Alþýðublaðið - 05.01.1958, Blaðsíða 6

«
Alþýðublaðið
Sunnudagur 5. janúar 1958
Kirkjuþáttur
Á R A
KLUKKAN SLÆR TÓLF
Hvað eru áramót? í raun
og veru ekkert annao en það,
að klukkan slær tólf á ná-
kvæmlega sama hátt og hún
gerir á hverri nóttu. í al-
manakinu skiptir um ártal,
en það þýðir, að viss tala
daga hafi liðið síðan jörðin
hafði sömu aðstöðu gagnvart
sólinni og hún hefur nú. Hin
stóra himinklukka gengur án
Æifláts. Tíminn liður. En það
þýðir ekki annað en það, að
jörðin, með oss mönnunum
á, hreyfist eftir ákveðnum
reglum um geiminn, og við
ákveðna ■ áfanga þeirrar
hreyfingar miðum vér at-
burði sögunnar, vorrar eigin
og annarra. Tíminn byggist
því algerlega á skynjun
■ mannsins, með þeim tækj-
um, sem skaparinn hefur
gætt hann.
TJÓÐURBANDIÐ
Hin líkamlega tilvera
mannsins er nauðalík því,
þegar hestur er tjóðraður við
-hæl. Hann gengur sinn á-
kveðna hring, bundinn við
ákveðinn blett í tilverunni,
visst tímabil í aldanna rás.
Út frá þessum matematiska
punkti skynjar maðurinn
umheiminn og manniífið. —
í>að skiptir ekki máii í þessu
sambandi, þótt maðurinn
gæti orðið svo slyngur að
færa sig yfir á tunglið eða
einhverja plánetuna. Sá
. staður, sem h'kami hans er
staddur á, og sá tími, sem
hann lifir á, er sami tjóður-
hællinn, enda þótt tímaíalið
yrði öðruvísi en hér, af því
að ekki væri lengur unnt að
miða við afstöðu þessarar
jarðar til sólarinnar.
TJÓÐURBANDIÐ
SLITNAR
Margt bendir tii þess, að
sú skynjun, sem markar tii-
veru mannsins í tíma-rúm-
inu, sé engan veginn full-
nægjandi til þess að skýra
hið eiginlega eðli hans.
Margsönnuð reynsla á öllum
öldum bendir til þess, að
mannleg vera sé, þegar allt
kemur til alls, engan veginn
háð tjóðurbandi staðar og
stundar. Menn hafa skynjað
atburði, sem gerðust á liðn-
um tíma eða ókomnum. Enn
fremur það, sem ekki var tak
markað af sjóndeildar-
bringnum. Forsnár og fjar-
sýni er engu síður staðreynd
en venjuleg sjón og heyrn.
Og þó er merkiiegast, að
fólk, sem eitt sinn var bund-
ið af tjóðurhæl efnislegra
skynjana og lifði á allt öðr-
um tíma en vér, birtist eða
gerir vart við sig innan vors
eigin skynsviðs. Þetta þýðir
hvorki meira né minna en
það, að maðurínn er ekki
nema að nokkru leyti háður
tírnanum eða hinni líðandi
stund,
TÍMINN og eilífðin
Maðurinn lifir 1 tímanum
og ævi hans markast af ár-
um, mánuðum, vikum og
MOT
dögum. En svo virðist sem.
hann eigi sér jafníramt aðra
tilveru, sem er hafin yfir
þessar takmarkanir og þeim
óháð. Það er því fuli ástæða
til að ætla, að þegar maður-
inn deyr, og hverfur úr efn-
isheiminum, haldi hann á-
fram að lifá, þótt það líf sé
ekki sömu skilyrðum háð
eða lýsi sér með sama hætti
og-lif jarðarinnar. Maðurinn
er þegar hér á jörðmni. eilíf
vera, sem sækir innri nær-
ingu til eiiífðarínnar. Mað-
urinn skynjar ekki guð með
þeim tækjum, sem hann not
ar til að kynnast heimi tíma •
rúmsins, heldur innan að, í
djúpi sálar sinnar. En trúar-
brögð mannkynsíns bera
þess vitni, að maðurinn
finnur samt samband sitt
við guð, — samband sitt við
eilifðina. Hann rækir þetta
samband í bæn og tilbeiðslu,
og með því að stilla líf sitt í
samræmi við eiLífóma.
