Tíminn - 19.03.1965, Blaðsíða 11

FÖSTUDAGUR 19. marz 1965
TIMINN
11

George Cooper og Dennls Holman
fleiru og fleiru. Okkur átti eftir að takast að koma aftur
á aga, og við liðum ekki mikið fyrir tímabilsbundna glötun
hans. Ekki er sömu söguna að segja um alla aðra hópa,
sem voru í fangabúðum þarna austur frá, og fjölda margar
grafir í frumskógunum bera vitni um þessa staðreynd. Því
er það, að halda verður uppi fullkomnum aga frá upphafi
hjá mönnum, sem beðið hafa ósigur í bardaga.
Hrísgrjónaskál og bolli af kaffi á dag — það var allt
sem við áttum að lifa á, og það var ekki beint mikið.
Mjög lítið var um sígarettur. Okkur tókst að ná í fáeinar
njá Hollendingunum og Japönunum, en hvorugir vildu gefa
of mikið af þessari dýrmætu vöru, og eftir því sem við urð-
um svangari dró úr okkur kjarkinn. Menn, sem jargast
höfðu af Encounter og Pope komu í seinni hópinn og þar
við bættust nokkrir Bandaríkjamenn af kafbátnum Perch.
Annan hvorn dag kom tundurskeytabáturinn að sjúkra-
skipinu til þess að færa því vatn, þar sem vatnsgeymarnir
voru ekki nægilega stórir fyrir svona margt fólk. Stundum
gekk litli apalegi skipstjórinn um meðal okkar með sverð-
ið sér við hlið og í inniskónum sínum, en að lokum hætti
hann að koma, því að við spurðum of margra óþægilegra
spurninga, sem hann gat ekki svarað.
Sunnudaginn, 8. marz, 1942 sigldum við af stað til
Bandjermasin, í fylgd með tundurskeytabátnum, og kom-
um næsta kvöld til Macassar á Celebes, þar sem skipið
lagðist við ankeri á flóanum. Næsta dag, sama daginn og
við höfðum tekið við skipi okkar ári áður, lögðumst við
upp að hafnargarðinum. Matsveinninn hafði búið til stór-
kostlegan hádegisverð úr hrísgrjónum og öllu öðru, sem
hann gat fundið, og við vorum í þann veginn að byrja
að borða, þegar hópur vopnaðra varða streymdi um borð
í skipið og rak okkur úr sjúkraskipinu og upp á bryggj-
una. Vonbrigði okkar yfir að hafa misst af hádegisverðin-
um eru ólýsanleg. Við grétum næstum því og vorum um
leið öskuvondir. Bænir eða rifrildi dugðu .ekki til að fá
varðmennina til þess að lofa okkur að borða matinn, og
frá þessu augnabliki hötuðum við þá.
Þetta var brennandi hatur, og stundum logaði upp úr,
þótt oftast brynni það hægt og kæfandi, en það var alltaf
fyrir hendi í hjörtum okkar, og eins og nagandi sársauki
í maganum. Sem svar við þessu fóru varðmennirnir illa
----------------------------------------------------“]
Héðan í frá er þetta saga um grimmd, ofsa, ofbeldi og
þá djöfullegu hluti, sem allt þetta kom af stað, og um
það, hvernig hver og einn brást gegn pyndingunum sem
einstaklingur og einn úr hópi margra. Hinn illi tilgangur
átti eftir að grafa undan mótstöðukrafti okkar með aðstoð
stöðugs hungurs og lítillækkunar, illrar meðferðar og
þrengsla og svo fengu líka sjúkdómar og vesaldómur að
taka sinn toll. Margir dóu eins og greinar, sem rifnar eru
af trjástofni, sem nota á í gálga, en þar sem stofninn var
úr sterkri eik, sveigðist hann, en brotnaði ekki. Þegar vind-
áttin breytti sér að lokum varð golan að hvirfilvindi hefnd-
arinnar, sem snerist gegn Japönunum sjálfum og eyddi^
þeim.
