Alþýðublaðið - 28.02.1958, Qupperneq 3

Föstudag'Ur 28. febrúar 1958
AlþýðnblaHlS
Alþýðubloðið
Otgefandi:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingast j ór i:
Ritstjórnarsímar:
Auglýsingasími:
Afgreiðslusimi:
Aðsetur:
Alþýðuflokkurinn.
Helgi Sæmundsson.
Sigvaldi Hjálmarsson.
Emilia Samúelsdóttir.
1 4 9 0 1 og 1 4902.
14906.
149 00.
Alþýðuhúsið.
Prentamiðja Alþýðublaðsins, Hverfisgötu 8—10.
A fvo pminarmálið
AFVOFíNIjiNARMÁLIN eru mjög á dagskrá úti-í heimi
um þassar mundir og hafa komlð við sögu umræðna í neðri
deild ibrezka þingsins vegna fyrirhugaðs samningS um flug-
. skeytastöövar Bandaríkjamanna á Bretlandi. Afstáða jafn-
aðarmanna hafur komið skýrt fram við það tækifæri. Þeir
vilja ekki gera stíkan samning fyrr en gengið hafi verið úr
skugga uc’, hvort unnt re.ynist að koma á fundi æðstu
manna með iausn afvopnunarmálsins fyrir augum. Leikur
naumast á tyeim tungum, að mikill vilji sé fýrir því að
stafna til ráðsteí'nu þessarar. Það hefúr meðal annars ein-
kennt sivarbréf forustumanna vesturiveldanna til Bulgan-
ins. Enn virðist bó málið jikast þráskók, og á meðan stoða
vonirnar iitið.
Deilan í þessu sambandi stendur nánast irni undir-
búning i'yrirhugaðrar ráftstefnu. Eru fiússar aft-vanda
cinstrengiugslegir í því efni og setja iskilyrfti, sem vest-
urveldin eru andvíg. ;En óneitanlega tværi betur farift, aft
rússnesku vaJdháfarnir legftu sig fram um að leysa
jiennan .hnút en teyffa tímanum í áróftúrskenndar bréfa-
skriftir tii aft auglýsa þann friftarvilja>, sem ekki fyrir-
finnst í verki. Veröldina vaníar ekki orft uin lieimsfrift-
inn, heidur verk. Og þráskákin um væntanlega ráðstefnu
æftstu manna til lausnar á afvopminarmiálinu má ekki
halda láfram. Hún er sannanlega sök Rússa. Auftvitaft
ber vestui veidunum aft taka titiit til cska þeirra um fyr-
irkouiulagsatrifti þvílíkrar ráðstefnu. En þær verða aft
vera rckstuddar og tímabærar. Svo ier ekki. Og á meftan
ríkir kvíftinn í austri og vestri.
Brezkum jafnaðarmönnum þykir illt til þess að hugsa, að
flugskeytastöðvum verði komið upp í landí þeirra. Þá af-
stöðu munu aliir geta skilið. Eitginn sáringjarn maður ef-
'ast um, að brezku jalfnaðarmennirnir vilji sættir og frið.
En aðiiar beiss m'áis' eru íleiri en þeir. Og væntanleg úrslita-
aðstaða brezkra iafnaðarmanna kemur því aðeins að not-
urn fyrir heitminn og mannkynið, að rauníverulegur sam-
komulagsgrundvöllur sé fyrir hendi. Rússum er sér í lagi
ho'lt að gára sér grein fyrir þeirri staðreynd.
Bulganin vill meft bréfum sínum fá iaínaftarmenn og
aðra friáislynda aðiia á Vesturlöndium til aft reyna m'ála-
miftlun meft Rússum og Bandaríkjamönnum. Þ-að er út
af fyrir sig lol'sverð tilraun. En hún byggist á þvi, aft
Rússar reynist is-amistarfshæfir ií verlki um lausn afvopn-
unanr.á'sins. Kannski yrfti jiaft til heiila, að Nixon t'æri
til Moskvu og Mikojan til Wasliington eins og á orfti er
haft, aft til standi. Fráintíftargrundvöllurinn er sarnt sá,
aft æftstu msnn geti á vel skipulögftum fundi komið sér
sama-n um lausn afvopnunarmálsins. Og jiá myndi jafn-
aftarmönnum gefast kostur þess aft miffla miálum meft
])ráskákaraftiIunum. Bandaríkin myndu eklki standa í
vc-gj þess. aft ráðstefna æftstu manna væri haldinn, ei
tryggt yrftj, »ft þar igætti annarra og betri isjónarmiða en
síendiutekins áróðurs og orftuleiks. Hins vegar stendur
á Rússum aft sýna annan og betri friftarvilia en sendi-
bréf 1 austrænu-m prédikun-artón.
