Vísir - 04.12.1957, Blaðsíða 4

4
V í SIR
Miðvikudaginn 4. desember 1957
mw liafa
gvannríki í ¥©stri hafa
fennitl að kenna á
þeirrl stefiuc.
Fyrir 40 árum — í október 1917 — brauzt rússneski
kommúnistaflokkurinn (bolsjevikar) til valda. Árið 1912 voru
þeir farnir að koma hinu „boIsjevististka“ veldi á traustan
grundvöll, og innan sovéska ríkjasambandsins búa nú 60 þjóðir
og þjóðernislegir minni hlutar, en í ríkjasambandinu eru 15
lýðveldi. Hið stærsta þeirra, Rússneska socialistiska sam-!
bandslýðvcldið, nær yfir 76% af heildarflatarmáli ríkjasam- j
bandsins.
Eftirfarin lönd og landsvæði
hafa verið innlimuuð í sovéska
veldið frá 1939: Eystrasaltsríkin
3, lýðveldin Eistland, Lettland og
Litháen, Austur-Prússland, Aust-
ur-Pólland, Norður-Buóovina,
T3essarabia, Kirjálaeiði m. m.,
Ruthenía, og í Austur-Asiu Kur-
ileyjar og Suður-Sakhalin.
Auk þess hafa Rússar náð
þeim tökum í möi’gum löndum,
að þeir eru öllu ráðandi um
stefnu þeirra, ríkisstjórnirnar fá
,,línuna“ frá Moskvu. Þessi lönd
eru: Albanía, Búlgaría, Tékkósló-
vakia, Austur-Þýzkaland, Ung-
verjaland, Pólland og Rúmenia.
Hér verður nú greint frá að-
ferðunum, sem beitt var, til þess
:að koma þessu í kring.
Cítþenslan 1939—47.
Útþensluaðferðirnar voru að-
allega tvær. 1 fyrsta lagi bein
innlimun sjálfstæðra þjóða með
valdi, stjórnmálalegum hótun-
tim og þvingunum eða samkomu
lagi eða öllu þessu.
Löndin eru þessi:
Ferkm. Ibúatala
Austur-Pólland 175.000 11.000.000
Eistland - 47.000 1.117.000
Lettland 64.000 1:950.000
Litháen 58.000 2.880.000
Rúmensk fylki:
Bessarabía 43.000
N.-Bukovina 10.000
Tékkóslóvakía:
Ruthenia 12.600
Finnland: (aust-
urhl Karelíu) 43.000
A.-Prússland 11.800
3.000.000
500.000
725.000
497.780
300.000
1 öðru lagi með því að setja á
stofn „alþýðulýðveldi" í Austur-
Evrópu (Albaníu, Búlgaría,
Tékkóslóvakía, Austur-Þýzka-
land, Ungverjaland, Pólland og
Rúmenía) og náðu þar með 93
milljónum manna raunverulega
nndir rússnesk yfirráð.
Sanieining. og innlimun.
Sum landanna í fyrri flokkn-
iim höfðu lotið Rússakeisara,
verið hluti Rússaveldis, en end-
urheimt sjálfstæði sitt að lok-
inni fyrri heimsstyrjöldinni og
tekist að vernda það, þrátt fyrir
tilraunir Rússa til að koma hinni
þjóðernislegu baráttu þeirra fyr-
ir kattarnef. En sigur þessara
þjóða reyndist bráðabirgðasigur,
því að alveg eins og komm-
únistiskum hersveitum tókst, í
borgarastyrjöldinni, að hindra að
Ukraina yrði sjálfstæð, gerði
styrjöld þeim kleift 20 árum síð
ar, að færa út landamærin með
því að svipta þjóðir sjálfstæði
þeirra. Allt var þetta fyrir fram
áformað og undirbúið. Öriög ná-
grannarikja Rússlands urðu þau
■sem að ofan greinir vegna leyni-
makks og svika þýzks nazisma
og sovésk kommúnisrna í fyrsta
lagi. Með hinum svonefnda þýzk-
sovéska „girðasáttmála" frá i
ág. 1939 skiptu Þjóðsverjar og!
Rússar ekki aðeins Póllandi á
milli sín, heldur var með leyni-
legum viðbótarsáttmála (fyrst
birtum eftir styrjöldina) ákveð-
in skipting annarra landa, Eystra
saltsríkjanna litlu, Finnlands og
Rúmeníu. Og auk þessa vai- í
sovésk-þýzka vináttu- og landa-
mærasáttmálanum (2S. sept.
1939) viðauki um skiptingu á
litháisku landi milli Þýzkalands
og Sovétríkjasambandsins.
Þessar oíbeldislegu aðíerðir
hinna sovésku valdhafa áttu sér
stað þrátt fyrir það, að griða-
samningar höfðu verið gerðir
viö ðll lönd, sem hér er um að
ræða.
