Alþýðublaðið - 22.05.1957, Blaðsíða 4

1
Miðvikuadgur 22. maí 1957
Alþýgublaglg
Dropasteinshellarnir fögru í Bandaríkjunum
EITT HIÐ sérstœðasta fyrir-
bæri, sem ferðamaður í Banda-
ríkjunúm hefur tækifæri til að
sjá, er hinn mikli fjöldi hella,
sem greinast eins og víðáttu-
mikið net yfir stóra hluta lands
ins. Svo margir og langir eru
hellar þessir, að samanlögð
Iengd þeirra er 1,6 millj. km.
Þeir íiggja um kalksteinsberg-
lögin, og hafa orðið til af því,
að vatn hefur grafið sig lengra
og lengra niður í þau. Viss ríki
og' landshlutar eru mjög auðug,
að þessum undrum náttúrunn-
ar, svo sem Alleghany — og
Sheandoah dalirnir, svæðið um-
hverfis Mississippi og Kletta-
fjöllin frá Oregon suður alla
Kaliforrtíu til Arizona, New
Mexico og Texas.
Líkur benda til þess, að að-
eins helmingur hellanna sé
fundinn og kunnur. Það er sí-
fellt verið að finna nýja, og
áhugi manna á þessari land-
könnun neðan jarðar er mikill.
Menn, sem leggja það fyrir sig
að leita að hellum og kanna þá,
hafa stofnað með sér félagsskap,
sem hefur um 12 000 félags-
menn. Meiripartur þeirra eru
vísindamenn, en þó eru í röð-
um félagsins menn, sem í það
hafa gengið einvörðungu af
áhuga fyrir hellakönnun.
Hellarnir u-rðu til fyrir mill-
jóimm ára, er meirihluti meg-
inlands- Norour-Ameríku var
hulinn sæ. Kalksteinslögin
mynduðust af skeljum dýra í
hafinu. Skeljarnar féllu til
botns, er dýrin dóu og mynd-
uðu smátt og smátt kalk-
lög á hafsbotni með skelj-
um sínum. — Síðar urðu
hreyfingar í jarðskorpunni og
land varð, þar sem áður var
hafsbotn. Regnvatn og levsing-
arvatn frá jöklum flæddi nið-
ur vfir hið nýja land, og meiri-
hluta vatnsins drakk jörðin í
sig. Vatnið kost niður í kalk-
steinslögin og myndaði þar
,,vatnslag“ í um 100 feta dýpi.
Næstu ármilljónir gróf vatnið
stærri og lengri farvegi um
kalksteinslögin á leit sinni út
til hafsins, og þannig urðu hell-
arnir til. Stundum vildi svo til,
að jarðlögin yfir hellunum féllu
niður, af því að þau þoldu ekki
þunga sinn, og þannig mynduð-
ust munnar.
FURÐULEGAR DROPA-
STEINSMYNDANIR.
Eftir að hellarnir voru mynd-
aðir hélt vatnið áfram að drjúpa
niður í gegnum loftið og leysti
upp kalksteininn á leið sinni.
Þegar vatnsstraumurinn hætti
þorrnaði kalksteinninn, og með
því móti mynduðust hinar furðu
legu dropasteinsmyndanir, sem
einkenna hellana mjög. Þetta
gerðist mjög hægt, svo að á
um 100 ára tímabili bættist ef
til vill aðeíns einn þumlungur
við dropasteininn. Það gerðist
stundum að dropasteinninn frá
loftinu náði niður í dropastein-
inn, sem myndaðist, þar sem
dropinn féll á gólfið, og þannig
urðu til hinar furðulegustu súl-
ur, sem eru algengar í sumum
hellunum.
Stundum lentu droparnir á
stórum steinum, og þá urðu til
hinar svo nefndu stóru býkúp-
ur, — eða þeir féllu í polla eða
vötn og mynduðu ,,hellaperlur“
eða „hellaegg". Kalksteinninn
er í rauninni drifhvítur, en
vatnið, sem síast í gegnum hann
flytur oft með sér efni úr öðr-
um jarðlögum, alla vega lit, og
þannig verða hin sérkennilegu
litbrigði til. Dropasteinsmynd-
anir eru til í öllum regnbogans
litum.
Eitt hið fegursta í undraheim
um hellanna eru hinir svoköll-
uðu „hringiðukatlar“. Þeir eru
holur eða hvolf í kalksteininn
með hinum fjölbreytilegustu
litum. Þeir hafa myndazt af
hvirfilstraumum og vatnið hef-
ur sí og æ núið litarefninu, sem
það flutti, við barmana. „Hella
blóm“ verða til ef dropin sundr
ast fyrir loftstraum.
