Alþýðublaðið - 28.02.1958, Síða 6

AlþýSnblaSlS
Föstudag-ur 28. febrúar 1958
Minningarorð
NÚ í þessari viku var til
moldar borinn Gísli Ásgeirs-
son frá Álftamýri, sem allir
Vestfirðingar kannast við.
,,Hans nafn var ætíð nefnt með
virðingu og ástúð“, eins og síra
Jón Auðuns sagði í kveðjuræðu.
Gísli var tæpra 96 ára þegar
bann lézt, lön« ævi og lofsam-
leg. Það mun einsdæmi, að
íiann átti sjötíu og fimm ára
skipstjóraafmæli á þilskipi í
fyrra. Hann var forustumaður,
og um tvítuet settur yfir aðra
skútuskipstj órn hafði hann svo
önnur uttugu ár með miklun'
-lorðstár, en síðan bóndi ogútgerð
armaður á Álftamýri í Arnar-
firði fram yfir áttrætt. Heimili
iians, konu hans og dætra, var
víðfrægt; þar þótti öllum gott
að koma. Gísli var jafnröskur
til búskanar. sjósóknar og fé-
íagsstarfa. Hjá honum át.tu all
ir athvarf. Hann var hetja og
heiðursmaður.
Fyrir tíu árum. þegar Gísli
varð 85 ára, minntist Ásgeir
Ásgeirsson. báverandi þingmað
ur Vestur-ísfirðinga, hans með
þessum orðum:
Gísli er fædaur á Hrafnseyri
við Arnarfjörð 16. maí 1862.
Faðir hans var Ásgeir sonar
séra Jóns Ásgeirssonar á
Hrafnseyri, híns mikla íþrótta-
manns. Gísli er á öðru og þriðja
við Jón Sigurðsson, og hefur
bent mér á, hvar rúmið stóð,
sem forsetinn fæddist í, en þar
stendur ennbá bæjarveggurinn
einn til minja. Gísli man vel
Margréti, systur Jóns. „Hún
hafði dökk augu og smá, líkt
og Þórdís, móðir þeirra,“ segir
Gísli. „Þórdís var hin mesta
kona. um bað iuku allir einum
anunni. Séra Sigurður Jét hana
stundum kenna piltum þegar
hann sat i vefstólnum. Hann
var mikill erfiðismaður.“ Fáar
‘sagnr hafa geymzt í Arnarfirði
'um Jón í bernsku. En þessa
vfsu lærði Gísli í sínu ungdæmi.
Séra Sigurður sat með dreng-
inn veikan í fanginu og kvað:
Guð hefur þig til gamans mér
gefið, það má segja.
Sá. sem ölln lífið lér,
láti þig ekki deyja.
Þeir voru miklir víkingar,
Ásgeir. faðir Gísla, og synir
hans. Ég mnntist þess, þegar ég
kom fyrsta sinn að Álftamýri
fyrir 24 árum. Matthías á Baul-
húsum, bróðir Gísla og faðir
Páls heitins skipstjóra, reiddi
mig út eftir. Páll var þá yfir
sjötugt, en Gísli rúmlega sex-
tugur. Gísli stóð á hlaðinu og
fagnaði okkur vel. „Hvernig
líður pabba?“ spurði Matthías.
„Vel“, sagði Gísli, „en mér þyk
ir verst að geta ekki hamið
hann inni. í gær náði hann í
orf og fór að slá.“ Þá birtist
mmmma
gamli maðurinn. Hann var 93
ára að aldri. Hann var mikill
vexti og fyrirmannlegur. Þann
ig hefði ég getað hugsað mér
Ingimund gamla. Þeir voru all-
ir mikilúðlegir, feðgar, og þó
fríðir sýnum. Svipurinn leyndi
því ekki, að þeir höfðu haft
mannaforráð og allir líkams-
burðir voru bóndans, sem jöfn
um höndum stundar veiðiskap
og átt hefur viðureign við sel,
hákarl og hval. Þeir gátu hafa
stigið út úr spjöldum íslend-
ingasagnanna. Búskapurinn
hefur verið líkur á öllum öld-
um og veiðiskapurinn eklíi
minni íþrótt en hernaður. Ég
spurði Ásgeir gamla um arn-
firzka galdra og afturgöngur,
en ekkert vildi hann úr því
gera, en Gísli lét þess getið, að
galdraorðið kvnni að hafa lagzt
á af því, að jafnan hafi verið
nokkur töggur í Arnfirðingum.
Gísli var þrettán ára gamall
þegar hann reri fyrstu vertíð
í verdölum. en 17 ára gamall
gerðist hann formaður fyrir
föður sinn á sexæringi, sem
,.Blíðveður“ hét, og tvítugur
tók hann við skipstjórn á þil-
skipi, ,,Rósamundu“ 38 smál.
að stærð. Tveim árum síðar létu
þeir Ásgeir, Matthías og Gísli
í félagi við Pétur Thorsteins-
son á Bíldudal byggja „Katr-
:ínu“ í Noregi, og var Gísli með
hana í 17 ár samfleytt. Gísli
var eftirmynd föður síns í sjó-
mennsku, sótti djupt og var
iafnan hæstur „á viktinni“.