Til dæmis um hverjum aðferð-
um var beitt gegn þeim öllum,
eru Finnland og Litháen við vest-
urlandamæri Rússlands og Rúm-
enía við suðurlandamærin.
Litháen.
Með sáttmála undirrituðum 12.
júlí 1920 afsalaði Rússland sér
„öllum yfirráðum að fullu og
öllu yfir Litháen." Undirritaður
var hinn 28. september 1926 vin-
áttusáttmála (eða griðasáttmála)
milli þessara tveggja ríkja og
samkvæmt honum skuldbatt
Sovétríkjasambandið sig til þess
að virða sjálfstæði Litháen og
var sáttmálinn endurnýjaður
1931 og 1934, og til öryggis var
gerður sérstakur sáttmáli 1933,
til skýringar árás og ofbeldi.
Þar var tekið fram, að engar
st j órnmálalegar, hernaðarlegar
eða efnahagslegar ásíæður mætti
nota til afsökunar eða réttlæíis
árás og ofbeldis. Hinn 10. okt.
1939 var undirritaður sáttmáli
um gagnkvæma aðstoð, en scvét-
valdhafarnir lögðu mjög fast að
ríkisstjórn Litháen að undirrita
hann, en henni var þvernauðugt
að undirrita hann. Samkvæmt
þessum sáttmála fengu Rússar
að hafa herstöðvar í Litháen. í
7. grein sáttmálans var þó tekið
fram, að sáttmálinn skyldi „á
engan hátt hafa áhrif á .réttindi
aðila sem sjálfstæðra þjóða“ og
var sérstaklega tekið fram að
hann skyldi „engin áhrif hafa á
stjórnarfyrirkomulag, félags-
mála- og efnahagskerfi aðila,
eða hernaðarlegar ráðstafanir,
og yfirleitt að ekki yrði af öðr-
um aðila sáttmálans um neina
íhlutun að ræða um innanríkis-
mál hins.“
Liíháen innlimað.
H. 14. júni ‘40 sendi sovétstjórn
in Litháen orðsendingu, sem í
voru úrslitakostir. Þess var kraf-
ist, að stjórnin færí írá, að inn-
anríkisráðherrann væri handtek-
inn og einnig yfirstjórnandi lög-
reglunnar — og að rússneslcu
herliði á leið til landsins yrði
ekkert viðnám veitt. Landið var
hersetið og hinn 14. júli fóru
fram kosningar á grur.dvelli
nýrra kosningalaga, sem ekki
voru i samræmi við ákvæði
stjórnarskrárinnar. Hið nýja, ó-
löglega kjörna þing samþykkti
að landið skyldi sameinast Sov-
étríkjasambandinu, (þótt slik
sameining væri ekki einu sinni
á stefnuskrá samfylking er, er
var fylgjandi kommúnistum, og
var engum öðrum leyft að bjóða
fram í kosningunum).
I leynisamningnum frá 28.
sept. höfðu Rússar skuldbundið
sig til að láta af hendi við Þjóð-
verja sneið af Litháen. Rússar
gerðu engan ágreining um þetta
og keyptu, um það er lauk,
„réttindin" til þessa lands af
Þjóðverjum (nazistum) fyrir IV2
millj. dollara í gulli.
Þegar Molotov ávarpaði Æðsta
ráðið hinn 1. ágúst 1940, eftir
innlimun litlu Eystrasaltslíkj-
anna þriggja, kvað Molotov nap-
urlega að orði á þessa leið í
ræðu:
„Þar sem árangurinn af vin-
áttusattmálanum við Litháen,
Lettland og Eistland varð ekki
sá, sem búizt var við, hefur ver-
ið tekin ný stefna í sambúð okk-
ar við þessi ríki .... innganga
þeirra í Sovétríkjasambandið ..
.. mun enn írekara efla mátt
þess.“
Nú er þessari inniimunar-
stefnu Rússa lýst sem sovétsigri,
sem uppfyllti vonir þeirra þjóða,
sem undirokaðar voru.
Hinn 17. júní 1955 var minnst
í útvarpi frá Riga, að 15 ár voru
liðin frá „frelsun" Lttlands:
„Hinn 17. júní komu fyrstu
rússnesku skriðdrekarnir til Riga
.... hinn 20. júní var mynduð
ný lýðræðisleg stjórn í Lettlandi
.... Þannig lauk langri frels-
isbaráttu lettnesku þjóðarinnar
við forystu kommúnistaflokks-
ins.“
Frelsisbarátta
Finna.
Með friðarsamningunum í
Tartu (14. okt. 1920) viðurkenndi
sovétstjórnin sjálfstæði Finn-
lands. Vináttu- og griðasátt-
máli var gerður 21. janúar 1932
milli Finnlands og Sovétríkja-
sambandsins og viðurkennd helgi
landamæranna, sem ákveðin
voru í Tartufriðarsamningunum.
Frekari samningar þessu til ör-
yggis voru gerðir 1932 og 1934
— og vináttusáttmálinn fram-
lengdur til ársloka 1945.
