Vísir - 05.05.1958, Blaðsíða 3

Mánudaginn 5. mai 1958
VÍSIB
1 Niðurlag.
Eg hafði verið á ferðinni allan
daginn, eins og dagana næstu á
undan, en þó ekki fundið til veru-
legrar þreytu fyrr en ég kom í
Garðinn. Eftir að hafa komið i
þessi hús þar, var ég svo dauð-
uppgefinn á sál og líkama, að ég
treysti mér ekki til frekari starfa
það kvöld, en hélt inn að Gerð-
um, þar sem ég átti vísa gistingu.
Húsfreyjan þar lá veik og flest
börnin, en stúlka var á fótum,
sem bar mér mat og var það
slátur og allskonar kaldur át-
matur. Eg hafði ekkert smakk-
að síðan um morguninn og tók
því nokkuð freklega til matar
míns, en klukkan fimm um
nóttina vaknaði ég við það, að
mér var bumbult. Eg er einn af
þeim, sem hættir til að verða
andvaka siðari hluta nætur, ef
þeir hafa einhverjar áhyggjur,
en á þeim tima sólarhrings er
þrek manna einna minnst. Mér
leið illa, bæði andlega og líkam-
lega, þar sem ég lá andvaka í
skammdegismyrkrinu og rifjaði
upp atburði síðustu daga. Eg
þóttist sjá fram á það, að hjálp
mín yrði yfirleitt að engum not-
um, því að ég kæmi alstaðar of
seint, rétt aðeins í tæka tíð til
þess að sjá fólkið deyja. Eg átti
eftir mest allan Garðinn og hafði
fengið ófagra mynd af ástand-
inu þar, en auk þess átti ég eftir
Leiruna, Njarðvikur báðar og
Grindavík og hafði verið beðinn
að koma á þá staði alla. Eg sá,
að næstu dagarnir myndu varla
duga til þess, þótt ég sinnti ekk-
ert um þá sjúklinga, sem ég
hafði þegar komið til í Kefla-
vik og á Miðnesinu. Eg varð svo
örvinglaður, að ég formælti þeim
degi, sem ég hafði ákveðið að
lesa læknisfræði, og ásetti mér
að sima landlækni Um leið og
síminn yrði opnaður, segja hon-
um, að hann yrði að senda ann-
an mann í minn stað suður, en
ég fengi bíl til að flytja mig taf-
arlaust heim til Reykjavikur.
Brjálaðist á
vökunni.
Frá Garðinum riðum við inn i
Leiru, bundum hestana fyrir oí-
an girðingar, klifruðum í myrkr-
inu yfir grjótgarða og gaddavir
og komum þar á þrjá bæi. í
einum þeirra var ung stúlka, sem
orðið hafði brjáluð eftir að hafa
rhisst svefn við að vaka yfir
fóstru sinni, sem lá þar á líkfjöl-
um.
Klukkan hálftíu um kvöldið
komum við til Keflavikur og lágu
þar fyrir mér skilaboð um að
koma í 25 hús. Eg gaf mér tíma
til að fara í þurra sokka,' borða
mig vel saddan og kveikja mér
í góðum vindli. Siðan löbbuðum
Eyjólfur af stað og fórum í 24
hús það sem eftir var kvöldsins,
en í einu var búið að slökkva öll
ljós og loka hurðum og létum
við það eiga sig. I flest þessára
húsa hafði ég komið áður og
þurfti því ekki að skoða sjúk-
lingana að neinu ráði, enda var
ég svo þreyttur, að ég gekk við-
lyfjaafgreiðslu, sem hefði verið.jfréttir af láti einhverra, oft og J
með öllu óframkvæmanleg í við- tíðum vina, frænda,eða nágranna. : óþolinmæði og
Eftir þessa fimm fyrstu daga,
sem hér hefur verið lýst, reynd-
ist tiltölulega auðvelt að annast
læknisstörfunum þar syðra.
MikiU skortur var á viðunandi
hjúkrun, en um þetta leyti sendi
Þegar á það bættist, að ekki var svefnskammtar.
