Vísir - 31.10.1956, Blaðsíða 3

Miðvikudaginn 31. október 1956.
VISIR
Heimsótt N.-írland,
Axel Thorsteinson:
Forvígismenn i frelsisbaráttu Bandaríkjanna
voru margir af Dlster-stofni.
Framfarir eru miklar í Ulster á 19. öid. ¥i6
skiptatengsl við Lancashire og Gydeside.
Þegar heimsótt er land, sem menn gátu knúið þá til að greiða
við höfum í rauninni haft Iítil hærri leigur. Leiddi þetta og e.
kynni af, í 'þeim tilgangi að t. v. fleira, til þess að Ulster-
skrifa nokkra þætti til kynn- j mótmælendur fóru að flykkjast
ingarauka, tel eg nauðsynlegt, til Vesturálfu.
að tína saman nokkra fróðleiks- ,
mola til glöggvunar Iesendum' Róttæk áhrif.
mínum um Úlster og íbúana,j f i0k 18. aldar urðu Ulster-
áður en eg fer að segja frá mótmælendur fyrir sterkum á-
ferðum mínum og reynslu, en hrifum róttækra manna í hin-
það verður í næsta þætti, og Um nýstofnuðu Bandaríkjum
verður nú áfram haldið, þar N.-Ameríku og Frakklandi og
framfarir í
Ulster, enda var nú fengið
jafnrétti á við aðra borgara
Bretlands og notuðu menn sér
| vegna tengslanna við Bretland.
í augum mikils fjölda Ulster-
manna var komin hefð á þau,
þeir kváðust bundnir Bretum
skyldleika- og vináttuböndum,
það af dugnaði og atorku. Á lltu sömu augum á brezkar
sem frá var jhorfið síðast.
Á 18. öld var allmegn ó-
ánægja ríkjandi í Ulster og
stundum óeirðasamt. Óánægjan
var ekki sízt mikil meðal
bændastéttarinnar, jafnt ka-
þólskra sem þeirra, er voru
mótmælendatrúar, en er tímar
liðu eða einkum á 19. öld voru
þeir, er jörðina ræktuðu í
„Ulster, ekki eins miklu 'órétt-
læti beittir og í mörgum öðr-
um landshlutum, þar sem í N.-í.
voru gerðar ráðstafanir til að
það yrði leiguliðum til nokk-
urra hagsbóta að bæta jarðirn-
ar, og ábúðar- og eignaröryggi
varð meira. Einnig var um gengt — þeir fengu viðskipta-
nokkra trúarlega og viðskipta-1 frelsi og frelsi til að keppa á
„lega örðugleika að ræða, er ollu' jafnræðisgrundvelli við íbúa !
ágreiningi mfíli kaþólskra Stóra Bretlands, en löng bið
manna og mótmælenda, en þrátt varð á að kröfurh kaþólska
fyrir þetta varð margt til að meirihlutans í írlandi fengist;
skapa sameiginleg áhugamál framgengt.
má jafnvel segja, að um bylt-
ingarkennd áhrif hafi verið að
ræða, en framar öðru varð ríkj-
andi sterkur áhugi meðal
þeirra, að leysa hin efnahags-
legu vandamál af raunsæi og
festu. Meðal kaþólskra manna
yfirleitt í frlandi, en hagur
þeirra var bágari, kom áhug-
inn fram í að bæta úr brýnustu
þörfum, en að unnið af minni
samheldni. Samstarf um um-
bætur milli kaþólskra og mót-
mælenda varð því minna en
ella hefði verið.