HELLAR, SEM LÍKJAST
KIRKJUM.
Sumir hellar líkjast meira
hugmyndum um ævintýra- eða
draumaheima en venjulegum
hellum, bæði sakir litaskrauts-
ins og dropasteinsmyndanna.
Sumir minna á dómkirkjur,
aðrir leikhús. Sums staðar gægj
ast fram svalir eða turnar
teygja sig hátt í loft í rökkri
undirdjúpanna. Sums staðar er
sem menn eða dýr standi kyrr
eða hvílist í eilífðarró. Má þar
t.d. nefna hina svo kölluðu
„biðjandi nunnu“. Og sums stað
ar er eins og að koma inn í
blómagarð.
Flestir hellarnir í Bandaríkj-
unum eru í um 100 og 400 m
dýpi og um tveir km á lengd.
Sumir eru þó miklu siærri. Einn
stærsti hellirinn er í Ohio og
Indíana og er 60 km langur. Og
Carlsbad hellarnir í Nýju-Mexí
kó og Mammoth hellarnir í
Kentucky eru mestu hellar jarð
arinnar. Á hvorum staðnum er
völundarhús mikilla ganga, sem
eru um 200 km að lengd.
Það hefur verið talað um
endalausa hella. Þeir eru þó
ekki endalausir, og hellir einn
í Virginiu, sem ekki hefur ver-
ið kannaður til hlítar, er kall-
aður „endalaus“. En staðreynd
er hitt, að menn vita ekki enn,
Framhald á 11. síðu.
íhadið vill ekki
Framhald af 12. síðu.
nú hefði ísafjörður sótt um
sömu undanþágu og ómögulegt
væri að gera upp á milli bæj-
anna í þessum efnum, enda
er það svo, að tekjur * kvik-
myndahúsanna renna til fram-
kvæmda, sem líkissjóður þyrfti
ella að standa undir að nokkru
eða öllu leyti.
Sigurður Bjarnason var mjög
á öndverðum meiði og taldi
enga ástæðu til að veita undan-
þágu því að rekstur kvikmynda
húsa væri svo arðbær. Sig'urður
Óli Ólafsson, lýsti hinsvegar
yfir því að hann væri andvígur
því að leggja 2 krónu gjald á
aðgöngumiða að kvikmyndasýn
ingum til að afla Menningar-
sjóði tekna, því aðkvikmynda-
húsin berðust í bökkum. Annað
fór eftir þessu í röksemdafærslu
Sjálfstæðismanna í efri deild,
og enga leið gátu þeir bent á
í staðinn til að afla Menningar-
sjóði tekna.
Gylfi Þ. Gíslason benti á að
aðgangseyrir að kvikmyndahús
um sé nú tiltölulega mun lægri
en hann var fyrir stríð og mun
lægri hér en í nágrannalöndun-
um, Norðurlöndunum, Bret-
landi og í Bandaríkjunum, enda
væri verð aðgöngumiða háð
vet ðlagsákvæðum.
Breytingartillögur Sjálfstæð-
ismanna voru báðar felldar með
11 atkvæðum gegn fjórum, en
síðan var málinu vísað til 3.
umræðu með 11 samhljóða at-
kvæðum. Þriðja umræða fer
fram í efii deild í dag.
TÍU ÞJÓÐIR hafa lagt fram
fé að láni til þess að standa
straum af kostaði við björgun-
ar og ruðningsstarfið í Súez-
skurði, en það verk var unnið
á vegum Sameinuðu þjóðanna
sem kunnugt er. Framlag þess-
ara 10 þjóða nemur 10.822.600
dollurum. Auk þess hefur Italía
lofað framlagi, en ekki ákveðið
upphæðina ennþá. Það er talið,
að þetta fé nægi til að greiða
björgunar- og ruðningskostnað-
inn, en hann reyndist mun
minni en áætlað var í fvrstu.
Framlög hinna tíu þjóða eru
talin upp hér og eru reiknuð í
dollurum. Meðal þeirra þjóða,
sem lagt hafa fram fé, eru Norð
urlöndin, Danmörk, Noregur og
Svíþjóð, sem hafa lagt fram
álitlegar upphæðir. þegar tekið
er tillit til fóksfjöda í þessum
löndum.
