Vísir - 27.05.1955, Blaðsíða 4

vlsm
4
Föstudagmn 27. mai 1955
Horace Leaf, F.R,G.S.:
íslendingar gegna mikil-
vægu menningarlilutverki.
Enskur gestur segir áðii sift á
á þjóð okkar.
Horace Leaf er enskur ferðalangur og rithöfundur,
heimskunnur maður, sem liér hefur dvalið undanfarið til
þess að viða að sér efni í bók um ísland. Hann er nú á
fönun héðan, en hefur ritað eftirfarandi grein fyrir „Vísi“
um hugleiðingar sínar í sambandi við íslandsdvölina.
í æsku minni sá ég eitt sinn
lágvaxinn, japanskan glímu-
raann fleygja tröllauknum,
tyrkneskum andstæðingi sínum
um þveran pallinn, rétt eins og
hann væri fis, og þetta atvik
færði mér heim sanninn um,
að stærðin er ekki fyrir öllu.
Leikni og skynsamleg vinnu-
brögð eru miklu þyngri á met-
unum en rúmtak og þungi.
Reynsla mín síðan á lífsleið-
ínni hefur svo fullvissað mig
um, að það, sem á við um ein-
staklinga, má einnig heimfæra
'upp á þjóðir. Atburðir tveggja
heimsstyrjalda hafa styrkt
þessa skoðun mína. í styrkleika
þjóðar felst fleira en víðáttu-
mikil lönd, mikill mannfjöldi,
öflugir flotar, hersveitir, flug-
vélar og fjárhagur, því að það
Jiggur í augum uppi, að einmitt
vegna valds síns geta miklar
þjóðir rambað á barmi gjald-
þrots og glötunar.
En þjóðir hafa ávallt skoðað
stærð og vald sem eina mestu
og verðmætustu eign sína, og
smáþjóðum hefur annað hvort
ekki verið sinnt, eða farið með
þær af drambsemi. Þegar þetta
er íkoðað betur í kjölinn, sést,
hvað þetta sjónarmið er
heimsulegt. Smáþjóðir geta
verið farsælar og hamingju-
samar, einmitt vegna smæðar
sinnar.
Þæítir
óendanlegrar
heildar.
Það liggur í augum uppi, að
einhver orsök hlýtur að vera
fyrir tilvem hverrar þjóðar.
Þjóðerniskendin sívökul gefur
þetta til kynna, og sérhver
heimspekingur, sem er ein-
hvers virði, veit, að allir hlutir
eru þættir óendanlegrar heildar,
og ef einhver hluti hennar er
numinn á brott getur svo farið,
að heildarbyggingin hrynji, líkt
og þegar steinn er tekinn úr
múrhvelfingu.
Það er staðreynd, að ríki er
sérstök heild, sem leitast við
að varðveita sérkenni sín. Allar
tilraimir, sem miða að því að
ræna hana þessum sérkennum,
hljóta að vekja mótspyrnu.
Slík mótspyrna hefur ævin-
lega átt sér stað í sögurmi, og
sýnir það, að hún er eðlisbund-
in. Jafnvel þegar kúguðum
þjóðum er haldið sem grimmi-
legast á klafanum af voldugxi
þjóðum, dreymir þær um end-
urheimt frelsis síns. Þjóðernis-
kenndin er ódrepandi, og það
bendir í sjálfu sér til þess, að
sérhver þjóð hafi sínu sérstaka
hlutverki að gegna í veröldinni.
Þjóðemisvitundin verður aldrei
afmáð.
„Dásaxnlegasta
smáríki heims.“
Þessar hugleiðingar eru ofar-
lega í mér, þegar mér verður
hugsað til íslands, sem ég hef
á einum stað nefnt „dásam-
legasta smáríki heimsins.“ Ég
hef komizt að þessari niður-
stöðu eftir að hafa öðlazt all-
góða þekkingu á íslandi og
heiminum yfirleitt, því að ég
hef heimsótt þrjátíu lönd, sum
þeirra margoft, þar á meðal
ýmis voldugustu ríkin, bæði
vestræn og austræn.