JURTIN OG RÓTIN
Jurtin lifir í helm: tímans,
sem miðast við sólarganginn
frá degi til dags. Hún opnar
krónu sína að morgni, lokar
henni að kvöldi og snýr blöð
um sínum eftir ljósinu. Þann
ig lifir maðurinn sínu jarð-
neska lífi, sem er tímanum
háð, hreyfingu sóiar og jarð
ar. En niðri í djúpi jarðar-
innar lifir jurtin einnig, og:
rót hennar sýgur tl sín nær-
ingu úr umhverfi sínu, vet-
ur, sumar, vor og haust.
Þannig lifir maðurinn í ei-
h'fðinni ncr sækir kraft síns
innra lífs til guðs. Sé jurtin
slitin upp af rót sinn, getur
hún að vísu lifað um stund,
en smám saman hlýtur hún
að missa þrótt sinn. Þannig
fer og mannir.um, ef hann
rækir ekki samband sitt við
eilífðina.
HIÐ NÝJA ÁR
Hið nýia ár færir þér
mörg verkefni, og þú hefur
*sennilega ótal áform á
nrjónunum, er varða þína
tímanl°gu velferð. Þú brýt-
ur heilann um afkomu þína,
líkamlegar þarfir, starf og
«töðu, að óglevmdum öllum
hinum margbrotnu, per-
sónulegu vandmálum. Senni
legt er, að bú berir einnig
fvrir brjóstj velferð þ’óðar
binnar og stéttar. En hvernig
er bá viðhorf bitt «aonv«rt
eilífðinni — guði? Verðurðu
á bessu nýja ári trúræknari
maður, innilegri í bænvm
þínum, kirkjuræknari en þú
hefur verið? Hefurðu í huga
að stunda betur það, sem
byggir upp þinn innri mann
og vanda betur líferni þitt
til samræmis við eilífan guð?
Þessar spurningar telja sum
ir, að ekki kom: sér við, fvrr
en þeir eru að dauða komn-
ir, — en slíkur hugsunarhátt
ur minnir á mann, sem ekki
teldi, að jurtin í garði hans
þyrfti rótar við, fyrr en blöð
hennar væru fallin.
Gleðilegt nýár!
Jakob Jónsson.
Lúðvík Gissurarson
ÚTSVÖRIN í Reykjavík hafa
vaxið með ævintýralegum
hraða síðasta kjörtímabil eða
rúmlega tvöfaldast og nálgast
nú 200 milljónir. Útgjöld bæj-
arins eru um 650 þúsund krón-
ur á hvern virkan dag á árinu
til jafnaðar eða um 10 krónur
á hvern íbúa í bænum. Hér er
því um mál að ræða, sem skipt-
ir hag bæjarbúa rrieira en flest
annað, og ef hægt væri að
lækka útsvörin eða þó ekki
væri nema að stöðva að þaú
hækki stöðugt, væri það til mik
illa bóta.
STJÓRNLAUS HÆKKUN.
Útsvörin hafa margfaldazt
líkt og snjóflóðið, sem byrjar
sem smákúla en vefur utan um
sig og endar sem flóðbylgja. Ef
útsvörin halda áfram að vaxa
með sama hi'aða og þau gerðu,
síðasta kjörtímabil verða þau
400—500 milljónir 1962 og 800
—1000 milljónir 1966. Allir sjá
og slíkt nær engri átt og spyrna
verður við fótum í tíma, áður
en í hreint óefni er komið. Ber-
sýnilegt er, að meirihluti Sjálf
stæðismanna í bæjarstjórn ræð
ur ekki við þetta mál.
MILLISTÉTTIRNAR.
Útsvörin hafa lent með mikl
um þunga á fólki með miðlungs
tekjur, sem er í fastri atvinnu.
f þessurn hóp eru t.d. kehnar-
ar, prentarar,. verkfræðingar,
yfirmenn á skrifstofum o.s.frv,
f mörgum tilfellum er þessum
stéttum raunverulega gert ó-
mögulegt að auka tekjur sínar
með því að taka að sér auka-
vinnu, því að útsvörin lenda
með svo miklum þunga á slíkri
hækkun að fyrirhöfnin borgar
sig ekki. Hér eru þessar stéttir
beittar miklu ranglæti, sem
verður að lagfæra.