Su-m kom-múnistáblöð á Vesturlöndum fagna þeirri af-
stöðu brezkra jatfnaðarmanna að leggjast gegn samningí uin
flugskeytastöðvar. 'Meginskilyrði hennar er hins vegar það,
að ráðstefnu æðstu m-anna verði við komið og' þráskákinni
-linni. En lítið fer fyrr því, að vestræn kommúlnistablöð
sk-ori á Rússa að g-reiða úr því máli með tilfhlðrunarsemi og
sanngirni. Þjóðviljinn okkar -virðist til dæmis ekki dirfast
að víkja einu orði að bes'su aðalatriði miáil'sins. Værj honum
ekki óhætt að t-úlka gagn-vart Rússum það sjónarmið, sem
iheimjinuim og m-annikyninu kæmi bezt? Oa færi ekki vel á
því, að hann væri einu sinni u-ndan-tekin í hópi kommúu-
-istablaðanna. á Vesturlöndum? Svo m.yndí sumum í'innast.
Ilfan úr Heími )
HINN 25. febrúar voru liðin
10 ár frá því að kommúnistar
tóku völdin í Tékkóslóvakíu.
Stj órnmálaerjur víðs vegar
um heim hafa vaidið þvi að
krafan um frelsun hinna Aust-
ur-Evrópsku ríkja hefur verið
tekin af dagskrá um óákveðinn
tíma. En þessi lönd eni öllu
mikilvægari í kalda stríðinu.'
Stj órnarbylting kommúnista
í Tékkóslóvakíu var mikið áfall
fyrir Vesturveldin, og um leið
aðvörun. Sovétríkin misstu þá
tiltrú, sem Bandamenn höfðu á
þeim og vafalaust hafa örlög
Tékkóslóvakíu flýtt mjög þró-
uninni í öðrum löndum Austur-
Evrópu.
Á þessu ári minnast Tékkar
f jögurra atburða úr sögu sinni.
Fyrir 40 árum, 1918, hlaut
Tékkóslóvakía fullt sjálfstæði
og varð lýðveldi. Áður höfðu
hin tékknesku héruð, Bæheim-
ur, Mæri og Slóvakía verið
hluti af hinu austuríska keis-
aradæmi. St jórnarfar Habsborg
ara vr úrelt orðið og' úrkynj-
að. Keisaradæmið var saman-
sett af mjög ólíkum og óskyld
um þjóðum, germönskum, róm-
önskum, slavneskum og svo
Ungverjum.
Frelsisþrá og þjóðerniskennd
þessara þjóða var mjög sterk
og kom oft til átaka innan rík-
isins. Það var því í alla staði
eðlilegt. að eftir fall Austur-
ríkis 1918 værí keisaradæminu
skipt niður í mörg sjálfstæð
í'íki. Eitt af þessum nýju ríkj-
um var Tékkóslóvaka.
Oft hefur verið um það rætt
hvort skipting keisaradæmis-1
ins hefði ekki verið til ills eins
Jan Masaryk
og ónauðsynleg. En þróun sög-
unnar er óstöðvandi. Fall keis-
aradæmisins var söguleg nauð-
syn, sem enginn gat komið í
veg fvrir.
Fyrstu tuttugu árin eftir að
Tékkóslóvakía hlaut sjálfstæði,
voru mikill blómatími fyrir
þjóðina. Tékkar fengu nú í
i'yrsta sinn um aldaraðir að
stjórna málum sínum sjálfir,
Fremstur í þeirra hópi var vafa
laust heimspekingurinn Tomas
G. Masaryk. Hann lagði áherzlu
á varðveizlu þjóðlegra erfða og
virðingu fyrir lýðræði og frelsi.
Á árunum milli styrjaldanna
varð Tékkóslóvakía eitt sterk-
asta.vígi lýðræðis og góðra lífs-
kjara almennings í Evrópu.
Þessi þróun hlaut snöggan.
endi 1938, þegar stórveldin á-
kváðu, að Tékkar skyldu láta
landsvæði af hendi við Þýzka-
land. Þau vonuðust til að geta
með þessu móti komizt hjá
styrjöld við nazista.
í þetta sinn var Tékkóslóv-
kía fórnarlamb Hitlers, en tíu
árum síðar, 25. febrúar 1948,
var þjóðin svikin af raönnum
úr eigin hópi. Efnahagslega og
st.jórnmálalega var landið sett
undir hið rússneska kerfi kom-
múnismans. Þetta hefði aldrei
tekizt, ef Tékkóslóvakía hefði
ekki þegar verið. innlimuð í á-
hrifasvaeði Rússa. Á ráðstefn-
unum í Jalta og Teheran var
járntjaldinu rennt á milli aust
úrs og vesturs. Fáar þjóðir hafa
orðið að þola það, að tapa frelsi
sínu tvisvar á jafnskömmum
tíma og Tékkar. Byltingin varð
þeim dýr og stjórnarfarið síð-
Framhald á 8. síffu.