Baráttu Ulster-mótmælenda
lyktaði með því, að þeir fengu
kröfum sínum yfirleitt fram-
lega, til amerísku nýlendnanna,
og urðu þar í framlínu land-
náms-frumherjanna. Þegar
Sjálfstæðisyfirlýsingin (samin
af Jefferson, rituð af Charles smíðar). Framfarir urðu í
Thompson, Úlstermanni; fyrst mörgum minni bæjum. í öðr-
prentuð af Ulster-manni) var um hlutum frlands undu menn
samþykkt 1776, var einn af verr sambandinu og hófu bar-
hverjum 6 íbúa nýlendnanna, er áttu fyrir umbótum og frelsi.
með henni lýstu yfir sjálfstæði Mikilmennið, stjórnmálamaður-
sínu, af Ulsterstofni. — Nokkra inn Gladstone, beitti sér fyrir
hugmynd um hæfni og atorku réttarbótum frum til handa.
manna of Úlsterstofni vestra er Fyrir hans atbeina fengu þeir
eftirfarandi: í fyrstu stjórn trúfrelsi, leiguliðar fengu' bætt
Washington’s, er skipuð var kjör og þeim var gert kleift að
fórum mönnum var einn eignast jarðir sínar og gerast
Úlstermaður, en af 33 mönn- sjálfseignarbændur. — Hann
um, er verig hafa forsetar gerðist baráttumaður fyrir
Bandaríkjanna frá George kröfum þeirra um heimastjórn,
Washington til Ðwight D. með þing og stjórn í Dyflinni.
þessari öld rís Belfast upp sem f stoinamr og smar eigin og
ein mikilvægasta borg á Bret- i brezkar lífsvenjur, en megin-
landseyjum og alls Bretaveldis, j þorri manna í öðrum hlutum
og iðnaður hennar og verzlun ; frlands leit þar öðrum augum
tengist iðnaði og verzlun í
Lancashire og borga við Clyde
(hörlérefts-iðnaður, skipa-
„En er ljóss dagr var, kenndu þeir, at þat var írland“.
íbúanna, afkomenda hinna
Uisenhower voru a. m. k. 10
Þannig var þá ástatt 1800, er 'af Ulsterstofni, sumir segja 14.
Woodrow
og amma
| Borgarastyrjöldinni,
jGrant og ,,Stonewall“
i voru af UÍsterættum.
írsku íbúa sem byggðu Ulster, sambandslogin (Act of Union)
. áður en fólksflutningarnir hóf-' voru sett, írska þingið gamla af-
ust frá Englandi og Skotlandi í ( numið, en til sögunnar kom
sveitir landsins, en írar voru Hið sameinaða konungsríki
nærri allir kaþólskir — og af- Stóra Bretland'og írland,
komenda aðkomumanna, semj
voru nærri allir mótmælenda- Ulster og
trúar. Umkvartanir kaþólskra Bandaríkin.
voru aðallega trúarlegar, mót-j Áður en lengra er farið er sem urðu víðkunnir forystu-
mælenda viðskiptalegar. Land- rétt að víkja nokkru nánara að menn, en irienn af Ulsterstofni
eigendur voru og valdir að deil- vesturförunum frá Ulster. Þær reyndust vel á öllum sviðum í
um, þar sem þeir fóru að losa hófust 1718. Þá fóru 750 Ulster- Bandáríkjunum Kanada, Ind-
sig við leiguliða mótmælendá- búar vestur um haf á fimm landi og öðruir Bretaveldis-
trúar, og tóku í staðinn ka- skipum, sem tóku höfn í Bost- löndum,þeirra meðal voru menn
þólska menn, sem gerðu minni on, og eftir það fóru þúsundir sem gegndu hinum mikilvæg-
kröfur, auk þess sem stóreigna- Ulstermanna vestur um.haf ár- ustu embættum.