Fyrir skemmstu gekk ég mér
til skemmtunar með fram
Reykjavíkurhöfn. Þar sá ég
tuttugu skip, sem öll höfðu ís-
lenzka fánann uppi, nema eitt.
Þetta voru skip, sem hvaða
þjóð sem er gæti verið stolt
af, og þó voru þau aðeins lítill
hluti hiima 560 mótor- og gufu-
skipa, sem mér hefur verið sagt,
að íslendingar eigi. Þá hef ég
lesið, að auk þess séu 330 póst-
stofur á landinu, 320 síma-
stöðvar, nær 60 sparisjóðir og
fjórir, stórir bankar.
Fögur eins
og traust.
Um götur Reykjavíkur ganga
vel búnar konur og karlar, á
svipaðan hátt og í París, New
York og London, eða öðrum
stórborgum heims. Alls staðar
gat að' líta myndarleg íbúðar-
hús, fögur útlits og svo traust-
hyggð, að vafasamt er, að þau
gerist traustari annars staðar.
Þetta eru aðeins örfáar af eign-
um íslendinga.Vera má, aðþetta
veki enga athygli þess íslend-
ings, sem ekki þekkir til ann-
arra þjóða, en í augum hins
erlenda ferðamanns gengur
þetta kraftaverki næst.
Til þess að gera enn ljósara,
við hvað ég á, vil ég g'eta þess,
að ég á heima í einhverri
stærstu borgarþyrpingu Eng-
lands, sem víðkunn eru fyrir
menning sína og erfðávenjur,
með margfalt fleiri íbúum en á
öllu íslandi. Og er það ekki
fyrr en á allra síðustu árum,
að þar hefur risið upp borgar-
bókasafn, og enn í dag er þar
ekkert ráðhús. Það er ekkert
áhlaupaverk að viðhalda göt-
um þar, og skattar eru háir.
Að vísu gildir sama um öll
stór lönd, sem hafa mótað og'
móta enn heimsmálin, og þetta
má ekki kenna dugleysi íbú-
anna, heldur öðrum ástæðum,
sem þeir hafa tekið í arf. Menn
myndu brosa hæðnislega í
Englandi, ef eitthvert byggða-
lag Englands 5Tði beðið um að
viðhalda 5000 km. vegakerfi,
hita hvert einasta hús mið-
stöðvarhitun, útvega ekki að-
eins borgarbúum síma heldur
og hverju bændabýli, auk
hundraða skipa og opinberra
bygginga. Þau gætu einfald-
lega elvki gert þetta. •
Bezt upp-
lýsta þjóðin.
Mér hefur verið sagt, að í
Reykjavík, sem hefur rúmlega
60.000 íbúa, séu um 500 leigu-
bílar. Þegar maður virðir fyrir
sér umferðina i Reykjavík og
hinar endalausu raðir bílanna, -
sem streyma um götur borgar-
innar, hiýtur sú spurning að
vakna, hvort íbúar íslands séu
ekki lengst á veg koinhir í
þessum efnum, jafnvel þótt
Bandai'íki Norður-Ameríku séu
meðtalin.
Fyrir nókkrum dögtun átti ég
tal við ungan, norskan kennara,
sem hér hefur verið að kynna
sér fræðslukerfi íslendinga.
Hann var mér sammála um,
að íslendingar séu bezt upp-
lýsta þjóð heims. Það fer held-
ur ekki milli mála, að lands-
menn búa við gott matarseði,
góðan húsakost og eru vel til
fara. Alls staðar \árðast menn
sinna störfum sínum á skyn-
samlegan og hagkvæman hátt.
Hvernig stendur þá á þessu?
Það er áreiðanlega ekki vegna
þess, að náttúran hafi verið sér-
lega hagstæð íslendingum, að
því er snertir jarðveg og veð-
urfar. Eldsumbrot hafa eytt
ýmsu því, sem önnur lönd fá að
njóta. Ekki er það vegna þess,
að landfræðileg lega íslands sé
svo hagstæö, en sagt hefur
verið, að landið sé við yztu
heimsmörk. Þetta hlýtur að
orsakast af öðrum kringum-
stæðurn, sem ekki eni fyrir
hendj í öðrum löndum, þar
sem náttúran hefur verið mild-
ari íbúunum. Finnið þessa or-
sök, og þá munið þér finna
þami sérstaka þátt, sem ísland
á meðal þjóðanna, og þá
fræðslu sem landið getur veitt
öðrum þjóðum.