Hann var svo farsæll, að aldrei
var slys á mönnum eða skaði
ó skipum, og var þó úti í mann
drápsveðrum. Þó að hleypt
væri undan norðan frá Dröng-
um, fyrir Horn, lunningsfullt
yfir Straumnesröst, svo að sjór
mn svarraði upp um hálsmál
á stýrimanni og ekki sæíst út
fyrir borðstokk, var hann svo
r.ærfærinn, að fvrst er móaði
fyrir landi, þá var komið und-
ir Kópinn, sunnan Arnarfjarð-
ar. Það kom fyrir, þegar dauð-
brevttir menn gáfust upp við
klakahögg úr reiða ogafskipiog
drógu sig niður í lúkar að skip-
stjóri byrfti að blása í kaun
lífsvonarinnar, bíða hana upp
úr gaddinum og koma aftur
skriði á skipið inn til hafnar og
heimilanna. Gísli entist jafnan
bróttur til að bjarga öllu af,
bótt stundum væri mjótt á milli
átakanna hjá mönnum og höf-
uðskepnum. „Það má ekki æðr
ast eða skipa fyrir í reiði,“ seg
ir Gísli, „því þá fer í handa-
skolurn.11 Traustið á forustunni
hefur unnið margan sigur.
Gísli hefur, eins og aðrir
gamlir menn, sem nú eru uppi,
lifað mikil umskipti. Hinn fyrri
helrningur tilheyrir horfinni
öld í tvenns konar merkingu,-
Atvinnulíf og menningarblær
hefur breytzt meira á síðustu
fimmtíu árum en á fimm öld-
um áður. Faðir Gísla járnaði
hvali, og Matthías bróðir hans
þrjá hina síðustu, sem veiddir
voru af bændum í Arnarfirði.
Gísli var þá ekki-kominn hærra
en að hjálpa til að róa þeim í
landi. En þar var mikið búsílag
og skipt jafnt milli -búanda að
fráieknum skotmannshlui. Þá
kurnu rneiui samkvæmt göml-.
um erfðavenjum réttari tök á
hvalrekanum en nú á stríðsár-
unum. En þessar hvalveiðar tók
af nokkru eftir að Sven Foyn
fann upp sprengiskutulinn.
Þá höfðu frá fornu fari kom-
Framhaid á 8. siðu.
ÞREM dögum eftir að mót-,
inu í Wageningen lauk voru
Szabo, Friðrik Olafsson og ég
ehn á ný í eldinum. í þetta
skipti hinum megin við At-
lantshafið, sem, á þessari öld
flugtækn og hraða er örlítið
auöfarnara en á dögum Kólumb
usar. |
Andstæðingar okkar voru að
þessu sinni þeir, sem hér grein-;
ir: Samuel Reshewsky, brjóst-1
vorn hinar nýju á'litu í hart-
nær tvo áratugi, fyrrum, undra-
barn. Larry Kvans, sennilega
efniiegasti . sprotinn á meiöi
amerískrar skákar. Najdorf,
konungur skákiðkenda í Suð-
skakmeistari Kanada, mála-
ur-Ameríku. David Yanowsky,
færslumaður, sern hefur haít
hljótt um sig að undanförnu at
vinnu sinnar vegna. Það sakar
ékki aÓ geta þess að 1946 rnát-
aði hann Ðotvinnik ásamt með
einumi ágætum landa okkar úr
hinum gamlaheimi. S. Gligoric,1
skærasta skákstjarnan í allri
Yugoslavíu, tyrrum Títóisti, en
nú orðið mikitl friðsemdarmað
ur, þegar skákborðinu sleppir. j
Þetta var hræðilegur hópur.
Ef minn íslenzki erkióvinur
værí ekki svo hæglátur sem
raun ber vitni, mundi hann. að
hætti forfeðra Srinna hafa mælt
eitthvað á þessa leið: „Ekki hef
ur enn getið að líta svo uggvæn
legan. her stríðsóðra skákmanna
sem þennan. Á daglegu máli
þýðir það, að þetta mót hafi v$r
ið betur skipað en nokkuð ann-
að á árinu 1957. í Wageningen
fékk maður að vísu nokkrar
erfiðar tuggur, en þess á milli
léttmeti, sem auðvelt var að
renna niður. í Dallas mundi
hver einasta skák gera ýtrustu
kröfur um einbeitingu. Auk
þess átti að Ijúka þessu fjórtán
umferða móti á mettíma og tefla
sex umferðlr á viku. í Wagen-
ingen voru tefldar fjórar um-
ferðir á viku. Þetta kvað ekki
hafa verið undanfari nýrrar
amerískrar hxaðdellu, heldur
var því borið við að skjóta
þyrfti mótinu inn á' milli Wag-
eningenmótsins og meistara-
móts Bandaríkj ánna, er hef j ast
átti 17. desemiber.