Ýmsir dóu vegna skorts á við-
unandi aðhlynningu og einstaka
maður blátt áfram fyrir hirðu-
hægt að ná til læknis, urðu sum-
ir haldnir fullkomnu vonleysi,
gáfust upp við að lifa. Eg bann-
aði allan fréttaburð um mann-jleysi um að fara eftir settum
dauðann til fárveikra sjúklinga reglum. Ung stúlka varð brjál-
Hjálpræðisherinn einn karlmann 'og auðvitað hressti það þá og uð, gat ekki sofið og þurfti tvo
og tvær stúlkur suður í Kefla- dró úr vonleysi þeirra að finna, karlmenn til að gæta hennar. Eg
að læknir fylgdist með líðan .skildi-eftir- hjá þeim 10 svefn-
þeirra og vildi verða þeim að liði. skamta og sagði þeim, að ekíki
mæti gefa henni nema tvo á
Óttinn bandamaður
dauðans.
vikurhérað til hjúkrunar og
hjálpar á heimilum og bætti það
mikið úr. Þegar ég f-ór heim
fyrir jólin eftir fimm vikna
dvöl, var veikin um garð gengin,
þótt margir byggju enn að af-
leiðingum hennar. Berklaveiki
var þá miklu algengari en nú og
dóu margir berklasjúklingar úr
sóttinni, en öðrum versnaði svo,
að þeir biðu þess aldrei bætur.
Þeir, sem dóu úr veikinni, voru
annars mest fólk á bezta aldri
og var vanfærum konum eink-
um hætt.
Einkennileg liegðun
veikinnar.
Garðurinn er strandlengja,
nokkrir kílómetrar á lengd, og
kvöldi. Þeir gáfu henni tvo
skammta um kvöldið, en þegar
Allir sjúkdómar reyna á sál-, Þa® hreif ekki fljótlega,
arþrek manna og batinn er oft, hembdu þeir öllum hinum
undir því kominn. 1 öllum drep- j skömmtunum i hana að auki.
sóttum leggst óttinn á sveif , Stúlkan sofnaði, svaf í tvo sólar-
með dauðanum, sóttkveikjurnar [hringa og vaknaði ekki aftur til
og dauðageigurinn halda uppi þ9ssa hfs, en min hafði ekki ver-
nokkurskonar tangarsókn að vitjað til hennar aftur.
sjúklingnum. Sjóndeildarhringur , Eg var sóttur um nótt til konu,
margra manna nær ekki út fyrir ,sem var með allháan hita og svo
þeirra eigið stutta og vesæla líf
og þeir standa höllum fæti gagn-
vart sjúkdómum og öðrum mann-
raunum í samanburði við þá,
sem festa traust sitt á æðri for-
sjón en sína eigin.
Páll V. (j. tíclka:
Starfað í
12 klst. ' ' | 'j/
Til allrar hamingju voru
nokkrir tímar eftir fram að sima
tíma og eftir harða baráttu við
sjálfan mig ákvað ég að hlaupa
ekki frá þessu verki, hsldur
halda því áfram og síma aðeins
eftir öðrum lækni til viðbótar. Eg
tók mig því til, fór á fætur, vakti
fylgdarmann minn, sem svaf i
næsta herbergi, og sagði honum
að leggja á hestana og koma
með mér af stað. Var þá enn
myrkt og urðum við að berja
upp i fyrstu húsunum. Leið svo
fram dagurinn, að ég gaf.mér
aldrei tíma til að síma eftir hjálp,
ast rakleitt inn, sletti mér niður
á fyrsta stól, sem fyrir mér varð,
gaf fólkinu leiðbeiningar og tal-
aði í það kjark, en á því var eng-
in vanþörf. Þessu var öllu lokið
fyrir kl. eitt, hafði ég þá verið
á sprettinum frá því kl. sex um
morgunin og vitjað hátt á annað
hundrað sjúklinga þennan dag.
Ánægja að
loknu verki.
