Morgunblaðið - 07.05.1939, Page 10

10
MORGUNBLAÐIÐ
iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiifiimiiiiiiiiiiiiiniiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiitiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiitiiiiiiiiir
Charlie Chaplin
timtugur
Sunnudagur
Charlie Chaplin.
Það eru ekki skiftar sk'oðT
anir um það, að gaman-
leikarinn Charlie Chaplin er
snillingsleikari og nýlega hafa
heimsblöðin enn einu sinni kepst
um að hylla Chaplin og að þessu
sinni í tilefni ai því, að hann
varð fimtugur 16. apríl síðast-
liðinn.
í tilefni af afmælinu var víða
um lönd haldiin Chaplin-vika,
sem var þannig háttað, að kvik-
myndahúsin sýndu gamlar
Chaplin-kvikmyndir. Ýms f jelög
og stofnanir keptust um að sýna
Chaplin margskonar virðingu.
Charlie Chaplin fæddist 16.
apríl 1889 í Fontainbleau
hjá París, en móðir hans hafði
um þær mundir stöðu, sem söiig-
kona á litlu fjölleikahúsi. Þegar
Charlie var 6 mánaða fluttu for-
eldrar hans aftur til fyrri heim-
kynna sinna í London og settust
að í fátækrahverfinu Kensing-
ton. Þar eyddi Charlie bernsku-
árum sínum.
Faðir Chapiins var gaman-
söngvari á f jölleikahúsi. Oft
kom það fyrir að hann kom heim
á næturnar með kunningja sína
og sat með þeim að drykkju
fram eftir nóttu. Charlie var þá
oft vakinn úr sætum svefni til
að syngja fyrir drykkjubræður
föður síns. Charlie þótti snemma
söngvin og ekki þurfti hann að
heyra lag sungið nema einu
sinni til að læra það.
Þegar Charlie var 5 ára kom
það einhverju sinni fyrir, að
móðir hans var lasin og gat ekki
farið á fjölleikahúsið til vinnu
sinnar. Faðir Charlies tók hann
þá með sjer til þess að missa
ekki af tekjum kvöldsins.
Charlie var ófeiminn og fór
inn á leiksviðið og byrjaði að
syngja gamalt þjóðlag, sem fað-
ir hans hafði kent honum. — I
fjórðu vísunni braust alt í einu
út mikill hávaði meðal áhorf-
enda. Charlie fann að einhverju
hörðu var kastað í hann og
óttaleg hræðsla greip hann, þar
til honum varð Ijóst, að þetta
voru gleðilæti hjá áhorfendun-
um og að það, sem hafði verið
grýtt í hann voru koparpening-
ar og jafnvel silfurmyntir innan
um. Hann tíndi saman pening-
ana í húfuna sína og hjelt síðan
áfram að syngja.
ECharlie var 13 ára ákvað
hann að gerast leikari. —
Hann sótti um leikarastörf hjá
hinum og þessum leikhúsum í
London, en fekk hvergi neitt að
starfa.
Þreyttur og leiður á lífinu tók
lann saman pjönkur sínar, sem
ikki voru fyrirferðamiklar og
jeði sig sem ljettadreng á vöru-
flutningaskip. En örlögin höfðu
ætlað honum annað hlutskifti
heldur en að verða Ijettadreng-
ur á skipi. Skömmu áður en
skipið átti að leggja af stað fekk
hann brjef frá leikhússtjóra
einum, Frank Stern, að nafni.
Stern kvaðst vilja ráða hann til
sín til reynslu og í staðinn fyrir
íinnan leikara, sem væri veikur.
(Chaplin gekk svo vel í hlut-<
verki sínu, að Stern rjeði hann
til sín sem fastan starfsmann.
Ekki hafði Chaplin verið lengi í
þjónustu Frank Stern, er hann
fekk tilboð frá frægum leikhús-
eiganda í London, William Gie-
let, sem bauð honum gott hlut-
verk í leikritinu „Sherlock
Holmes“. Chaplin tók þessu boði
fegins hendi og að frumsýningu
lokinni sá Chaplin nafn sitt
nefnt í blöðum í fyrsta sinn og
hann fekk góða dóina. En þegar
hætt var að sýna þetta leikrit fór
Gielet til Ameríku'án þess að
taka Chaplin með, og litlu
seinna varð hann atvinnulaus.