Nýr Panamaskurður:
t grafin jarðgöng fyrir skipaumferð
im 300 m hátt f jalllendi á Panamaeiði?
sramla. Ojí hann verður ekki ur snemma á hessari öld, og
EÆRDAR eru nú í Banda-
ríkjunum ærið djarflegar til-
lögur um að gera nýjan Pana-
maskurð, og hópur verkfræð-
inga hefur þegar gert áætl-
anir um verkið í einstökum
atriðum. Þessi hugmynd hef-
ur ferigið byr undir báða
vængi sumpart vegna þess að
gamli skurðurinn er að verða
ófullnægjandi og sumpart
vegna hernaðarlegra sjónar-
miða.-í
Hinn nýi skurður er ráð-
gerður 18 km norðan við hinn
gamla. Og hann verður ekki
beinlínis skurður heldur jarð-
göng. Verður hann grafinn
gegnum 300 m há fjöll á 90
km svæði. Skip munu ekki
sigla gegnum hann með eigin
orku, þar eð loftið yrði þá
strax eitrað af útblæstri vél-
anna. Rafmagnsspil munu
draga jafnvel hin stærstu skip
gegnum skurðinn með tiltölu-
lega miklum hraða.
GAMLI 3KURÐURINN.
Gamli skurðurinn var gerð-
ur snemma á þessari öld, og
tók 10 ór að gera hann. Verk-
inu var lokið árið 1914. Hann
kostaði mörg mannslíf, og
varð tilefni til ýmiss konar
pólitískra „spekúlasjóna“. —
Hann styttir leiðina til vest-
ur-strandar Ameríku um mörg
þúsund mílur, og þó að dýrt
sé um hann að fara, er þaS þó
miklum mun ódýrara en krók
urinn. Skurðurinn er 80 km
langur og um hann fara um
100 skip á degi hverjum.
KVIKMYNDÁÞÁITUR
TVÆR nýjar myndir eru
hlaupnar af stokkunum hjá
Rankfélaginu enska. Eru það
„Hig Tide at Noon“, eru að-
alleikararnir: Betta St. John,
William Sylvester, Michael
Craig og Flora Robson. Leik-
stjóri er Philip Leacock.
Hin myndin er „The Secret
Place“, með Belindu Lee,
Ralph Lewis og Michael
Brooke í aðalhlutverkum, en
leikstjóri er Clive Donner.
„High Tide at Noon“ fjall-
ar um lífsbaráttu fólksins á
Mackenzie Island. Þar sem
aðalatvinnuvegurinn er ostru
veiðar. Jóhanna hefir verið
á skóla í Kanada, eða á megin
landinu, eins og það heitir
þarna. Hún kemur heim og
finnur að margt hefir breytst.
Hún er nú orðin ung og fögur
sem áður var aðeins skóla-
stúlka. Það er því ekki að
ástæðulausu að tveir verða
um að leita ástar hennar,
Annar á viðurkvæmilegan
hátt, en hinn með því að
þröngva ást sinni á hana.
Hinn þriðji kemur þó frá
meginlandinu og sezt að á
eynni og vinnur ástir hennar.
Hann giftist henni og stundar
ostruveiðar eins og allir aðrir.
En þar sem nú veiðarnar eru
að verða litlar fer svo að lok-
um er hann hefur drukknað
að veiðum yfirgefa allir eyna.
í draumi minninganna fer
Jóhanna einu sinni enn til
eyjarinnar, en þá finnur hún
þar fyrir æskuvin sinn og
þann er reyndi að ná eitt
sinn ástum hennar á svo við-
irkvæmilegan hátt. Honum
giftist hún og þau fara að búa
ein á eynni.
Þetta er kvikmynd um ástir
og líf sjómanna, viðburðarík
og tekin í sérlega fögru um-
hverfi.
Seinni myndin er hreint
ekki „happy end“ mynd. En
þar er um að ræða eínustu
von ungrar stúlku til að
sleppa út úr hinu leiðá East
End hverfi Lundúna til betra
lífs. Hún bindur lag sitt við
glæfrapilta, er ræna með
hennar aðstoð demantabúð.
Að fela ránsfenginn reynist
alleríitt, en gamall grammó-
fónn er látinn hylja fjársjóð-
inn og er sonur lögreglu-
manns finnur þá í honum
ákveður hann að koma þeim
í felur. Hann er þó skyggð-
ur og reyna bófarnir að ná
af honum þýfinu. Það tekst
aæstum því, því að á síðustu
stundu á stúlkan um það að
velja að afhenda lögreglunni
þýfið og vera þá náttúrulega
tekin sem meðsek. Eða að
fleygja því til vinar síns og
sleppa. Hún velur fyrri kost-
inn og fangelsið bíður henn-
ar.
Myndin er geysispennandi
og vel tekin.
S
S
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
s
s
S:
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
V
s
V
s
s
s
s
s
s
s