Þegar nazistar réðust á Pól-
land 1. sept. 1939 lýsti Finnland
yfir hlutleysi sínu samdægurs,
og sovétstjórnin fullvissaði Finn
land um hlutleysi í sambúð sinni
við það.
En Rússar hófu samkomuum-
leitanir við Finna til öryggis
Leningrad-borgar og fullvissun-
ar ákveðinni, vinsamlegri sam-
búð af Finnlands hálfu. Rússar
báru fram kröfur, sem Finnar
gátu ekki gengið að, þar sem
þær voru skerðing á hlutleysi
Finnlands.
Hinn 26. nóv. (finnsku samn-
ingamennirnir, sem fóru til
Moskvu, komu heim 13. nóv.) lét
sovétstjórnin birta tilkynningu
um árekstur milli finnskra og
rússneskra hermanna á Kyrjála-
eiði — og sakaði Finna um upp-
tökin.
Rússar ráðast á
Finnland.
1 orðsendinguu frá Molotov
var sagt, að finnskt herlið hefði
skotið frá finnsku landi á sovét-
hermenn, og væri sovétstjórnin
til neydd að líta svo á, að Len-
ingrad stafaði hætta af liðssafn-
aði Finna á eiðinu, og var þess
m. a. krafist, að liðið hörfaði 20
—25 km. frá landamærunum.
Sovétstjórnin sleit stjórnmála-
sambandinu við Finnland og
sama daginn og finnska stjórnin
hafði svar sitt tilbúið, en var
ekki búin að afhenda það, hóíir
Rússar innrás í Finnland, án
"stríðsj'firlýsingar. Kl. 9 að
morgni voru gerðar loftárásir á
Helsinki og aðra finnska bæi.
Eitt fyrsta verk Rússa eftir
innrásina var að setja á stjórnr
„alþýðu-stjórn" í Tei’ijoki, og
var forsætisráðherra hennar
Finninn Kuusinen, fyrrverandi
aðalritari Kominterns.
Friður komst á að aílokinnr
hinni svonefndu vetrarstyrjöld
hinn 12. marz 1940, er Finnland
féllst á friðarskilmála Rússa og
varð að láta af hendi við þá:
a) Allt Kyrjálaeiði, ásamt Viip-
uri og Viipuri-flóa.
b) Landsvæði vestur og norð-
ur af Ladogavatni.
c) Eyjar í Kyrjálabotni.
d) Landsvæði í Mið- og Norð-
urFinnlandi.
e) Hangö-tangann og höfn þar„
á leigu um 30 ára bil.
Rúmenía.
I leyniviðauka við þýzk-sov-
éska vináttusáttmálann frá 23/8-
1939 var gerð grein fyrir áætlun-
um Rússa varðandi Rúmeníu.
Rússar drógu að sér mikið lið
við landamæri Rúmeniu og kl.
10 að kvöldi 26. júní 1940 lét
Molotov afhenda Davidescu sendf
herra Rúmeníu orðsendingu, en í
henni var sagt, að sovétstjórnin
hefði aldrei viðurkennt rétt
Rúmeníu til Bessarabíu, og var
krafist samkomulagsumleitana
þegar í stað um að Rúmenar létu
hana af hendi, og ennfremur að
Sovétríkjasambandið skyldi fá
Norður Bukovinu i skaðabætur
fyrir 22 ára yfirráð Rúmena í
Bessarabíu.
í orðsendingunni stóð ennfrem
ur, að sovétstjórnin treysti því,
að Rúmeníustjórn féllist á þess-
ar kröfur og greiddi þannig fyr-
ir „íriðsamlegri lausn langvinnr-
ar deilu milli Sovétríkjasam-
bandsins og Rúmeniu."
Framh. á 9. síðu.
Hi5 ísienzka fornritafélag
Út er komin Ijósprentuð útgáfa af
Hænsa Þóris saga, Gunnlaugs saga Ormstungu, Bjarnar saga Hítdæla-
kappa, Heiðarvíga saga, Gísls þáttr Illugasonar.
Sigurður Nordal og Guðni Jónsson gáfu út
Inn í þessa ijósprentun Borgfirðinga sagna hefur verið bætt við því, sem unnt
er að lesa, af skinnblaði úr Heiðarviga sögu, sem fannst í Landsbókasafninu
árið 1951.
kemur út Ijósprentuð um næstu mánaðamót.
Ennfremur fást þessi bindi: Austfirðingasögur, Brennu-Njáls saga, Egils saga
Skalla-Grímssonar, Eyfirðinga sögur, Grettis saga, Laxdæla saga, Ljósvetn-
inga saga, Vestfirðinga sögur, „Heimskringla I—III.
Kaupið fornritin jafnóðum og þau koma út.
Aðalútsala:
Bókaverziun Sigfúsar Eymundssonar h. f.
illilillilllililjl