Honum gekk nú illa að fá
leikarastöðu og lenti hann á
flækingi og var um tíma verk-
smiðjuverkamaður. En hugur,
hans stóð til leiklistarinnar og
honum tókst um síðir að fá at-
vinnu sem gamanleikari við
cirkus, er ferðaðist um þvert og
endilangt England. Þar vann
hann í fjögur ár.
★
Tvítugur fór Charlie Chap-
lin til Ameríku. — Leik-
hússtjóri einn, Alfred Reeves,
ákvað að taka hann með sjer í
Ieikför til Bandaríkjanna. Leik-
fiokkur Reeves hafði á sjer gott
orð og vegur Chaplins óx mjög
á meðan hann starfaði hjá Ree-
ves. Chaplin launaði þessum
leikhússtjóra síðar með því að
gera hann að aðalframkvæmda-
stjóra fyrir Charlie Chaplin
Pictures-Corporation.
Með flokki Reeves ferðaðist
Chaplin um öll Bandaríkin. —
Kvöld eitt sýndi flokkurinn í Los
Angeles og þar tók kvikmynda-
tökustjóri að nafni Mack Senn-
ett eftir Chaplin og ákvað að
bjóða honum stöðu sem kvik-
myndaleikara.
Ekki leið á löngu þar til Char-
lie Chaplin fekk hlutverk sem
gamanleikari í kvikmynd, en ár-
angurinn varð sorglegur fyrir
hann. Mack Sennett þótti hún
svo ljeleg, að hann sendi þá
kvikmynd aldrei á markaðinn.
Chaplin misti samt ekki kjark-
inn og stakk upp á því að hann
fengi sjálfur að ákveða efni og
uþptöku myndarinnar. Hann
bað um að teknar yrðu kvik-
myndir af honum látlaust á
meðan hann væri að leika og
siðan yrði það besta klipt úr og
notað. Þessi uppástunga þótti of
áhættumikil fjárhagslega og
endirinn varð sá, að Chaplin
ákvað að taka .alla fjárhagslega
ábyrgð sjálfur. Allir kunningj-
ar hans bjuggust við, að þetta
yrði síðasta kvikmynd hans, —
en það varð sú fyrsta.
Þessi kvikmynd kom á mark-
aðinn 1912. Chaplin var ljóst
að hann stóð á merkilegum tíma
mótum í lífi sínu og að hjeðan í
frá myndi hann helga gaman-
myndunum alla sína krafta.
★
Arið 1922, stofnsetti hann
kvikmyndafjelagið United
Artists með Douglas Fairbanks,
Mary Picford og D. W. Griffith.
Kvikmyndir Chaplins íoru um
allan heim og hann græddi of-
l'jár á þeim. Þegar einn af vin-
um hans spurði hann einu sinni
hvað hann hefði hugsað, þegar
hann var búinn að græða 1 milj.
dollara á einu ári, svaraði gam-
anleikarinn: ,,Jeg hjelt að þetta
væri draumur, og jeg varð að
klípa mig í handlegginn til þess
að vera sannfærður um að jeg
væri vakandi".
Ótal margar eru þær Chap-
lin kvikmyndir, sem sýndar hafa
verið á undanförnum árum, en
minnisstæðastar eru án efa
myndirnar „The Gold Rush",
„The Kid“, „A dogs life“.
„Cirkus“. „C-ity Lights“ og sið-
asta kvikmynd hans „Modern
Times““, hver þessara mynda
eru perlur útaf fyrir sig.
★
Chaplin hefir einu sinni sjálf-
ur sagt, frá því hvernig á
því stóð, að honum datt í hug
hið heimsþekta gerfi: stóru stíg-
vjelin, harði hatturinn, svarta
yfirvaraskeggið og göngustafur-
inn. Hann segist hafa soðið þetta
gerfi saman eftir margs konar
manntegundum, sem hann kynt-
ist, er hann var leikari í Lon-
don. Sjálfur heldur hann því
fram, að besta hugmynd sín sje
>göngustafurinn mjói. Chaplin
segir um stafinn: oft, er j eg slæ
stafnum í fót eða öxl einhvers
meðleikara minna, vekur sá at-
burður hlátur. Oft geri jeg þetta
í hugsunarleysi. Jeg held ekki
að jeg hafi í byrjuninni gert
mjer það ljóst, að miljónum
manna víðsvegar um heim finst
það tákn um að maðurinn sje
„fínn maður', ef hann gengur
með staf.