Eg hef sjaldan eða aldrei iagzt1
til svefns þreyttari né ánægðari1
með unnið dagsverk en þetta
kvöld, enda sá ég þá fram á, að |
ég myndi geta komizt yfir að
sinna einn öllum sjúklingum þar j
syðra nokkurn veginn, ef ég,
slyppi við Grindavík, en hana j
tók Bjarni Snæbjörnsson að sér
iásamt Vogum og Vatnsleysu-
bjuggu þar um þetta leyti um
600 manns. Veikin hagaði sér
þar mjög einkennilega. 1 Útgarð-
inum, umhverfis Útskála og á
Skaganum, var sóttin mjög svæs-
in og dó þar allmargt fólk, m.a.
þrír á sama heimili. 1 miðhluta
byggðariagsins dó aftur á móti
ekki nema einn maður og i Inn-
garðinum dó enginn og aðeins
ein manneskja fékk lungnabólgu.
Eg átti tal um þetta seinna um
veturinn við einn greindan Garð-
búa, ísak vitavörð, og sagði hann
sem svo: „Veikin var komin í al-
gleyming i Útgárðinum, þegar
þér komuð suður, en i Inngarð-
en reið út á Garðskaga og rakti strönd. Bannaði ég að vekja mig
byggðina. Eg gleypti í mig mat 1 um nóttina nema i ýtrustu lifs-
um hádegisbilið og eftir 12 klst. j nauðsyn og svaf átta tíma í ein-
hafði ég komið í öll hús í Garoin- um dúr. Næsta dag fór ég í
uin nema tvö, þar sem ekki var Njarðvíkurnár og lauk þanriig
talin þörf á lækni. Hvíldi ég mig \ yfirreið um allt héraðið utan
í kortér meðan ég beið eftir kaffi j Vogastapa, nema Hafnirnar, en '
hjá Þorvaldi í Kothúsum, sem jþar var veikin miklu vægari og,
verið hafði fylgdarmaður minn fór ég þangað seinna.
siðari hluta dagsins. Var ég þá j Það samdist svo um þegar á !
orðinn miklu bjartsýnni en um , fyrsta degi með Þorgrími lækni ^
morguninn, því að veikin var og mér, að hann tæki við lyfjum
ekki eins voðaleg eins og út . þeim, sem ég hafði haft með mér, j
liafði litið í byrjun. Að vísu og afgreiddi frá mér lyfseðla, en
höfðu þrír dáið um nóttina af
þeim, sem ég kom til kvöldið
áður, og nokkrir dóu til viðbót-
ar i Útgarðinum, því að þar var
veikin Iangverst.
þeim var safnað saman jafnóð- j
um í þorpunum og gerðir út
menn með þá til Keflavíkur.
Létti þetta að vonum af mér allri
bót við sjúkravitjanir.
inum fékk fólkið læknishjálp í
tæka tið“. Þetta var að nokkru
leyti rétt, enda þótt sú læknis-
hjálp, sem maður gat látið í té
á hlaupum, væri mjög ófullkom-
in. Þá þekktust hvorki súlfalyf
né fúkalyf, sem nú á dögum
draga stórkostlega úr lungna-
bólgudauða. Auk þess skorti mig
bæði þekkingu og reynslu, sem
vonlegt var, þar sem ég átti tals-
vert eftir til þess að ljúka lækna-
námi. En hér kemur fleira til
greina. Ýmsir höfðu farið mjög
óvarlega með sig í fyrstu, ekki
varast vosbúð og ofkælingu, og
dró það suma til dauða. Auk
þess leggst inflúenza mjög á
taugakerfið og dregur mjög úr
sálarlegu þreki manna. Fyrsta
hálfa mánuðinn, meðan veikin
gekk sem örast yfir, bárust
mörgum sjúklingum daglega
Eg vil segja hér eina sögu af
óttanum. Fyrsta daginn minn
syðra var ég sóttur til manns,
sem talinn var fárveikur og var
að visu með háan hita, en ekki
svæsna lungnabólgu. Hann bar
sig mjög aumlega, en hresstist
við komu mína. Eftir svo sem
hálftíma var aftur sent eftir mér