Þeir röðuðu okkur upp á hafnarbakkann, og létu okkur
bíða þar í meira en klukkutíma á meðan þeir reyndu að
teija okkur. Hitinn var hræðilegur, hitabeltissólin, sem
stóð í hádegisstað varpaði brennandi geislum sínum niður
á okkur án nokkurrar miskunnar, þarna sem við stóðum
berhöfðaðir á hafnarbakkanum.
Að lokum létu þeir okkur þramma af stað. Við fórum
um kyrrlát, næstum mannlaus stræti, þar sem þetta hat-
aða flagg hékk út um hvern einasta glugga, og fór í taug-
arnar á okkur um leið og það dró úr áliti okkar á íbúunum.
Þær fáu hræður, sem voru úti við fylgdust með af ein-
hvers konar þegjandi ákafa. Það var hræðilega niðurdrep-
andi að sjá þessa átta hundruð brezku liðsforingja og
óbreytta menn ganga í gegn um hverfi hinna innfæddu
í austur-indískri borg undir eftirliti nokkurra japanskra varð
manna. Ég geymi með mér bitrar endurminningar, en minn-
ingin um þessa göngu er ein sú allra bitrasta.
Þar fyrir utan var gangan okkur hreinasta kvöl, því
að við urðum að þramma eina 4 km eftir brennandi heit-
um götunum, sem sviðu fætur okkar. Ég hafði fengið
inniskó um borð í sjúkraskipinu og var með þá á fótunum,
en ég gat tæplega gengið, svo aumir voru fætur mínir,
sem þegar voru orðnir upp blásnir af vannæringu.
í hvert skipti, sem við sáum byggingu við veginn, héld-
um við, að við værum komnir á leiðarenda. Loks komum
við að hermannabröggum, fórum inn um hlið og Vorum
Iátnir nema staðar. Allt var sóðalegt og ruslaralegt og
grasið hafði auðsýnilega ekki verið slegið nýlega, því að
það var orðið tveggja feta hátt. Við sáum hundrað hol-
lenzka fanga, sem störðu á okkur út á milli rimlanna
í glugganum, en þeir höfðu verið lokaðir inni, þegar von
var á okkur. Þessi staður virtist ekki vera sérlega aðlaðandi.
Sextíu og þremur liðsforingjum var skipað að fara inn
í skrifstofubyggingu, með fjórum herbergjum, en mennirn-
ir voru sendir í ýmsa bragga, sem upprunalega höfðu ver-
ið byggðir fyrir innfædda hermenn. Þarna var ekkert af
- ---------------- - - - ■ - - «-------------------■
hjarta . . . Ég vogaði mér að-líta
á Esmond og skildi að hann var
að hugsa það sama og ég. Andlit
hans var náfölt. Ég reyndi að
binda enda á þennan leiðinlega
atburð.
— Conrad, Kate, komið þið
með mér . . .
— Nei, sagði Esmond, stuttara-
lega. — Verið kyrr hér, ungfrú
Bray. Þið börn farið í skólastof-
una.
Þegar við vorum orðin ein var
ég mjög vandræðaleg. Þrumugnýr
rauf þögnina. Hann sneri sér að
mér og hann var svo sorgbitinn
á svip, að mig langaði mest til
að gráta.
— Ég bið afsökunar á þessu.
Þetta hefur í yðar augum áreiðan
lega verið óskiljanlegt og heimsku
legt.
— Óskiljanlegt, já, sagði ég —
en það skiptir engu máli. — Mér
þykir það leiðinlegt vegna yðar
. • . . og að platan . . en ég er
viss um, að hvorki Kate né Con-
rad ætluðu sér að eyðileggja hana.
— Auðvitað ekki, sagði hann.