★
Ef einhver biður Chaplin að
segja sjer hvernig hann fari
að því, að fá fólk til að hlæja
verður hann feiminn og vill
helst losna við að svara. Hann
álítur sjálfur að það sje ekkert
leyndarmál við gamanleik hans.
Aðalatriðið er að þekkja skap-
ferli almennings, það er grund-
völlurinn undir velgengni og
vinsældum hvort sem maður er
kaupsýslumaður, leikari, eða
blaðamaður.
Það sem Chaplin gerir, er að
láta áhorfendur sjá augliti til
auglits einhvern sem komist
hefir í vandræði. Það er t. d.
maður, sem hefir mist hattinn af
höfðinu í stormi. Það hlægilega
við atburðinn er, að maðurinn
hleypur á eftir hattinum með
hárið út í allar áttir, en ekki það
eina, að hatturinn fýkur af höfði
hans.
Gamankvikmyndir urðu fljótt
vinsælar meðal almennings. —
Chaplin og Jackie Coogan.
Chaplin og Gandhi.
Charlie Chaplin.
Chaplin og Lita Grav.
Áhorfendur veltust um af hlátri
er t. d. lögregluþjónn sást detta
í skolpræsi, detta af vagni, eða
itanda á hausnum í aurhlassi.
Hefðu þetta verið venjlegir
borgarar, hefði fólk ekki hlegið
eins dátt. En vegna þess, að það
voru lögregluþjónar, sem fólk
alment lítur upp til sem virð-
ingarmanna, sem hafa völd og
oft bera það utan á sjer, verða
vandræði þeirra eða klaufaskap-
ur að hlátur efni. Þá er það ekki
síður hlægilegt, ef einhver mað-
ur hefir gert sig hlægilegan, en
vill ekki viðurkenna það sjálf-
ur. Chaplin nefnir í því sam-
bandi drukkinn mann, sem er
að reyna þykjast vera ófullur.
■¥
Chaplin heldur því fram
sjálfur að móðir hans eigi
heiðurinn af því að hann varð
vinsæll leikari. Eins og allir
miklir menn hefir Chaplin átt
skynsama móður. Móðir hans
hafði sjerstaka hæfileika til að
herma eftir fólki. Hún gerði það
oft að gamni sínu að horfa út
um gluggann heima hjá sjer og
„taka“ þá, sem gengu fram hjá.
Chaplin reyndi á unga aldri að
leika þetta eftir móður inni og
hann lærði um leið að taka eftir
fóiki og sá á framkomu þess eða
látbragði hvað það hugsaði.
Þegar jeg horfi sjáifur á kvik-
myndir mínar, segir Cliaplin,
hefi jeg það fyrir venju að horfa
með öðru auganu á myndina,
en einbeina hinu auganu og báð-
um eyrum að áhorfendtm, til
að kynnast hvað þeim finst
skemtilegt og hlægilegi.
★
Prátt fyrir að Chaplin hefir
nú í rúmlega 25 ár starfað
i'ð ikmyndaframleiðslu, hefir
hann ekki hugsað sjer að leggja
árar í bát. Þegar á hausti kom-
,anda er von á nýrri stórmynd
með honum í aðalhlutverkinu.
Kvikmyndin á að heita „Dicta-
tors“ — einræðisherrar — í
fyrstu var titillinn aðeins ,Dicta-
tor‘ — einræðisherra — en eftir
nokkrar bollaleggingar ákvað
hann að hafa fleirtöluna. Eng-
inn þarf að vera í efa um hvað
þessi kvikmynd á að fjalla. —
Chaplin er af Gyðingaættum og
mun það hafa mótað afstöðu
hans til einræðisríkjanna. Ekki
er að visu kunnugt um efni þess-
arar kvikmyndar nema að
Chaplin 'eikur tvöfalt hlutverk
og í öðru hlutverkinu kemur
hann án efa fram í hinu fræga
flækingsgerfi.
Þessi nýja Chaplinskvikmynd
verður að öllu leyti tal- og tón-
kvikt /nd.
7. maí 1939.