i dauðans ofboöi og sagt, að hann
væri að deyja. Eg flýtti mér til
hans og heyrði hljóðin í honum
út fyrir húsvegg. Einhver hafði
gloprað þvi út úr sér við hann, j
að stúlka þar í nágrenninu hefði1
dáið þá um nóttina, og meira
þurfti ekki til. Eg talaði í hann j
kjark, kom öðru hvoru til hans j
næstu vikurnar og svo var kom- \
ið, að ég sagði honum að fara að
klæðast. En viti menn, enn varj
ég sóttur til hans um hánótt suð-
ur yfir heiði i versta illviðri. Lá
hann þá og hreyfði hvorki legg
né iið, renndi aðeins augunum
til mín ámátlega og taldi upp
allskonar sjúkdómseinkenni. Enn
þurfti ekki annað en að tala í
hann kjark og gerði ég það af
mestu þolinmæði, og þótt ég væri
i aðra röndina gramur yfir því
að láta þvæla mér svo langa leið
um hánótt í illviðri, þá gat ég
varla varist brosi, því að þetta
var hálfgerður skrípaleikur hjá
báðum. Maður þessi var ein-
hleypur og hafði hvorki fyrir
konu né börnum að sjá. Annars
hefði ég haft meiri vorkunn með
honum.
mikinn hósta, að hann hamlaði
henni algerlega svefns. Hún var
vanfær og óttaðist ég, að þessi
ákafi hósti kæmi af stað fæðingu
fyrir tímann. Eg skildi því eftir
hjá henni morfíndropa og sagði
bónda hennar, að af þeim mætti
gefa henni inn á kvöldin og
minn^ skammt á morgnana, ef
hóstinn væri mjög slæmur, en
ekki oftar, svo að ekki tæki fyr-
ir uppganginn. Fimm dögum
síðar átti ég þarna leið um og
skrapp heim til þess að vitja
um konuna. Hún var þá í mor-
finvímu og bað mig um að gefa
sér meira af góðu dropunum, því
að þeir væru alveg á þrotum.
Henni varð gott af
dropunum.
Eg spurði bónda hennar, hvern-
ig á þvi stæði, að henni hefði ver-
ið gefið meira af þeim en ég haíði
lagt fyrir. Hann sagðist hafa gef-
ið henni þá í hvert skipti, sem
húu hefði beðið um þá, því að
henni hefði orðið svo gott af
þeim. Eg sá, að konan átti mjög
skammt eftir ólifað og var bónd-
anum sárgramur, en kunni ekki
við að skamma hann eins og á
stóð, en vildi samt ná mér svo-
lítið niður á honum. Eg hafði
heyrt, að hann væri talinn mjög
nízkur og setti því upp tólf kr.
fyrir að skreppa Keim af göt-
unni fyrir ofan túngarðinn, en
hafði í fyrra skiptið ekki tekið
nema sex krónur fyrir klukku-
tíma ferð til hennar um hánótt.
Hann taldi fram gjaldið, mest í
25-eyringum, og var eins og
hver skildingur væri límdur við
gómana á honum. Það var mér
svolítil raunabót.
Eg sá það oft i spænsku veik-
inni, að það er ekki nóg að skoða
mikið veika sjúklinga í aðeins
eitt skipti og trúa svo öðrum
fyrir meðferð þeirra, heldur
verður maður að geta haft þá
undir sinni hendi og fylgst með
þeim. Eg hef stundum þótt
kröfuharður um fé til sjúkra-
húsa. Sú kröfuharka er sprottin
af langri reynslu, m.a. af sorg-
legri reynslu minni frá þessum
fyrsta starfstíma mínum sem
læknir.
Hann óttaðist
ékkert.
Eg á lika hugljúfar minningar
frá þessum tíma sorgar og hörm-
unga. 1 litlu húsi í Keflavík
bjuggu gömul hjón með þremur
dætrum sínum. Mæðgurnar lágu
allar, en gamli maðurinn var á
fótum. Eg stundaði þetta heimili,
en svo fór að móðirin dó, og
Framh. á 9. síðu.