Alþýðublaðið - 20.04.1958, Blaðsíða 3

Sunnudagur 20. apríl 1958.
AlþýSublaðið
3
Alþyöubloöiú
Útgefandi:
Ritstjóri:
Fréttastjóri:
Auglýsingastjóri:
Ritst j órnarsí mar:
Auglýsingasími:
Afgreiðslusími:
Aðsetur:
Alþýðuflokkurinn.
Helgi Sæmundsson.
Sigvaldi Hiálmarsson,
Emilía Samúelsdóttir.
14901 og 14902.
1 4 9 0 6
1 4 9 0 0
Alþýðuhúsið
Prentsmiðja Alþýðublaðsins. Hverfisgötu 8—10.
Glœsilegur si^ur
ÚRSLIT bæjar- og sveitarstj órnarkosninganna í Bret-
landi að undanf'örnu hafa orðið glælsilegur sigur fyr,ir Ai-
þýðuflokkinn og hetfðu trýglgt honum landsstjórnina, ef um
þingkosninigar hefði yeríið að ræða. Mestur varð sig,ur Al-
þýðuilokksins í London, þar sem hann fékk 102 bæjarfull-
trúa og vann 27 sæti af l'haldaflokknuin, er hlaut aðeins 25
bæjarfulLtrúia. Heifur Aiþýðulfliokkurinn aldrai átt aliku
fýlgi að fagna í hötfuðborginni, enda þótt hann sé búinn að
vera þar við völd í 24 ár, Má glöggt af þessu ráða, að brezki
Alþýðuflokkurinin er í öifiugri sókn. Yirðist rák ástæða til að
ætla, að hann komist til vaíida á Bretlandi v,ið nsestu þing-
■ kosningar, sieim ef til vill varða áður en kjörfeíanabiliS renn-
ur út. íháidsimienn eru í augljósum minnihluta og rákislstjórn
þeirra þess vegna ekki vanda landsstj órnarinnar vaxin.
Þesisar fréttir eru ný sönnun þess, að jafnaðarstefn-
an fer mikla sigurför um bessar Imundir. Æ fleiri þjóðum
verður ljóst, að úrræði hennar tryggja bezt frið, frelsi o-g
framfarir, jafnrétti «5 bræðralag. Valdataka brezlca Al-
• þýðuflokksims kemur til með að hafa heillavænleg áhrif
víðs vegar ran heim. Hann mun sennilega heita isér fyrir
nýrri og farsælli utanríkisstefnu og ,flá smáþjóðirnar til
liðs við si-g um raunhæfa málaimiðlun milli austurs og
vesturs, ef slíku samkoanulagi verður á komið mieð við-
unandi hætti. íslendingar myndu njóta ,góðs af þeiim ár-
angri. Minni lýðræðisríkin eiga framtíð sína undir jþví,
að „þriðja afl“ myndist í heimsistjórnmálunium. Og
brezki AlþýðuflÉkkurihn er hezt til þess hlutvierks fall-
inn af áhrifaflokkum Yesturlanda í dag.
Megimorsök þesis, að hægt er að treyista brezka Aliþýðu-
flokknium til þeissa foruistuhlutverks, eru staðreyndir feng-
innar reyneilu. Hann gaf nýlendunum sj'álfsifcæði á vaida-
ina símujm og etfldi brezka samveldið siðferðilega með því
að beita sér fyrir sjlálfsistjóm þeirra og frelsi. Hann ger-
breytti kjörum brazkrar á’þýðu mleð því að leggja nýjan
framtíðargrundvöll. Þan-nig oLli harm kaflaskip.tuim í sögu
heimEstjórmrlálanna. Þá daga var bjart yfir Bretlandi, þó
að borgir þreisls væru brenndar og brotnar eftir átök heims-
styrjaldarinnar og mörg vandamál við að etja. Brezki Al-
þýðuiflokkiurinn tféll etftir allt of stuttan valdabíma, en hélt
velli. Og nú mun hann atftur Játa tii sín taka á örlagarikum
tímaraótuan í sögu Bratlands cg heiiimsinls.
