Vísir - 22.09.1947, Qupperneq 2

2
V I S I R
Mánudaginn 22. september 1947
ausnre
Richard Harold Cruzen,
varaflotaforingi í Banda-
ríkjununi, stóð í lyftingu á
ísbrjótnum „Northwind“ og
starði ar'gur í bragói yfir
Ross-hafið, }>ar sem glamp-
aði á isjakana undir skærri
miðnætursól.,, Ilorfið á ju ssa
andstyggð“, sagði hann.
Flotaforingiun kunni ekki
að meta náííúruícgurðina.
Hann hataði innilega isinn,
sem þögulan og svikulan
óvin. Hér, á mörkum Suður-
skautsins, virtist snækóngur-
inn hafa sctt upp vettlinga
til þess að deyfa hávaða um-
heimsins. En ísinn hélt áfram
að hreyfast. Hann var eins
og hljöðlegt fótatak í myrkri.
Ekki var hægt að sjá það, en
maður skynjaði ofurvald
hans, ógnandi og ægilegt. Is-
inn gat bögglað saman skipi
eins og væri það pappírs-
poki.
Cruzen flotaforingi hugs-
aði um hætlurnar, sem lilutu
að verða á leiðinni gegnum
ísbreiðurnar. Honum var
ljóst, að frá örófi alda hafði
ísinn verið . helzta torfæra
þeim, er kanna vildu Suður-
skautslöndin, en þau eru
ennþá lítt könnuð — fjögur
til sex þúsund milljón fer-
mílur að stærð.
Þriðji
leiðangurinn.
Hatur hans á ísnum var
ekki ástæðulaust. Hann hafði
haft kynni af honum áður.
Tvisvar hafði hann farið með
skip í leiðangri Rioliards E.
Byrds flotaforingja árin 1939
—41 gegnum ísinn til „Litlu
Ameríku“ í „Hvalaflóa“. —-
Hann hafði einnig stjórnað
leiðangri bandaríska sjóhers-
ins til Norðui'pólsins, en sá
leiðangur var nefndur Nan-
ook. En nú var hann þarna
staddur, þriðjudaginn 31.
descmber 1940.
Þetta var fjórða og jafn-
framt crfiðajsta íon Byrds
til Suðurskautsins. Aðal-
vandamál Cruzens flotafor-
ingja, sem foringja 68. flota-
deiltlar, var að koma fimm
skipum með mönnum og
birgðum til „Litlu Amcríku“.
Síðan var æthinin, að Byrd
myndi fljúga þangað frá
fliigvélaskipinu „Philippine
Séa“. Búizt var við, að leið-
angur þcssi myhdi liafa í
fÖr með sér mjög aukria vís-
iridaléga og hernaðarlega
þékkingu á svæðunum við
Siðurskaulið. C ruzen flota-
fdringi bar ábyrgð á })ví,
hversu til tækist og að þetta
gérðist á réttuni tíma.
íFlotaforinginn, lágvaxinn
og veðurbarinn maður, gekk
„Northwind“. Ilaiin var i
vafa um það, hvort hann ætti
að fara með öll finnn skipin
í gegnum ísbreiðuna í einu
lagi, eða livort hann ætá að
fa.ra með gætni með citt og
eilt í éinu. Isbreiöan var
jainvel enn óárennilegri
núna, en nokkiu sinni fyrr.
Frá Scott-eyju, seni er eyði-
leg klet.taeyja yzt í Rossliafi,
1500 mílum suð.ur af N>’ja-
Sjálandi, en við hana lá
skipaflotinn, voru 750 niílur
til Ilvalaflóa.
Gríðalega
mikið frost.
Ilin núkla ísbreiða, scm
aðskilur Suðurskautslöndin
i frá uinheinunum, er saman-
sett af ótölulegum grúa gríð-
, armikilla ísjaka og á hinum
j löngu vetrarnóttum kemur
það oft fyrir, að frostið verði
allt að 80 stigum á Fahren-
heit-mæli. Þá er með öllu
ókleift að komast gegnum ís-
breiðuna.