Göfug
barátta.
Getur það verið vegna þess,
að enda þótt íslendingar hafi
enga herskyldu, þá eru þeir
samt „herskáir“, kjarkmiklir,
því að þeir verða eins og aðrar
þjóðir, að berjast fyrir tilveru
sinni. íslendingar berjast, ekki
við aðrar þjóðir, heldur gegn
náttúruöflunum, og landvinn-
ingar. þeirra eru miklir. Þeir
berjast við Ægi, og í þeim á-
tökum afla þeir sér brauðs síns,
en sú barátta hefur löngum
verið mannskæð. En meiri göfgi
fylgir því að berjast gegn nátt-
úruöflunum en gegn körlum,
konum og börnum.
Þetta hlýtur að vera lykill-
inn að velgengni íslendinga.
Þeim fjárfúlgum, sem stórþjóð-
ii’nar verja til hernaðarþarfa
verja íslendingar til félagslegra
umbóta, og þeir sýna skilnings-
litlum umheimi, hvað hægt er
að gera, ef þær láta af viðsjám
í alþjóðamálum, sem aðeins
verða leystar með sverði.
Friðsemd íslendinga stafar
af ýmlslegum veikleika lands-
ins, en víkingseðli þeirra íifir
í brjósti hvers íslendings, og' í
hjarta þeirra býr hugrekki,
sem ekki gerist meira með her-
skárri þjóðum. íslendingar
sýna, að vegur friðarins er hinn
bjetri vegur, og með sínum
hætti leggja þeir sinn skerf tii
blessunar mannkyni.
fVfunið
finnsku skóna
í ferðalagið.
Margar gerðir.
^JJjd ÍpiL íii ncLun /
Minningarkort Blindra-
vinafélags íslands fást í
verzluninni Happó Lauga-
vegi 66, Silkibúðinni, Lauf-
ásvegi 1, Körfugerðinni
Laugavegi 166 og í skrif-
stofu félagsins Ingólfs-
stræti 16.
skóm fyrstu áranna austur í
Shanghai, varð vinur fninn,
þegar hami frétti, að ég heíði
komið til Kína, og þegar litli
Norðmaðurinn minn sagði mér,
að hann hlakkaði mikið til að
fara til Haugasunds í sumar-
leyfi sínu, þá sagði ég honum,
að þar hefði mér einnig þótt
gaman að vera, og þá skildum
við hvor annan. Ilér er jugo-
slavnesk telpa, sem hveríur
hljóðlega til herbergis síns og
biður Allah um að hjálpa sér
við enskunámið, meðan séra
Geirþrúður Emmerich, enski
kvenpresturinn okkar, kennir
hinum börnunum kláran krist-
indóm. Ég held, að hún séra
Geirþrúður sé allra sæmilegasti
klerkur. Ég veit það þó ekki ör-
ugglega fyrr en eftir morgun-
dagimi. Þá er messað, og mér
det.tur ekki í hug að miso?. aí
því að láta kvenprest segja mér
til syndanna. Þó væri me:va
gaman að fara með henni á rail
í nótt, svo að messufall yrði á
morgun. Við sjáum nú hvað set-
ur. Enn er sól á lofti og morg-
undags langt að bíða. — Hér
eru, auk séra Geirþrúðar, a.m.k.
tveir erlendir kennarar, Frans-
maður og íslendingar. Sá síðar-
nefndi er Wolfang Edelstein,
sem kennir hér frönsku, ensku
og latínu, en er einnig sjálfur
að læra, vinnur að doktorsrit-
gerð og kynnir sér uppeldis- og
skólamál. Sú saga gekk lengi
vel hér í sveitini, að hann væri
lygalaupur hinn versti, og var
ástæðan sú, að hann hafði getið
þess, að þar sem hann var ‘íerigst
í sveit á íslandi hafi verið bóka-
skápar stórir og margt þar að
firiha á erlendum tungumálum,
enda bækur margar á hverjum
sveitabæ íslands. Varð hann af
þessu illræmdur mjög, enda ó-
lánsmerki talið hér meðal
bænda að eiga bók. Þó fór svo,
að hann náði aftur heiðri sínum,
er skólastjóri staðfesti að rétti-
lega væri frá greint, en síðan
vita bændur hér, að á íslandi
eru tómir búskussar, sem liggja
; í bokum í stað þess að arka upp
í hlíð og hlúa að vínviðnum.
