Morgunblaðið - 24.12.1923, Síða 7

JÓLABLAÐ
MORGUNBLAÐIÐ
SigualdiKaldalóns
og lögin hans.
Jafnaðarmaðurinn.
Skáldsagci
cftir
Það er talað mikið um list hjer í
Reykjavík. Hjer eiga heima marg-
ir listelskir menn. Þeir eru ekki
fáir, sem leggja fram skerf t.il
þess, að þjóðin eigi stærra og
stærra safn af fögrum myndum og
ljúfum lögum, er segja frá göf-
ugum hugsunum listamannanna
cg túlka um leið þær tilfinningar,
sem búa hjá þeim. er listarinnar
njóta.
Pramarlega í hópi íslenskra
listamanna er Sigv. S. Kaldalóns
iæknir. Lögin hans eru rík af
göfgi og fegurð. Domur minn er
sá, að í tónum hans sje hin lifandi
sál.
jeg byggi auðvitað þenna dóm
minn á eigin tilfinningu, en jeg
lít SVO á, að tilfinningin eigi rjett
til að kveða upp dóm sinn.
Jeg man það vel, hve góð áhrif
það hafði á mig, Ir Sigvaldi S.
Kaldalóns Ijek á harmóníum í
gamla daga. Bfni söngsins fjekk
svo vel að njóta sín. er hann ljek
lu.gið- Honum nægði ekki að leika
rjett, samkvæmt öllum „teknisk-
um“ reglum; hann ljek þannig a
hljóðfærið, að efnið varð svo skýrt
og skiljanlegt þeim, er á hlvddu.
'Það var svo auðvelt að aðgreina
o-Jeði og sorg, vonbrigði og há-
tíðarfögnuð. Sigv. Kaldalóns hugs-
aði svo vel um efnið, að fingurnir
tafarlaust hlýddu skipuninni og
tónarnir skýrðu efnið fvrir áhevr-
endunum.
Hinu sama veitti jeg eftirtekt,
er Sigvaldi Kaldalóns og Bggert,
bróðir hans hjeldu samsönginn í
fyrra og lög Kaldalóns voru leik-
in af honum sjálfum og sungin af
bróður hans. ?á hlutsaði jeg eftir
þessu, hvernig orðið og lagið fói
saman. pegar þessi setning heyr-
i:-t: „Því fagni gjörvöll Adams
ætf“, þá heyra menn fögnuðtnn.
Þannig mætti nefna mörg dæmi.
Nýlega eru prentuð tvö lög eft-
ir gigv. Kaldalóns, en þau eru
,.Betlikerlingin“ og „Ásareiðin“.
Þegar jeg heyri lagið „Betlikerl-
ii:gin“. þá verða tónarnir að mynd
um. -Teg sje svo greinilega gömlu
konuna, sem hniprar sig saman
og situr fyrir dyrum úti í hörku-
frosti- Lagið sýnir mjer margar
myndir af neyð og baráttu, og jeg
sje um leið fvrir mjer marga písl-
arvotta gæfunnar. pegar jeg
heyrði lagið, þá datt mjer í hug
sagan eftir H. C. Andersen um
,litlu stúlkuna með eldspýturnar .
Lagið hafði svipuð áhrif á mig,
eins og sú gullfagra saga.
„Ásareiðin“ er vel til þess fall-
in að vekja menn af skammdegis-
drunganum; í þv> higi er þróttur
cg líf, og á lagið vel við hin þrótt-
miklu orð skaldsins.
I fjöldamörgum húsum hjer í
bæ eru hljóðfæri og' syngjandi
karlar og konur. Jeg vil ráða,
mönnum til að kaupa hin ný-
prentuðu lög, og skemta þannig
sjálfum sjer og öðrum.
Þá má heldur ekki gleyma lag-
inu „Jólasveinar 1 og 8“ ; jeg hefi
sjeð, að það la.g hefir vakið gleði
hjá börnunum.
Eins og mönnum er kunnug't,
hefir Sigv. S. KaldalónS gegnt
læknisstörfum um nokkur ár í
erfiðu hjeraði, en varð að láta af
Prarnh. á næstu síðu.
Jón Björnsson.
i.
Reykjavíkurbúar risu óvenjulega árla
rekkju sunnudagsmorgun einn í júníjmánuði.
Rúmelskar svefnpurkur voru komnar á kreik
klukkan 8. En þær höfðu gildar og góðar ástæð-
ur til þessarar árvekni.