Samtal við Jón Dan rithöfund -
annlffið rís oa hní
ein
FYRIR NOKKRUM DÖGUM' 0g að vinna í happdrætti.11
TLMINN ræðir á föatúdag tilburði Morgiunblaðsins varð-
andj efnalhagEcrJáiIin og er lítið hriíiiim að vonum. Þar sagir
svo:
„Undanifarna daga hefir Mbl. veiií) að hirta alls kon-
ar flugufre.gnij- um efnahagsráðstafanirnar, sem ríkis-
stjórnin hefir á nrjómmum. Yfirleitt hefir Mhl. hal't þann
sið að telja upii aílt það, is]em tit greina gæti komið, o-g
síðan hallmælt þvi öilu. Bersýniegt er á þessti, að for-
kólfar Sjálfstæðisflokksins eru þannig að búá, sig undtr
það að vera á jmóti því, .se-ni stjórnin l'eggur ifram, hvað
svo se'in það verður.
Þá er Mbl. tfarið að ikvarta sáran untlan því, að ríkis-
stjórnin hafj ekki nægilegt samráð við verkalýðssamtök-
in! Sú var tiðin, að Mhl. sá lekki ástæðu til að kvaria
undan þessu, því að yfirleitfc var aldrei talað neitt við
verkalýðssamtökin um bessi mál, þega,r Sjálfstæðisflokk-
urinn sat í ríkisstj órnimii. Tilgangur Mhl. með þessu er
bersýnilega sá að reyna að vekja andúð verkamanna gegn
því, sem gert verður af hálfu riíkisstjórnarinnair í þess-
u m efnum,
Jafnframt heldur svo Mhl. áfram að vera jafn tillagna
fátt um það, sem gcra eigi, leins og það hefir áður verið.
Stjórnarandstaða Sjálfstæðisflokhsins ætlar hersýni-
lega ekki að hreytast neitt frá því, scm verið hefiir. Hún
mun halda áfram að einkennast annars vegar af algeru
úrræðaleysi, en hins !vegar að ýtrustu viðleitnii til að «f-
sækja og eyðileg'gja allt sem gert ‘verður.“
•Hér er raikiii í meginaitriiuim hin öimurlega stjórnarand-
staða Sjálfistæðilstfilokkisins. Oig svo þykisi Morgunblaðið þes.s
fullvíst, að þjóðin vilji endUiega fela honum völd og áhriif í
framtíðinni! Ætli hún vilji ebki fyrst vita á hvierju hún
eigi von?
ya
ttBTJOXÍSfe
kom út fyrsta skáldsaga Jóns
Dan rithöfundar. Aður er hann
kunnur fyrir smásögur sínar,
sem allar hafa borið vitni um
mikla rithöfundarhæfileika, al-
vöru, tilfinningu tfyrir hjart-
slætti lífs hins ób^eytta alþýðu
fólks og kunnáttu í gerð smá-
sagna. Hann hefur ekki verið
mikilvirkur höfundur, en hann
hefur reynzt mjög vandvirkur,
enda hefur hann þrisvar sinn-
um unnið til verðlauna með
smásögum sínum. Hann hefur
verið einn þeirra höfunda, sem
mikils hefur verið vænzt af og
menn bví beðið með óþreyju
eftir því, að hann sendi frá sér
fyrstu skáldsöguna.
Um jólin í vetur las ég kafía
úr þessari skáldsögu, sem birt-
ist í tímaritinu Félagsbréf.
Hann snart mig djúpt, enda
fjallaði kaflinn um efni, sem
er mér mjög hugstætt, og þann-
ig var farið með það, að mér
fannst ekki _vera hægt að gera
það betur. Ég gat um þennan
lestur minn á öðrum stað — og
beið svo eftir skáldsögunni . . .