Alþýðublaðið vantar unglinga
til að bera blaðið til áskrifenda í bessum hverfum:
Vogahverfi
Talið við afgreiðsluna - Sími 14900

STOFNUN s.ambandsríkis
íraks og Jórdaníu, sem fylgdi
á hæla hins ,,Sameinaða arab-
iska lýðveldis“ vekur vonir hjá
Vesturveldunum um hagkvæm
ari þróun í málum Mið-Austur-
landa en verið hefur til bessa.
Höfuðástæðan fyrir óróanum
í þessum löndum, hefur verið
misræmið milli hinna auðugu
olíuríkja við Persaflóann og
hinna fátæku arabaríkja við
Miðjarðarhafið. Samband íraks
og Jórdaníu er fyrsta tilraunin
í þá átt að auka samvinnu þess
ara tveggja hópa arabaríkja.
Auk þess má vera að þetta
samband auðveldi friðsamleg
samskipti ísraels og arabaríkj-
anna. Mestur hluti hinna arab-
isku flóttamanna frá ísrael
dvelja í Jórdaníu og eru jórd-
anskir ríkisborgarar. Sam-
kvæmt samningum verða þeir
iafnframt íralcskir borgarar, en
írak er eina arabaríkið, sem get
ur tekið við innflytjendum og
búið þeim sæmileg kjör.
Hið nýja ríki dregur mjög úr
óriðarhættu í Jórdaníu.' Helzta
ógnunin við friðinn í Mið-Aust
urlöndum hefur verið sú, að
Hussein konungi yrði stevnt af
stóli og ísrael, Sýrland, írak,
Saudir Arabía og Egyptaland
bitust um skiptingu landsins.
(Það var hættan á slíkri deilu,
sem réttlætti íhlutun Banda-
ríkjanna i málefni Jórdaníu
á s. 1. ári). Eiftir að hafa sam-
einað írak og Jórdníu munu
erlend ríki hugsa sig um tvisv-
ar áður en þau ráðast á Jórd-
aníu.
Það er enginn vafi á því, að
Nasser gerir sér ljósa grein fyr-
ir afleiðingunum og hann mun
vafalaust heyja. sína baráttu
fvrir forræði Egypta í hinum
arabiska heimi á stjórnmála-
sviðinu, en ekki hinu hernðar-
lega. Hann mun reyna að hafa
þau áhrif á innanríkismál þess
ara þjóða, að þau gangi í
„Bandaríki Araba“, sem ætlun-
in er, að stofna í framtíðinni.
Forustumenn Íi'a'ks og Jórd-
aníu vænta þess aftur á móti,
að þeim takist að lokka Sýrland
út úr hinu „Sameinaða arab-
iska lýðveldi“ og ganga í sam-
band við sín lönd, en Sýrland
tlheyrir þeim landfræðilega.
Eins og málum er háttað, er
það auðvitað Vesturveldunum í
hag, að hið nýja sambandsríki
sigri í valdabaráttunni. En hitt
væri mjög klaufalegt, ef Vest-
urveldin færu obinberlega að
draga taum annats hvors hinna
nýju ríkjá. Það er engum vafa
undirorpið, að Nasser er full-
trúi þeirra afla, sem hljóta að
verða ofan á í arabarikiunum
þegar tímar líða. Eins og stóð
í egypzka dagblaðinu ,,A1 Ahr-
am“ skömmu áður en tilkynnt
var um stofnun Sambandsríkis
íraks og Jórdaníu:
— Nuri Es Said og Samir
Rifai munu hverfa af sjónar-
sviðinu, en eining Aaraba mun
lifa. (Þessir tveir eru hinir
„sterku menn í írak og Jórd-
aníu.) Það er fyrir mistök Vest
urveldanna, ef Egyptaland og
Sýrland verða leppríki Sovét-
ríkjanna. Það var til að sigrast
á kommúnistum, sem sósíalist-
ar í Sýrlandi hvöttu manna
mest til sameiningar landsins
við Egyptaland. Þegar eftir
sameininguna var kommúnista
flokkurinn bannaður og formað
ur hans, Khalid Bakhdash flúði
til Moskvu þegar í stað.
Það er einkum tvennt, sem
hindrar góða sambúð Vestur-
veldanna og arabiskra þjóðern-
issinna. í fyrsta lagi þátttaka
íraks í Bagdadbandalaginu, sem
flestir Arabar álíta verkfæri
heimsveldissinna. í öðru lagi
er svo stefna Frakka í Alsír-
málinu. Líkur eru á því, a'ð
þessum hindrunum verði rutt
úr vegi innan tiltlulega skamms
tíma.
Ráðherrafundurinn í Ankara
sýndi gréiniiega, að Bagdad-
Framhald á 8. síffu.