Hin fvrsta gat verið sú, að veðrið var dá-
samlega fagurt þennan morgun. Bn dagana áð-
ur haföi verið sífeld súld og stundum jafnvel
stór-rigning. Menn voru farnir að þrá heiðskír-
an, heitan og næðingalausan dag, eftir alt sólar-
levsiS. Nú var hann kominn í allri sinni miklu
dýfð — og kom með á fangi sínu skýlausan,
hreinbláan himin, grænkandi gróðurþyrsta jörð
og spegilsljettan, sólglitrandi sjó það sem augað
eygði.
Yfir bænum hvíldi blámistruð móða. I suðri,
austri og norðri blánaði víður fjallahringur. En
Bsjan stóð skrýdd marglitum möttli, föst og al
varleg á svip, í þessari morgungeisladýrð.
Veörið hafði áreiðanlega lokkað marga út.
Bn þeir, sem ekki liöfðu farið á fætur þess
vegna, þeir risu úr rekkju til að vera viðstaddir
komu skips frá útlöndum. Á þessu skipi var
von fjölda manns úr bænum og víðsvegar að af
landinu. Það sást til þess, Á meðan það seig
inn fyrir eyjarnar, streymdu flokkar manna
úr öllum áttum að höfninni. Þegar það kast-
aði landfestum, \'íii' hafnarbakkinn þjettskipað
ur fólki. Það t.róðst áfergjulega, sem næst, skips-
hliðinni; tnenn gáfu olnbogaskot, ruddust um
fast og hlífðu engu. Þeir fimustu stuklm upp
á kassa og tunnur til þess að sjá sem best. Bn
þeir vissu ekki til fulls, hvað þeir vildu sja.
Úti við öldustokk skipsins höfðu farþegar
raðað sjer og horfðu löngunaraugum upp í
mannþyrpinguna eftir vinum og ættingjum.
Bros ljek um varir þeirra, sem komu auga á
ættm'enn sína, og fögnuður heimkominna manna
lýsti sjer í hreyfingum þeirra, er þeii lyftu
liandleggnum og gafu merki upp í mannþ\ rp-
inguna eða kinkuðu kolli til ástvina.
Meðal farþeganna var ungur maður Ijós-
klæddur, hár og grannur, skarpleitur og fast-
eygður, brúnamikill og alvarlegur. Hann horfði
leitandi augum eins og allir hinir. en brosti ekki
og kinkaði aldrei kolli.
______ XJtarlega í manngrúanum á uppfyll-
ingunni stóð maður um fimtugsaldur, þjettvax-
inn og feitlaginn heldur, og hjelt undir hand-
legg konu sinnar. Það var Egill ritstjóri. Þau
hjónin höfðu verið með þeim fyrstu niður að
höfninni, og tóku nú ekki augun af farþegunum
meðan skipið var aö leggja að landi.
__GeturSu sjeð hann? spurði ritstjórinn konu
sína.
— Ekki enn — og retti jeg þó að þekkja
hann. Konan hvesti augun á farþegahópinn.
— Hann er að líkindum að þvælast einhvers-
staðar niðri, strálmrinn, sagði ritstjórinn bæði
í gamni og alvöru.
— Jeg vona, að hann sitji þó ekki að sumbli,
hann Þorbjörn!
TTm leið og konan slepti orðinu, varð Ijós-
klædda manninum litið á þau. Og jafnskjótt
varð bjartara yfir svip hans. Hann hóf hand-
legg sinn til kveðju svo snögglega og ákaft, að
það var eins og hann ætlaði að kasta sjer ÖlÍum
til þeirra. Þau sáu hann ekki enn. Þá Veifaði
liann hiifunni, óþolinmóðlega.
Alt í einu hrópaði ritstjórinn:
— Þarna er hann, Hildur! Þarna er hann!
Hildur sá hann og brosti ástúðlega til hans
og kinkaði kolli. En maður hennar tók ofan
harða hattinn og veifaði til ljósklædda manns-
ins oft og lengi.
— Iíann hefir stælckað þessi síðustu 3 ár,
sýnist mjer. sagði Hildur og leit framan í mann
sinn.
— Lesturinn hefir teygt úr honum, drengn-
um!
Skipið var nú orðið landfast. Fólk ruddist
upp á þilfarið. Aðrir brunuðu niður af skip-
inu. Alt lenti í einni kös — enginn komst upp
og enginn niður, og ekki varð auðið aö sjá, hvort
þessi eða hinn ætlaði upp eða niður. Lögreglu-
þjónarnir reyndu að koma einhverri stjórn á
fólkið og skipuðu í valdsmannlegum róm. En
irn’iin virtust ekki vita eða sjá, að þeir væru til.
Bftir nokkra stund stökk ljósklæddi maður-
inn út af öldustokk skipsins niður á uppfylling-
una, og hirti ekkert um landgöngubrúna. Hann
skundaði gegnum manngrúann þangað sem hann
U1 hafði sjeð ritstjórann og konu hans standa —
stjakaði frá sjer með olnbogum og herðum og
ljetst ekki heyra. þó aS honum væri blótað í
hljóði fyrir troðninginn. Loks náði hann fundi
þeirra.