Var hann kominn á nlvæðis-
aldur, en hann gat komið lög-
unum gegnurn neðri málstof-
una, en lávarðadeildin felldi
—■- Hinn sðasti var
Wilson, en afi hans
komu frá Strabane.
höfðingjarnir heimskunnu úr. lynda flokksins með stuðningi
Og hers- . þau. Það varð hlutskipti frjáls-
Ulysses, Verkalýðsflokksins, að koma
Jackson lögunum gegnum þingið (1914),
—- Hér en þá skall heimsstyrjöldin á,
í öðru lagi voru efnahagsleg-
ar ástæður. Menn litu svo á,
að frjáls verzlun við Breta og
jafnræðis-hlutdeild í brezkum
viðskiptum við aðrar þjóðir
væri iðnaði og verzlun í Ulster
lifsnauðsyn. Með fyrstu tillög-
um um heimastjórn virtist þó
ekki efnahagslegum hagsmun-
um Ulster teflt í hættu, en menn
töldu líklegt — og reyndinfcVarð
sú — að ekki mundi verða litið
á heimastjórn sem lokamark,
heldur yrði svo stefnt að alger-
um skilnaði írlands og Stóra-
Bretlands, og gæti þá skorist í
odda milli írlands og Stóra
Bretlands út af efnahags- og
viðskiptamálum. Óttuðust þá
Ulstermenn, er halda vildu
tengslunum, að stjórn í Dyfl-
inni, sem mundi láta hagsmuni
landbúnaðarins sitja í fyrir-
rúmi, myndi ekki gæta efna-
hagslegra hagsmuna Ulster. —•
Verkamenn mótmælendatrúar í
Ulster óttuðust einnig, að af-
leiðingin yrði, að afkomuskil-
yrði versnuðu, og yrðu mun
verri en í Stóra Bretlandi. Og
— í þriðja lagi: Trúarlegar á-
stæður. Menn.höfðu áhyggjur af
að hafa yfir sér ríkisstjórn,
sem yrði að mestu skipuð róm-
versk-kaþólskum mönnum.
í fjórða lagi litu menn svo á,
að með tillögunum væri ekki
fenginn grúndvöllur til hag-
kvæmrar, skipulegrar ákveö-
irinai' lausriar á sér-vandamál-
um Ulster.
Þessar skoðanir leiddu til
samtaka, hirinar svonefndu
Ulster-hreyfingar, en þeir sem
aðhylltust hana héldu því fram,
að málið yrði að leysa með sér-
stöku tilliti til hagsmuna Ulster
hafa verið nefndir fáeinir menn,1 svo að þau komu ekki til fram- ‘ Qg ógka meirihluta ibúanna
kvæmda. 1
Heimsstyrjaldarárin
1914—1918,
Ulster og heima- er ákaflega skýrt kom fram
stjórnarmálið. hollusta Ulsterbúa við Bret-
Tillögurnar um heimastjórn á land, varð hlé á baráttunni í
írlandi mættu mikilli mót- Ulster, þótt menn hefðu áhyggj
spyrnu í Ulster. í fyrsta la'gi ur af, að heimastjórnarlögin
hallast síðan út af teygir frá sér
lappirnar og leyfir honum að
jnálgast sig. „Tah!“ segir hann
þá. Fíllinn sest upp og teygir
jbáða framfætur fram. Þá beyg-
! við kallar hann: „Lah! Lah! ir sveinninn sig niður, losar um
Lah!“ (komdu, komdu, komdu). haftkeðjuna og fleygir henni
Ekkert hljóð heyrist þaðan sem yfir herðakambinn á fílnum.
En það er ekki auðvelt líf að sem fíllinn hans hefir bundna - fíllinn er á beit svo að hami|Síðan skipar hann fílnum að
vera fílasveinn. Hann verðurjum hálsinn. Hann getur h^rt (bréytir til og líáy.ar: „Dig'o lah! setjast, klifrar upp á höfuð
sjálfur að sækja fílinn sirri á í bjöllunni um 2 km. í burtu.! úigo lah! (komdu hingað, hans og nú er haldið heim í
Fílar eru geðslegustu
Þeir sýna furðulegt verksvit og út-
sjónarsemi.
hverjum morgni og flytja liumvHann þekkir hljóð hennar frá . komdu hirigað!) Enn er stein- vinnustöðina eftir sömu leið og
á vinriustöðina. IJann þarf þ.á
að elta fílinn sinn nokkra km'.
inn í írumskóginn, fara af stað
~við dögun og ganga í gegnurn
frumskóginn þar sem fullt er af
stórum hættulegum dýrum.