—Og hvað sem því líður hefur
mig mörgum sinnum langað að
eyðileggja hana, en hef hef ekki
fengið það af mér . . . Það er
of sárt fyrir mig að hlusta á hana,
. . heyra raddirnar okkar . . henn-
ar . frá þeim tíma, þegar við
vorum hamingjusöm. Hann kyngdi
hraustlega.
—Já . . já, ég skil, tautaði ég.
— Já, þér skiljið svo mikið,
hélt hann áfram. Þér eruð ein-
kennileg stúlka, furðulega hlédræg
og hógvær manneskja . . og aldrei
uppáþrengjandi . . samt finn ég
alltaf styrkinn af návist yðar,
Sheylly . . . þér eruð mér til
mikillar hughreystingar . . Mér
líður vel að vita af yður hjá börn
unum mínum.
Ég fylltist djúpri gleði yfir orð-
um hans. Ef ég hafði veitt hon-
um örlitla hughreystingu hafði ég
ekki lifað til einskis. Hann hélt
áfram að tala í þessum torkenni-
lega málrómi . . hann var ger-
breyttur frá drengjalega, glað-
lega manninum, eða fræga hljóm-
sveitarstjóranum, sem ég hafði
séð hingað til.
— Vesalings Con, ég var strang
ur við hann. Auðvitað skilur hann
DENISE ROBBINS
15
og brátt heyrðum við fyrstu þrum
una.
— Nú eru englarnir að banka
saman skýin, sagði Kate.
Esmond brosti til mln. — Er
það útskýring ungfrú Bray á
þrumuveðri.
— Nei, sagði ég. — Eg reyni
að gefa þeim skiljanlega en vís-
indalegu skýringu. Ég held að
þetta sé ein af sögunum hennar
Döddu.
—Kannski kemur hún ein-
hverntíma.
— Hún á að koma á morgun,
sagði Kate, sem alltaf vildi að
hlutirnir gerðust strax.
— Varla á morgun, kannski
seinna, vina mín endurtók Es-
mond þurrlega að því er mér
fannst.
— Ég ætla að setja á aðra plötu,
sagði Conrad og gekk að glæsi-
lega stereo grammafóninum. Es-
mond gaf mér bendingu um að
koma til sín.
— Ég hef aldrei minnzt á
vesalings gömlu döddu, en hún
kom miklum leiðindum af stað
hérna síðustu vikurnar. Þess
vegna vil ég helzt ekki að hún|
komi hingað. Hún talar of mikiði
— um kjánalega hluti sem henni:
koma ekki við né hún hefur vit á.
Ég kinkaði kolli. Mér hafði skil-
izt hið sama hjá sumu þjónustu-
fólkinu. Esmond hélt áfram:
— Þegar . . . Veronica lifði, var
Dadda, trúnaðarvinur hennar. Hún
var eins konar herbergisþerna
hennar . . . en mér fannst konan
mín treysta henni fullmikið.
Seinna kom í ljós, að ég hafði
rétt fyrir mér.
— Ég hafði ekki minnsta grun
um, hvað hann átti við og þegar
hann sá svipinn á andliti mínu,
hló hann stuttlega. — En það
heyrir fortíðinni til, gleymum því.
Já, hugsaði ég, enginn segirl
meira um það. Þau byrja öll að|
tala um Veronicu og þagna svo
skyndilega. Það getur gert mig vit:
lausa.
Skyndilega kom Conrad tii okk-
ar og af einhverjum ástæðum fór
hann að tala um móður sina, en
það hafði hann ekki gert í lang-,
=m tíma.
- Hvers vegna spilum við
aldrei plötuna hennar mömmu
meira? spurði hann alvarlegur. i
Ég virti Esmond fyrir mér og
sá hvernig svipur hans breyttist
. . . ég sá að hann varð að beita
sig kröftum til að svara rólega.
— Ég held að hún hafi brotn-
að, vinur minn, svaraði hann.
— Nei, andmælti Conrad.
ég sá hana undir hinum plötun-
um, ég sýndi Kate hana. Við skul-
umspila hana pabbi.
Esmond reis upp. — Nei, sagði
hann hásum rómi.