Eftir að ég hafði lesið hana
hringdi ég til Jóns Dan, en
hann hafði ég aldrei talað við
áður. Ég þakkaði honum fyrir
bókina og spurði hann hvort ég'
mætti ekki heimsækja hann
litla stund og tala við hann um
efni hennar og starf hans sem
skálds, og tók hann því vel.
Jón Dan er alinn upp í flæð-
armáli og á fiskireit. Þegar
bann sagði mér þetta, kom bað
mér ekki á óvart. Það hlaut
einmitt að vera þannig. Þegar
maður sér Jón Dan á götu fer
þar maður, er flýtir sér hægt úr
vinnu til listsköpunar í frístund
um sínum. Fasið er rólegt og
skrefin létt, tillitið hvort-
tveggja í senn viðkvæmt og
festulegt: Maður sem hefur rík-
ar tilfinningar undir fáguðu
yfirborði, — og fastmótaða lífs-
skoðun.
Hann faéddist að Brunnastöð
um á Vatnsleysuströnd árið
1915, en missti foreldra sína í
spönsku veikinni og upp úr
henni. Þá tók verkakona hann
£ fóstur og ól hann upp. Hún
stundaði fiskvinnu í Reykjavík,
fékk fyrir náð fiskvinnu á erf-
iðleikatímunum fyrir 1930 -—
og drengurinn elti hana í vinn-
una og tiolaði á fiskreitunum
oe við vöskunarkarið. Þá fékk
hann spennuna. Þá fékk hann
siónina og tilfinninguna fyrir
fólkinu, sem manni finnst svo
oft á skorta hjá mörgum þeim
sem skrifa. Þessa vegna eru
sögur Jóns Dan ekkf skrifaðar
með spegilskrift . . . Fóstra
hans „reisti“ hann, ól hann
upp, vakti yfir honum
fór í verzlunarskólann og út-
skrifaðist úr honum . . . Hann
hefur verið starfsmaður
ríkisféhirði í mörg ár . .
„Ég held að ég hafi byrjað
að skrifa niður dagdra
mína þegar ég var um fí
ingu,“ segir hann. ,.Það
smíð mín hafi birzt í Vísi. S\
fóru sögur mínar að birtast
víð og dreif.“
— Svo fékkstu verðlaun.
— Sigrar?
„O, já, þeir urðu til þess að
hvetja mig, því er ekki að
nei.ta. En ósigrarnir hafa verið
stærri.“
Árið 1956 kom út fyrsta smá-
sagnasafn Jóns Dan. Það hét:
„Þytur um nótt“ og voru í því
tíu smásögur. Þeim var mjög
vel tekið, en margar þeirra

Jón Dan
höfðu birzt áður og voru
því smásagnavinum ekkí nýjar.
Fyris,ta skáldsaga Jóns, sem
út kom fyrir fáum dögum,
heitir „Sjlávartföir1. Gerð henn
ar er nýstórleg. Henni er skipt
í þrjá meiginkafla og nefnast
þeir: Aðfall, — Útfall. — Að-
fall. Þetta er mjög athyglisverð
Sköpun. Sjórinn og mannlífið,
órlög fólksins í tveimur býlum
við sjóinn hníga og rísa eins og
bafið eiJift , . .
Ég þykiist geta gert mér
grein fyrir inntaki sögunnar,
en mig lanigar til að heyrn hvað
Jón Dan sjálfur segir iH3 það:
„Ég skrifaði söguna 1 fyrra-
suinar og haust. Sögusviðið er
Vogarnir. Um hvað hún f jallar?
Fjallar hún ékki um sorg mína?
Fjallar hún ekki um flótta fólks
ins frá jörð og mold, þot þess
inn í bjanma hins rauða gulls9
Er hún ekki um ósigur íslenzkr
ar moldar gagnvart léttfengn-
bezt að skrifa um það uppruna-
fega.
, „Já, líkast til er það rétt. —•
Mér finnst sjálfum að mér sé
annast um börn og sveitafólk.