Það er ie'inmanalegt starf. og.
hann verður að vera eins eg
' dýr skógarins var um sig, ár-
vakur og slægur, eins og þau.
Hann þekkir nákvæmlega
stærð og lögun á fótaförum
fílsins síns og þekkir þau frá
öðrum fótaförum og þegar hann
finnur slóðina rekur hann hana.
Hann hlustar og eftir bjöllunni,
Öllúrji . öðijúiri' bjölluhljöðunli i hljóð. Svona getur hann setið fíllinn fór kvöldið áður. Þá
Fíanri hefur sjálfur holað bjöll- j °S reykt og kallað í 15 mínútur íyrst fær fílasveinninh morgun-
una út úr „teak“tré. j án þess að sýna nokkrá óþolin- jverðinn sinn. Siðan þvær hann
Þegar fílasveinninn nálgast mæði. Hann vill lofa fílnum fílnum sínum í læknum og
fílinn sinn tekur hann að syngja sínúm að hafa nægan tíma til leggur á hann. Næst er fyrir
til þess að láta Jjjfinn vita að.þess að.átta sig á því, að nýr hendi að leggja á fjallið fýrir
hann sé að koma. Hann hefir J erfiðisdagur sé að hefjast. Ef ofan vinnustöðina. Fjallið er
kennt fílnum ■—■ eða þeir hvor i hann ræki á eftir honum kynni tvö þúsund fet á hæð og þar á
öðrum að 1 frumskóginum sé ;.harin að gera uppreist. Loks 'að ryðja trjábolum ofan í gil.
það hættulegt að gera öðrum kemur fíllinn gangandi gégnum | Þegar fílasveinninn er kom
hverft. í stað þess að brjótast
gegnum grasið, sem er níu fet á
hæð, sezt fílasveinninn á stein
við lítinn læk, hann fyllir sína
heimagerðu pipu og kveikir í
henni. Hann reykir — og við og
grasið og sveinninn heldur á- inn upp að trjástofnunum tekur
fram að masa við hann í mestu hann að sníða burt ójöfnur og
góðsemi.
Loks segir . hann skipandi
röddu: „Hmit!“
Þá sest fíllinn til hálfs en
kvisti þar sem greinar hafaj
verið á stofnunum, til þess að
drátturinn verði auðveldari.!
Því næst athugar hann dráttar- jroo, yoo!“ kallar sveinninn aft
keðjurnar og að þær sé nægi-
lega vel festar. Þar næst hefst
hin þreytandi vinna, að draga
20 feta langa stofna, sem eru
sex eða sjö fet að ummáli —■
og vega 4 smálestir. Vegurinn
liggur eftir fjallshryggnum
nokkra leið. „Yoo, yoo, voo!“
(Dragðu, dragðu, dragðu!) kall-
ar sveinninn. Þegar fíllinn tek-
ur stofninn íhugar hann liversu
mikið hann þurfi að taka á, til
þess a'ð' mjaka þolnum af stað.
Ökladjúp leðja er á.jörðinni og
niargir farartálmar eru til tra-
fala fyrir framan hluta stofns-
ins, svo sem stubbar af ný-
■ græðingi, bambussprotar, smá-
’ steinar og jafnvel klettar og
þessu öllu þarf stofninn að ryðja
j úr vegi. Fíllinn. gerir nú fyrsta,
] átakið og grenjar gífurlega um
leið, dregur síðan stofninn svo
1 sem þrjár lengdir sínar. Nemur
síðan staðar. Hann athugar sinn
gang. „Yoo! yoo!“ kallar sveinn-
inn. En því er ekki sinnt. „Yoo,