægt við
skiptaþörfum félagsmanna á
sem flestum sviðum, en þeir
hafa verið tveir á þessum tíu
árum: Guðmundur Sveinsson
frá stofnun félagsins til dauða-
dags, 7. júlí 1947, en Ragnar
Pétursson síðan.
Nú heldur félagið upp á tiu
ára afmæli sitt á merkilegan og
myndarlegan hátt og í beinu á-
framhaldi og rökréttu samræmi
við starfsemi sína og stefnu
hingað til: að gera verzlunina
sem haganlegast fyrir viðskipta
mennina.
FélagiS opnar nú um mán-
aóamóíin sjálfsafgreiðslubúð i
sölubúðinni á Strandgötu 2S.
Verður þar verzlað með mat-
vörur og búsáhöld.
Þetta mál á sér langan að-
draganda; Árið 1941 kom Kron
sjálfsafgréiðslubúð á fót í
Reykjavík. Hafði Jens Figved,
hinn hugmyndaríki og duglegi
kaupfélagsstjóri í Kron, kynnzt
slíkum búðum vestur í Amer-
,íku, en þar voru þær þá að
'ryðja sér til rúms, og vildi Jehs
reyna þesfia nýjung hár. Sc-inna
var hætt við þessa tilraun áður
en hún hafði verið reynd til hlít
ar.
Um Iíkt leyti og KRON hóf
tílraun sína með sjálfsaf-
greiðslubúð, voru sænsku káv.p
félögin einnig að gera sams
konar tilraunir hjá sér, en þær
þóttu ekki takast alls kostar vel
í fyrstu, frekar en hér. Þá
sendu Svíar menn til Vestur-
heims til þess að kynna sér
sjálfsafgrejðslufyrirkomulagið
sem bezt. Hefur það fyrirkqmu
lag síðan breiðzt mjög út í Sví-
þjóð og þótt gefast ágæta vel. I
fleiri löndum hefur sama fyr-
irkomulag verið tekið upp á
ýmsum stöðum, og fólki jafn-
an fundizt það vera til mikilla
bóta, þegar það fór að venj-
ast því.
Haustið 1951 fór Ragnar kaup
félagsstjóri Pétursson snögga
ferð til Svíþjóðar. Sá hann þar
meðal annars sjálfsafgreiðslu-
búðir sænsku kaupfélaganna og
leizt vel á. Ræddi hann um það
við kaupfélagsstjórnina, þegar
heim kom, að rétt mundi vera
að koma sjálfsafgreiðslubúö á
fót í Hafnarfirði. Tók stjórnin
vel undir það, enda voru í
hennar hópi menn, sem átt
höfðu sæti í stjórn KRON, beg
ar það félag gerði tilraun með
sjálísafgreiðslubúð, haft trú á
fyrirkomulaginu og ekki fund-
izt það fullreynt að því seinni.
Ýmis atvik hafa hins vegar vaid
ið því, að þetta hefur ekki kom
izt í framkvæmd hjá Kaupíé-
lagi Hafnfirðinga fyrr en nú,
á tíu ára afmæli þess.
Kaupfélagsstjórinn og kaup-
félagsstjórnin hafa eðlilega haft
forystu um þessar framkvæmd
ir, eins og eðlilegt er. Er þaö
samróma áiit þeirra, að hér sé
kaupfélagið að stíga merkilegt
framfaraspor. — Formaður
kaupfélagsstjórnarinnar er Jó
hann Þorsteinsson, kennari, en
aðrir stjófnarnienn eru: Guðjón
Gunnarsson, fulltrúi, Hermann
Guðmundsson, formaður Hlíf-
ar, Stefón Júlíusson, kennari,
og Þórður Þórðarson, vsrk-
stjóri. Þeir Guðjón og Þórður
hafa verið í stjórn kaupfélags-
ins allt frá stofnun þess.
Á síðastliðnu sumri kynnti
kaupfélagsstjórinn sér sjálfsaf-
greíðslubúðir í Danmörku og
fékk teikningar að hinni nýju
sjálfsafgreiðslubúð kaupfélags-
ins hjá danska samvinnusam-
bandinu. Jafnframt hefur einií
af starfsmönnum kaupfélags-
ins, Ingólfur Guðmundsson
deildarstjóri, unnið um nokkurt
skeið í sjálfsafgreiðslubúðum
kaupfélagsíns í Kaupmanna-
höfn (Hovedstadens Brugsfor-
ening) til þess að kynnast starf-
seminni í framkvæmd.
Nú næstu daga fá kaupfélags
rnenn í Hafnarfirði að kynnast
hinu nýja fyrirkomulagi o.g
sýna, hve fljótir þeir verða að
komast upp á lag að notfæra
sér það, en hið nýja fyrirkomu
lag er á margan hátt skemmti-
legra og haganlegra fyrir þá en
gamla fyrirkomulagið. Stjórn-
endur kaupfélagsins hafa enn
sem fyrr gert sitt til þess að
kaupfélagið geti veitt félags-
mönnum sem bezta þjónustu.
En góð þjónusta er annað höfuð
skilyrði fyrir því, að kaupfélags
skapur geti þrifizt. Hitt er, að
kaupfélagsmennirnir sjálfir
geri sér sem allra ljósastan til
gang, stefnu og eðli kaupfélags
starfseminnar.
Olafur Þ. Kristjánsson.
j jÓN P EMILStói
1 [nöóífsstrÆ'ii 4 - Soíví 828191
Kvenfélag
í' Reykjavík
iarins
íieldur b a z a r þriðjudagúm 1. nóv. kl. 2 e. h.
í Góðtemplarahúsinu, uppi.
Komið og gjörið góS kaup.