En í deseni----------------
ber, þegar
sumarið hefst
telcur ísbreiö-
an að brotna
og stórir
jakar eru
á sveiirii.
Isbreiðan er óútreiknanleg.
Sum sldp hafa auða leið, alla
leið frá Scotl-eyju til Hvala-
flóa. Hnnur hafa verið marg-
ar vikur að komast i gegn
og enn önnur hafa kramizt
í sundur af ísjökunum.
Skipin
í flóanum.
Tveim klukkustunuum áð-
ur, þenna eftirmiðdag, haíði
Cruzen sent upp „eggjaþeyt-
inn“ sinn, en svo var Heli-
coptei’flugvél leiðangursins
nefud, O rannsóknari’erðar
suður yfir ísinn. Nú kom
hún til baka, leið í bæguni
hringjum niður og settist
mjúklega. á þilfar ísbrjóts-
ins. Peter Smenton flugmaö-
ur, flýtti sér upp á stjórn-
pall. „Isinn virðist ekki þétt-
ur“. Þctta kom heim við fyrri
athuganir Cruzens. Hann leit
yíir flota sinn.
Fyrst fór ,,Northwind“,
glæsilegt skip úr strand-
varnaliðinu og með fimm
is-
l)á
í margar klukkustundir tramaði mjóu, að síðasti Suð-
urskautsleiðangur Byrds floíaforingja endaði með
skelfingu í ísbreiðunum bar. Hér fcirtist frásögn um
þennan atburð og er hún efíir Fred Sparks og' Ed-
ward P. Morgan. Var hún í hinu kunna tímariti,
„CoIIier’s“, ekki alls fyrir Iöngu.
„Sennet“, eins og langur,
svartur trjábolur i kjölfari
hinna. Á þessum undarlega
flota voru um 1500 menn,
sjóliðar, vísindamenn, land-
könnuðii', nokkrir flugmenn,
einir tóll' blaðamenn og 27
hundar. Eg var um borð í
„Noi'thwind".
„Við leggjum allir af stað
í kvöld“, sagði Cruzen að
lokum. Enda þótt ferð þessi
virtist í fyrstu vera hreinasta
skemmtiíor, reyndist hún á
allt an.pan veg, og hin glpefra-
legasta.
Það var hezta veður ei' við
lögðimi af stað iun í ísbreið-
una. Ilið ávala stefni „North-
wind“ lagðjst upp á íshrami-
irnar og sópaði ]ieini iil hlið-
ar ein og væru þær fis.
Gruzen aðmíráll var sífelll
á ferii og gætti að öllu. Hann
var klæddur grænum flug-
mannabúningi, með sérkenni-
lega liúfu og líktist í raiminni
frekar „Andrési önd“, en
aðmíráli. Annað veifið labb-
aði hann aft-
ur í skut, liitt
veifið var
hann korninn
upp í siglutré.
Hann horfði á-
hyggjufullum
— augum út yfir
Éru þeir af misj.afnri stærð,
allt frá 20 fetum á bæð og
á stærð við lieila húsþyrp-
ingu Sumir eru stærri en
skýjaklúfar og fjórum sinn-
uni stærri um sig undir yfir-
borði sjávar en ofan þess.
Þegar hvasst er getur stór
hafísjaki hreyfzt með mikl-
um liraða, jafnvel eins hratt
pg skip.
; Ekkert niognar að stöðva
slíkan jaka. Hann gæ.ti þrýst
saman í einu vettfangi haf-
skipi eins og t.d. „Queen
Mary“, líkt og þegar maður
stígur ofan á flugu.
hundruð mctra millibili
komu hin skipin fjögur á eft-
ir í lialarófu. Fvrst þeirra
kom flutningaskipið „Yanc-
ey“, þá systurskip þess,
„Merrick“, livort um sig
lielmingi stærra en ísbrjótur-
inn, lilaðin tjöldum, dráttar-
vélum, benzíni, matvælum og
öðrum mikilvægum vörum.