Áður en mótið hófst halði
Szaho það við orð, að við slíkar
aðstáeður mundi' ókleift að tefla
nýtízku skák, svo að vél væri.
Því miður urðu þetta áhríns-
orð. Þrátt íyrir hinn glæsilega
þátttakendalista voru fáar góð-
ar skákij* tefldar á mótinu.
í svo erfiðú móti sem þessu
var skynsamlegt að fara vel
Höfum fíutf verzlun og saumasfofu okkar a
- Sfcúian®l
Sýnishom fyrirliggjandi
Verzlun
Framleiif éf Vefáranum ,h.f.
Verksfæði - Góíffeppahreinsun
(
Sími
17-360
23-570
Skúlagötu 51 (Húsi Sjóklæðag. íslands)
Sími
17-360
23-570
með þrek sitt. Þetta skildi Gli-
goric öðrum fremur, ehda mun
það hafa átt sinh þótt í .hans
góðu frammistöðu. Hanr. ein-
beiti sér í stöku skák, en. var
fremur friðsamur í hinum. Auk
þess tefldi hann vel og örugg-
lega. Hann fékk aldrei slæma
stöðu nema í-fyrri skákinni við
Szabo. Um signr Reshewskys
gsgnir- dálítið öðm.œáli.. Hann-
var í taphættu í annarri- hverri
skák, en tapaði aðeins tveim.
Af þei,m gamla Reshewsky, sem
öllum stóð stuggnr af, virtist
lítið eftir nema banáttuviljin’i
og fádæma slægð í slæmurn.
stöðum, Hann tefldi ekki eirm
sinni sérlega vel í tímahrakí' .
Án efa var hann öðrum fremur
lánsamur, en til þess kváðu ,
menn iþurfa að vera snjállir í
meira lagi.
Líklega hefur Szabo aldrei
fyrr verið jafntefliskóngur.
Enda þót-t friðarsáttmáiar hans
hafi oft komið' í kjölfar mikilla
str.íða, held ég að þessi nýja
vegtylla skrifist á reikning
þreytunnar fré Wageningen.
Hvað mig sjálfan varðar yar
þetta furðulegt mót. Eftir fjór- ,
ar fyrstu umferðirnar virtist ég
óstöðvandi. Síðan lá ég í dvala
og vann ekki.ein® einustu skák
í sjö. umferðir. Eridurfundir
okkar Friðriks, en hann stöðv- ■
aði sigurför mína í 5. umjférð,
vöktu mig af dvala til nýs lífs í
12. umferð. Ég hefndi min
grimmilegn og reyndi síðan að
vinna Szabo og Resliewsky í
tveim síðustu umferðúnum.
Enda þótt ég hefði aðeins feng
ið tvo vinninga í þessum . sjö
sorglegu umiferðum var jai'n-
ræðið svo mikið, að ég hafði
enn von um að hafna í efsta
sæti! í bæði skiptin varð samt
jafntefli og ég fékk þriðja sæíi.
Með tilliti til þess að ég var
statisti hálft mótið, ætti ég að
vera ánægður með þau mála-
lok.
Áður en móið hófst álitu
mehn, að síðasta sætið værj frá
tekið handa Yanowsky. Hann
hafði ekki. árum. saman teflt a
stórmótum og kom. þvi öllum á
óvárt. Hann var eini þátttakárid
inn án stórmeistaratignar. Frið •
rik hefur nefnilega með frammi
söðu sinni í Wageningen tryggt
sér stórmeistaranafnbót', þkr eð
hann hefur náð tilsettu lág-
marki samkvæmt nýju stærð-
fræðilegu kerfi. Friðrik var sá
eini, sem fékk yfir 50% vinn-
i inga gegn Réshewsky og átti
unria stöðu í bæði skiptin; Fri.ð
rik varð að iokum m.jög þrevtti
ur, enda skiljahlegt. Hann
hafði teflt í' tveim mótum á ís-
landi auk mótsins í Wagening-
en og átti því skilið að fá hvíld.
áður en veffhlaupið hófst í Da—
las. En heirn fór hann samt
með fáein falleg höfuðleður,
þar á meðal a'f þeim Reshewsky
og Szabo.
Najdorf hefur ekki í mörg ár
átt svo erfiða daga. Hann vann
aðeins eina skák, sem til a!lrar
ógæfu var einnig tefd af niér.
í annarri skákinni við Reshew-
sky sat hann í unninni stöðu og
braut heilann um fertugasta
leik sinn í þeirri trú að hami
ætti eina mínútu eftir. Þá féli
örin. Skákin var töpuð og
sautjén réttlótar sálir reyndu
að hjálpa skákstjóranum að út-
skýra fyrir hinum æsta Argen-
tínumanni, að klukkan væri í
bezta lagi, hann hefði bara séð
hana undir gleiðu hor-ni: Svona
viðvaningslega hefur Najdorf
aldrei fyrr hegðað sér á sinni
Framhald á 8. síðu.