ENN HÆKKUN.
Á þessu ári er gert ráð fyrir
að útsvörin hækki enn um 20
milljónir. Sjálfstæðismenn
„vonast“ til þess að ekki þurfi
að hækka útsvarsstigann. Það,
sem á að nægja er það, að með
Lúðvík-Gissurarson
vaxandi dýrtíð og þar af leið-
andi hærri krónutölu í kaúpj
komast fleiri og fleiri í „há-
tekju“ útsv'arsstiga ög gréiðá
hærri og hærri prósentu af
kaupi sínu til bæjarins. Sámt
er ekki vitað hvort þetta nægir.
VELTUCTSVARÐ.
Sá skattur, sem verst kemuf
við allan atvinnurekstur, er
J veltuútsvarið. í núverandi
| mynd er veltuútsvarið til mik-
ils skaða fyrir allt atvinnulíf
og leiðir til þess, að fyrirtæki
geta ekki eflt sjóði sína til þess
J að: vera fær um að sinna þeim
verkefnum, sem þau hafa í at-
vinnulífi þjóðarinnar. Þau
þurfa að treysta að miklu leyti
á lánsfé, en það eykur aftur
lánsfjárkreppu þá, sem hér rík-
ir. __
A sama tíma og allur almenn
.ingur ber óf há útsvör og al-
jmenn fyrirtæki eru með hærri
; útsvör en samrýmzt getur góð-
um rekstri þeirra, nýtur allur
hinn velstæði samvinnurekstur
útsvarsfríðinda, sem teljast
verða óeðlileg, ef eitthvert jafn
vægi á að vera um byrðar þær,
sem hinir ýmsu aðilar bera.
ENDURSKOÐUN
ÚTSVTRANNA.
Útsvörín í núverandi mynd
jþarf að endurskoða og að því
! rekur áður en lýkur að breyta
j verður um stefnu. Hægt er að
I ná árangri með því að auka
jhagsýni og sparnað. Það mundi
| afstýra bráðum voða í bili.
LEGGJA ÚTSVÖRIN NIÐUR?
I Ég vil hér með koma með þá
1 tillögu, hvort ekki væri rétt að
stefna að þ\n' að leggja útsvör-
in niður og koma þannig í veg
fyrir tvöfalda skattehimtu ríkis
og bæja. Ýmsumfinnsteítil vill,
að hér sé um fjarstæðukennda
tillögU' að ræða.- 3vo er þó ekki.
Tékjuþörf bæjarfélaga yrði þá
leyst með tvennum: hætti:- Ríkið
lösaði bæjarfélögih við ýmsar
þær fjárhagsbyrðar, sem al-
bingi hefur lagt- á ■ bæina. Á
hinn bóginn þurfa bæimir s.yo,
að.-fá hluta af tekjuskattinum.
og heimild til að leggja sölu--
sfcatt á' ýmsar vörur, sem ekki
eru nauðsynjar. : .. ., - . ,
JÞess ipái.geta hér, að auðvelt •
væri að táka skatta. af kaupi,
um leið og það. er greitt, ef
tekjuskattur og útsvar væri
samelnað- r einn tekjuskatt. Á
hinn. bóginn er erfitt að; fram-
kvæma slíkt núna, meðan tveir
aðilar, ríki og bær, taka skatt
af sömu tekum og gera það sitt'
í hvoru lagi.
RÁÐALAUS MEIRIHLUTI.
Sjálfstæðismenn eru ráðalaus.
ir í sambándi við útsvörin, þeg-:
ar undan er skilið það „ráð“ aði
hækka þau alltaf meir og meir.'
Aukinn sparnaðui- þarf að taka'
við af eyðslunni/ Hugkvæmni-
að koma í stað úrræðaleysis.
Alþýðuflokkurinn hefur allt-.
af viljað gæta varfærni í út- .
gjöldum bæjarins, því að hann-.
hefur gert sér ljóst, að almenn-
ingur verður að greiða reikn-
inginn. Alþýðuflokkurinn hef-
ur ekki tekið þátt í yfirboðs-'
stefnu kommúnista, sem Sjálf-r
stæðisflokkurinn reynir alltaf'
að elta. Sigur Alþýðuflokksins'
í þessum kosningum og úrslita-'
vald hans í bæjarstjórn mundi-
stoppa útsvarsskriðuna og rétta,
aftur við fjárhag bæjarins.