Mér gafst ekki tími til að leiða
hugsanir Conrads á aðrar braut-
ir því að hann hélt áfram.
— En ég vil spila hana, pabbi,
ég vil það . . . Svo sneri hann
sér að mér. — Það er plata, sem
pabbi og manna bjuggu til þegar
ég var lítill, en ég man eftir því.
Við sungum öll inn á hana og svo I
lét pabbi búa til almennilega plötu
úr því.
Nú kom Kate að, hún hélt
plötunni í hendinni
— Ó, pabbi, spilum hana. Ég:
vil heyra í mömmu.
— Kate, Conrad, ef pabbi ykk-
ar vill ekki. byrjaði ég, en Es-
mond greip fram í fyrir mér.
— Settu plötuna aftur á sinn
stað, Kate ...
Hann talaði óvenjulega ákveð-
ið til dóttur sinnar og ég skildi
hann. Það hlaut að vera óbæri-
legt fyrir hann að heyra rödd
hennar, sem hann hafði elskað
svo innilega.
En auðvitað skildu börnin það
ekki og þá gerðist það. Conrad
reyndi að ná plötunni frá Kate.
Hún sleppti henni skelfd. Platan
var af gamaldags gerð og brotn-
aði í mél.
— Ég var mjög örvæntingar-
full. Conrad var náfölur og Kate
fór að gráta. Ég þorði ekki að
líta á Esmond, ég beygði mig
niður að safna saman brotunum.
Conrad, sem hafði ákaflega mik-
ið skap, sneri sér skyndilega að
föður sínum. — Það er þér að
kenna pabbi, það varst þú, sem
barst ábyrgðina á þvi, að hún
brotnaði. Ég heyrði Döddu segja
Theresu, að þú hefðir líka brotið
hörpuna hennar mömmu.
Dauðaþögn. Hörpuna hennar . .
Hvað átti hann við með því.
Meinti'hann ekki hjarta? Ég var
viss um það. Hann hafði ekki
heyrt rétt, það sem hin máluga
barnfóstra hafði sagt . . . en hann
mundi orð, sem minnti dálítið á
það ekki . . . hvernig ætti hann
að gera það? Og það, sem hann
hafði heyrt . . ja þér skiljið sjálf-
sagt hvers vegna Dadda varð að
fara . . hún lifði á heimskulegu
slaðri. . .
Alveg eins og Laucien Valguy,
hugsaði ég.
— Orðið, sem Conrad hefur
heyrt, var auðvitað ekki harpa,
sagði Esmond. — Konan mín
hafði ekkert yndi af tónlist og
lék ekki á hljóðfæri. Það sem Con
rad hefur heyrt var að ég hefði
brotið hjarta hennar.
Ég kinkaði dapurlega kolli.
— En það er ekki satt, hrópaði
hann ofsalega. — Það er and-
styggilegt að segja það. Ég tilbað
Veronicu. En ég ætla mér ekki
að róta upp í fortíðinni og flækja
yður inn í það. Ég hef engan
rétt til þess. En þér berið ábyrgð
á börnunum mínum. Þér eruð
eins og ein af okkur . . þér hafið
sjálfsagt heyrt ýmislegt . . og það
hlýtur að vera erfitt fyrir yður
annað veifið. Kannski skiljið þér
núna, hvers vegna ég vil helzt
ekki að það sé talað um konuna
mína.
Ég skildi ekkert meira en áður,
en ég lét hann halda áfram að
tala.
— Ef einhver hafði brostið
hjarta þá var það ég, sagði hann
stuttlega. Svo reis hann upp og
bað mig að fyrirgefæ þetta allt.
— Þökk yfrir, hvað þér hafið ver-
ið skilningsríkar og þökk fyrir allt
sem þér gerið fyrir mig, sagði
hann að lokum.
— En ég geri ekki nokkura
skapaðan hlut, stamaði ég.
— Jú, aðeins með því að vera