íslenzkur bóndi
í erlendum skógi.
Hér eru í skólanum börn rík-
ismanna, ýmissa þjóðerna, önn-
ur fátæk, og hafa þau fram-
færslu af skólastyrkjum, en öll
rækja þau sömu slcyldur, búa
við jafnrétti.
Skólastjórinn hér er auðvitað
ekki íslendingur; en hann hef-
ur verið nógu lengi þar til þess
að minna mig alltaf öllu fremur
á gáfaðan, margfróðan og í-
hugulan íslenzkan bónda, þar
sem hann arkar um á péýsunni
sinni, en æruverðugan þýzkan
embættismann.
Og hér renna allir þessir
undarlegu straumar í eina sam-
þjó'ðlega heild. Hér er áreiðan-
lega enginn jarðvegur fyrir
kynþátta- eða stéttahatur. Súj
herör, sem Geheeb skar upy
gegn því fyrir 45 árum, hefur j
sannarlega ekki verið látin nið- j
ur faila, og það er þess vegna,
sem mér þykir vænt um teikn- .
ingarnar hennar Maríu litlu
Zier, með stóru þýzku hestun-
jum, bláu fjöllunum, hvítu jökl-
j unum og grundunum grænu.
| Hrakfallabálkur.
Hér er líkamsmennt mjög í
heiðri höfð, íþróttakennarar
þrír. Ég hef séð unglingana
bruna hér á skíðum um brekk-
urnar í dalnum. Stúlkan, sem
kennir telpunum leikfimi, dans-
.ar listilega. Annað veit ég ekki
j af eigin reynd um þessa náms-
\ grein hér. íþróttir eru ekki mín
j sterka hlið. Ég hef afar dapur-
j lega reynslu af leikfimikennslu,
en versta þó í upphafi viðkynn-
iiigar minnar af henni. Um það
er sú saga, að ég þótti svo ófim-
legur í hreyfingum að almenna
kátínu vakti, er ég' birtist meðal
bekkjarbræðra minna í leik-
fimisal, en ég var þá sveita-
rriaður og þoldi lítt spott þeirra.
Er skrópar mínir þóttu úr hófi
kevra leitaði ég læknis eins í
þeirri vori, að hánn myndi, sakir
írændsemi, sjá aumur á mér og
staðfesta það með vottorði, að
ég hefði illsku ókennilega í hné
og mætti því ekki iþróttir
stunda. Er ég hafði skýrt honurn
frá kvilla mínum, hóf hann að
ræða við mig heilsufarið al-
mennt, og kom þar niður ræðan,
að augljóst var, að mér var lítt
lun námsgrein þessa gefið. Rit-
aði hann þó vottorðið, braufc
blaðið vandlega saman, fékk
mér og kvaddi ég hann svo alls-
hugar glaður. Nú vildi ég njóta
þess sem fyrst að hafa þa'ð
svart á hvítu, að aldrei skyldi
að mér hlegið, og' brá því blað-
iriu’ upp a'ð glampa frá ljóskeri.
Gat þar að líta eftirgreint:
„Það vottast hér með, að Sig-
urður Magnússon g'etur, heilsu
sinnar vegna, sótt kennslu í
leikfimi." :
Þó að íþróttasaga mín ætti sép
aldrei þvílík hrakföll og í upp-
hafi, þá hefur hún þó aldrei
orðið mér til annars en ama,
og fyrir því mun ég freiriur.
kjósa að dansa- við kennslu-
konuna í kvöld en labba með
henni út í leikfimisal í dag.
Framh. á 9. síðn