FYRIR skömmu bárust þær
fréttir að Læstadianar hefðu
hlotið meirihluta í tveimur
sóknarnefndum í Norður-Nor-
egi. Læstadianar eru þekktir að
því að halda fram trúarskoð-
unum, sem ganga í berhögg við
skoðanir dr. theol. Kristians
Schjelderup biskups.
Satt mun það vera, en í Suð-
ur-Noregi eru mjög fáir, sem
vita hvað Læstadianar eru í
raun og veru.
Margir álíta að þeir séu sér-
trúarflokkur, en svo er ekki.
Þeir eru í þjóðkirkjunni og
taka því þátt í kosningum til
sóknarnefnda.
Saga Læstadianismans er að
mörgu sérkennileg. Hreyfing
þessi dregur nafn af sænska
„eyðimerkurprestinum“ Læsta-
diusi, sem var allt í senn mikill
náttúrufræðingur, trúarheim-
spekingur og fjöldaprédikari.
Hann fæddist árið 1800 í smá-
borpinu Anjeplog á Lapplandi.
Hann var af samisku kyni í báð
ar ættir. Fyrst í stað helgaði
hann grasafræðínni krafta sína.
19 ára að aldri fór hann fyrstu
rannsóknarferð sína, og upp frá
því fór hann vísindaleiðangra
á hverju sumri um árabil. Með-
al annars fór hann gangandi
um Ángermannland og Jámt-
land, einnig um Þrændalög og
allt til Helgelands. Hann ferð-
aðist einnig um Suður-Svíþjóð
með hinum þekkta grasafræð-
ingi Wallenberg. En það var
fyrst og fremst í Lapplandsferð
unum, sem hann safnaði dýr-
mætu og líttþekktu náttúru-
fræðilegu efni. Hann tók einn-
ig þátt í hinum mikla grasa-
fræðileiðangri Frakka um Norð
ur-Svíþjóð árið 1838 og komst
þá allt til Karasundo. Um
þetta leyti var hann orðinn
þekktur um heim allan fyrir
grasafræðirannsóknir og virtist
eiga í vændum glæsilega fram-
tíð á sviði vísindanna. Loðvik-
Filippus sæmdi hann riddara-
krossi heiðursfylkingarinnar
fyrir starf sitt í Reeherche-leið
angrinum. Ber hann orðu þessa
á öllum þeim myndum, sem af
honum hafa geymzt, en á þess-
um tíma var sjaldgæft að Svíar
væru sæmdir krossi heiðurs-
fylkingarinnar.
Árið 1820 hóf Læstadius nám
í guðfræði í Uppsölum, án þess
þó að vera sérlega trúaður.
1826 gerðist hann prestur í
nyrztu sókn Svíþjóðar, Kausu-
ando og dvaldist þar til ársins;
1849 að hann tók við Pajala-
sókn. Þar þjónaði hann sem pró
fastur til dauðadags 1861.
1 En á þessu tímabili
höfðu gerzt miklir atburðir i
lífi hans. Árið 1844 háði harin
harða trúarbaráttu, sem síðar
!gerbréytti prestsstarfi hans. Á
östuttum tíma breyttist hann
úr hversdagslegum sóknarpresti
og áhugavísindamanni í eldheit
an vakningaprédikara. Það
starf hans leiddi brátt til á-
rekstra við presta þjóðkirkjunn
ar. en um klofning var ekki að
ræða fyrst um sinn. Næstu
hundrað árin barst Læstadian-
lisminn um alla Norður-Svíþjóð
jog stóran hluta Finnlands. Um
, betta leyti fékk hann auknefn-
ið „eyðimerkurpresturinn11.
Kenningar hans hafa síðan haft
! mikil áhrif á líf fólksins á norð
anverðum Skandínavíuskaga.
I Læstadianisminn er meþód-
isk, kirkjuleg hreyfing, byggð
á kenningum Lúthers. Frávik
þeirra er einkum í því fólgið að
þeir viðurkenna tungutal og
Framhald á 8. síðu.