— Komið þið bæSi blessuð og sæl!
— Komdu sæll, Þoorbjörn, og marg-velkom-
inn heim.
Ritstjórinn tók þjett og fast í hönd lians með-
an Hildur Msti hann á kinnina.
—- Loksins ertu kominn, sagði hún brosandi
og horfði á hann með gleðiglampa í augum.
Þau skiftust á nokkrum fleiri orðum, þá sagði
Þorbjörn:
— Nú verð jeg að yfirgefa vkkur, meðan jeg
næ í farangur minn. Jeg verð eldfljótur.
— Láttu hann bíða. Jeg skal senda eftir hon-
um strax. Nfi skulum við hafa okkur heim og
spjalla í næði.
Þorbjörn ljet sjer þetta lynda og þau lögðu
á stað.
— En hvað það er dásamlegt að vera kominn
heim aftur, sagði Þorbjörn á lefSinni suður
Aðalstrætið.
Hildur leit á 'hann og sagði :
— Yar þig farið að langa heim?
Þorbjörn var skjótur til svars:
— Já — hvað haldið þið! Bf jeg hefði ekki
verið að keppa úrslitabardagann, ljúka þessu
vitlausa hagfræðisprófi þennan vetur, mundi
jeg hafa stokkið heim með einhverju skipinu.
Mig er farið að þyrsta í starf hjer heima. Jeg
vil fara að vinna — vinna !
Ritstjórinn leit niður í Kirkjustrætið og sagði
um leið:
blaðinu af mjer. Jeg er farinn að þreytast að
— Einhvern veginn ætti að vera hægt að
svala þeim þorsta þínum, Þorbjörn.
t i>au beygðu fyrir Herkastalann og suður í
Suðurgötuna.
-— Einhvern veginn! Fyrir mjer vakir ekki
nema ein leið til þess, sagði Þorbjöm alvarlegur.
— Og hver er hún? spurði ritstjórinn með
auðheyröri forvitni.
— Það færðu ekM að vita í bráð. Þorbjöm
brosti svo sem til þess að milda þessa neitun.
En hann varö jafnskjótt alvarlegxir.
Hann hafði verið að athuga umliverfið á
leiðinni suður frá höfninni. Alt, sem hann sá,
var svo þægilega gamalkunnugt. Hann tók eftir
lágum, sviplitlum en aðlaðandi húsunum, mjó-
um, ósljettum götunum, fáeinum ha-gfara ró-
lyndíslegum mönnum. Á einum stað drengja-
hóp, sem rak á undan sjer smáknött, Á öðrum
ölvaðan mann með skinandi sólskinsandlit og
flösku í buxnaVasanum, Hann tók eftir mörgu
en engu eins vel og þögninni. Hjer var svo
dauðalega hljótt,
Um leið og þau gengu upp að húsi ritstjór-
ans i Suðurgotunni, spurði Hildur alt í einu:
— En Þorbjörn færirðu okkur ekki brjef
frá Freyju ?
Það kom snögt leiftur i augit tjorbjarnar um
leið Og hann svaraði:
— Nei — ekkert brjef. En auðvitað bað hún
mig að skila ástúðarkveöju. Henni leið ágætiega.
Þau settust að kaffiborði. Þorbjörn sagði frá
veru sinni í Höfn þessi síðustu þrjú ár, sem
hann hafði ekki komið heim. Þau spuröu eins
og forvitin börn um allan feril hans þann tíma.
Siðan vildi ritstjórinn fá að hevra um gamla
kunningja í Danmörku, um helstu drættina í
Stúdentalífinu í Höfn, um G-arð. Hildur varð
seinast svo leið á þessu umræðuefni, að hún
lýsti því yfir, að þeir væru með afbrigðum
þreytandi, og fór síðan frá þeim og kvaðst þurfa
að sýsla um matinn.
Þeir stóðu upp frá borðinu litlu siðar ITm-
i*æöuefnið var tæmt að þtessu sinni. Þorbjörn
til
ein-
borðaði. Og ef til vill liti hann inn
hverra kunningja, ef tími yrði til.