Bömin eru uppruninn sjálfur
— og sveitatfólltið verndar upp-
runann betur en við, sem bú-
um í mergðinni. Þetta veltist
alltaf fyrir mér. Enda er ég
aðekus barn — og bóndi, þó
sumum kunni að virðasr annað.
Ætli við séum ekbi margir með
þessu marki brenndir? Það er
svo skamamt um liðið síðan við
vorum sveitamenn, upprunaleg
ir, í viðskipfcum við ósnortna
náttúru og um leið óslípaða
diemanta, ég á við upprunalegt
fólkið?“
I Sjávarföllum er sagt frá
tfólki á tveimur bæjum við sjó
tfram: Stórbýlinu og kotinu^
stórbóndanum, Sem selur úr
jörð sinni og tætir undirstöð-
urnar í gin þeirrar gjörbylt-
ingar, sem átt hefur sér stað á
Suðurnesjum, — og kotungnum
en þó fyrst og fremist syni hans,
sem að lokum slatur fjötrana,
sem á hann hafa verið lagðir,
en missir um leið föðurtún sitt
úr hendi sér og sinna. Mikij á-
tök eru í þessari sögu, sagan
eins og sjórinn, stundium brimi
og boðaföll, hvítfyssandi öldu-
tfaldar, gnýr þungra falla á
,'svörtum skerjum, eða spegil-
slétt lónið svo að maður sér
myndir söigutfólksins í því og
'siltfraða þræði yndislegra hugs-
ana:
Drengurinn segir við afa
sinn:
„Vi'ltu kaupa fræ fyrir mig
?“
„Hvaða fræ?“ spurði afi.
„Til að sá í sálina mína.“
Ég segi við Jón Dan:
„Er Þorri hetja?“
„Er hann ekki söguhetja?"
svarar hann. „Það væri gaman
að sikrifa skáldsögu, þar sem
engin hetja á gamla vísu væri.
Menn eru að gera þetta. En eru
ekki allir menn hetjur í lífs-
stríði sínu, hver á sinn máta?
Og þó að Þorri sé aðalpersóna,
er sagan ekki fyrst og fremst
um hann/
um, svikulum og ófrjálsum af- rakstri Vallarins Sjórinn eyðir jörðunum. Hann gengur á þær, boðarnir tæta sundur túnin — oig maðurinn fer eins að . . . Hann yfirgefur mold- ina, siem hetfur skapað hann og leitar imi í bjarmann. Ég á- saka ekki, ég held að ég deili ekki á nieinn. Ég reynj aðeins að lýsa staðreynd líðandí dags, en sú sitaðreynd veldur mér ótta um framtíðina . . .“ — Ertu byrjaður á nýrri SÖ'gU? „Ég veit það ekki. Maður, sem ekki getur helgað sig skrift um, veit aldrei hvað úr tilraunum hans verðiur . . . Ég vil láta í ljós þakklæti mitt til ,A' menna bókaféJ.a'gsins fyrir á- gætan fráganjg á þeiSsari skáld- sögu minni og öll viðskipti mín við það, sem hatfa gengið mjöig greiðlega . . .“
— Mér finnst að þér láti V.S.V.
Hafnarfjörður Hafnarfjörður
Umsóknum fyrir börn í
Daghebnilinu á Hörðuföllum
í sumar veitt móttaka næstkomandi úriðjudagskvöld
kl. 8,30 í Dagheimilinu.
Dagheiniilisnefndin. 5
j; .v».-mpiiu:i: *'9' .lif.lóii: iliitíliimíx Í'Í.:;V>L -^..vl ýVtKÍÍJií Í | •
i ’i.a-gí'O.J;í \iþ .L: k.jtík -tík ÉB lö .Ksfc -»j t-tóV 'í I í i’tH'í>4 tth'y v* j- .' 1, , p ... ... >
ifítúei ifttcA ti'i'íl liváll SUSItKCU fctölíl ’ '4 ' ! :. ; v