Loks kom aðalskipið, 15
þúsund smálesta skipið „Mt.
01ympus“, en Cruzen hafði
farið úr því ýfir á ísbrjótinn
til þess að stjórna förinni á
honum gegnum ísinn. En
allra siðast fór kafbáturinn
ísauðnina. Síðan stökk hann
upp á stjórnpall til þess að
athuga sjórannsóknátækin.
Við liéldum liægt og bít-
andi áfram með átta sjómílna
hraða og um hádegi á nýárs-
dag, vorum við komnir all-
langt inn í ísbreiðuna. En þá
hvessti skyndilega og var
vindurinn beint á eftir. —-
Þrýstust jakarnir þá aftan að
skipunum og hliðiun þeirra
og lokuðu jafnharðan rák-
inni milli þeira. Nú var ekki
unnt að sigla með meira en
fjögurra mílna hraða, og
„Northwind“ varð að sigla
1 leiðángri Byrds aðmíráls til Suðurskautsins var þessi kafbátur meðal annara skipa.
Myndin er tekin frá bandaríska fíaggskipinu Mount Olympus, sem var stærsta skip
fram og aftur á stjórnpalli leiðangursins, og sézt kafbáturinn „Sennet“ vera á siglingu I ísnum. —
krókustigu til þess að víkka
rákina.
Skip í vanda.
„Mt. 01ympus“, aðalskip
leiðangursins, sem var fjórða
í röchiui, kallaði í talstöðina
um fjögurleytið: „Kemst ekki
lengra. Ishi'öngl hofir lagzt
að stýri og skrúfum“. Skipið
varð að stöðva vélar sínar,
vegna þess, að menn óttuð-
ust, að ísinn kynni að brjóta
skrúfur þess. 0,11 skipalestin
juun staðar.
ísbrjóturinn „Northwind“,
sein var búinn aflmiklum
vélum og tveim skrúfum, er
vQi’u djúpt í sjó og gat snúið
sér við á mjög takmörkuðu
svæði, með því að láta aðra
skrúfuna vinna áfram, en
liina aftjLii' á, ruddi þegar í
stað ísnum frá „Mt. Olymp-
us“.
Kafbátsmönnunum
leiddist þófið.
Skipsmönnum á „Sennet“,
kafbátnum okkar, leiddist
seinagangurinn. Þetta var
lengsta för nokkurs kafbáts
í sögunni og i fyrsta skipti
sem nokkur kafbátur reyndi
að brjótast inn i isbreiðuna,
síðan Huiiei't Wilkins gerði
tilraun sína við norður-
skautsísinn ái’ið 1928.
Cruzen aðmíráli var lield-
-ur ekki með seinaganginn.
Hami reykti hverja sígarett-
una af annarri og drakk ó-
teljandi kaffibölla, meðan
hann lá yfir veðurskýrslum
og ísfregnum. Loks lirá hann
sér í björgunaryesti og fór
sjálfur á loft í „Helicopter“
fiugvélinni til þess að fá betri
yfirsýn. Hann sá stóra v-ök
í um það bil þriggja milna
fjarlægð. Þangað stefndum
við og um miðnætti á mið-
vikudegi eftir 24 stunda sigl-
ingu frá Scott-eyju, scm við
lögðum upp frá, vorum við
komnir þangað og festum
skipin.
Loftvogin
fellur.
Þarna var albjart allan
sólai'hi'inginn og orkaði það
m jög annai'lega á okkur.
En'ginn okkar svaf reglulega.
Ef maðui’ var ekki önriúm
kafinn, var maður sístarandi
á þctta óraunverulega töfra-
ríki, sem birtist allt um-
hverfis okkiii’.
Á fimnitudagsmorgun tók
loftvogin að falla. Cruzen
horfði birstiu' á skýjafarið
og bölvaði. Ilann athugaði
gauingæfilega lögun og um-
hverfi vakarinnar, sem við
láguni í, en hún var upi það
bil þrjár fermílur að flatar-
máli. Á alla bóga gat að líla
Frli. á 8. síðu.