Hann reikaði suður Suðurgötuna og svo sem
óafvitandi upp í kirkjugarð. Hann leit á nokkra
legsteina, sem honum höfðu áður þótt fagrir,
og las áletranirnar á sumum þeim, sem nýlega
voru komnir þarna. Garöurinn var enn ekki gró-
inn, leiðin drúptu hálfnakin og dapurleg í hin ii
miklu ljósdýrð sunnudagsmorgunsins
Þorbjörn staldraði við um stund við aðalhlið-
ið og leit niður vfir Tjörnina og austur yfir
bæinn. Tjörnin var lygn og speglaöi húsin
langt upp í Þingholt. Fagnaðaralda streymdi
um Þorbjörn. Nú var hann heima. Svo varð
honum litið austur og suður til fjallanna og
augun staðnæmdust viö Keilir, misturbláan og
einstakan í fjallaþyrpingunni. Fagna,ðaraldan
reis á ný, hærri en áður. Hann fann, aö fjöllin
kölluðu fram í honum enn dýpri og sannari til-
finningar en bærinn. Bærinn var skapaður af
mannahöndum, var enn ungur og átti sjer fá-
tæka fortíð. Fjöllin voru æfaforn, fjöllin voru
landið. Þau áttu sjer margra þúsunda alda sögu,
skráða eld- og ísletri.
Það var kominn miðdegisverðartími áður en
hann vissi af. Ekkert mundi veröa af því, að
hann liti inn til kunningjanna í þetta sinn. Svo
hann skundaði heim.
Fram að kvöldveröi var hann á sífeldum
hlaupum um bæinn. Einhverskonar skyldutil-
finning knúöi hann til þess að ganga um sem
flestar götur, sjá hvert hús, telja þau, sem
bætst liöfðu við. Hann staldraöi við, ef hann
mætti gömlum verkamanni, sem hann þekti, og
spurði um atvinnu hans og efnahag. — Sama
skylduhvötin og áður skipaði honum aö heilsa
öllum þessum fátæku mönnum með handabandi
og af glaðri alúð.
Um og eftir hádegiö liafði honum þótt furö-
anlega mannmargt á götunum. Honum datt í
hug, að allir bæjarbúar væru orðnir að götulýð.
En samt Sem áöur varð honum mjög starsýnt á
þetta fólk. Hann hafði ekki sjeð það í 3 ár, og
taldi sjer skylt að taka vel eftir hverjum manni.
Og hann fjekk nóg verkefni. Sólskinið og blíð-
an seiddu menn út. Þorbjörn mætti gömlum al-
varlegum og ráösettum heföarfrúm, feitum og
föstum í rásinni. Þær voru flestar með loðkraga
og vetrarhúfur á glóðhteitum stímardeginum.
Hann hnyklaði brýrnar framan í þessar skref-
stuttu skjóður — eins og hann lýsti þeim með
sjálfum sjer. Svo komu ungar meyjar í alls-
konar erlendum búningi, í kápum, sem gerðu
þær líkastar leöurblökum, með hatta, sem mintu
á höfuðskraut Indíánaforingja. Þorbirni gat
ekki fundist, að þessi búningur samsvaraði ís-
lensku fólki. Loks voru það ungu mennirnir.
Efltir þeim tók Þorbjörn best. Ilann sá ekM
betur en að þeir væru blessunarlega ánægöir
meö sjálfa sig og tilveruna. Þeir stikuðu stór-
um, veifuðu stöfunum, litu sigri lirósandi í
kringum sig eins og þeir vildu segja: Hjer kom-
um við! Þorbirni gat ekki skilist, að bænum
mætti ekki standa nokkurn veginn á sama, hvort
þeir kæmu eða ekki.
Hann var orðinn þreyttur, þegar hann borð-
aði, og settist því um kyrt heima lijá Agli rit-
stjóra eft-ir kvöldverðinn.
Þeir settust inn í skrifstofu ritstjórans. Þor-
björn fann strax, að honum lá eitthvaö á hjarta.
Hann settist ýmist við skrifboröið eða gekk út
að glugganum og horfði niður yfir Tjörnina.
Sjálfur liafði hann setst í hægindastól og blað-
aði í dönsku jafnaðarmiannablaði
Loks sneri ritstjórinn sjer að Þorbirni og
sagði:
— Hvað hefuröu hugsað þjer að hafa fyrir
stafni, Þorbjörn?
Þorbjörn leit upp úr blaðinu eftir stutta þögn.
— Það er aðeins um eitt starf að ræöa, sem
jeg mundi geta lagt mig að allan og óskiftan.
Ritstjórinn sneri sjer aftur út að glugganum.
Eftir nokkura þögn sagði hann svo sem umhugs-
unarlítið:
— Mjer hefir dottiö í hug, að þú tækir við
standa i erjum og illdeilum blaöamenskunnar og
þarfnast hvíldar.
— Það getur víst aldrei oröið.
Þorbjörn sagði þetta óvenjulega festulega,
breiddi út blaðiö fyrir framan sig en leit ekM
Mmðst ætla að reika út í bæinn áður en hann upp úr því.