Morgunblaðið - 28.05.1939, Blaðsíða 5

iSunnudagur 28. maí 1939.
5
orðttttMa&tð
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón KJartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgrtJarmaOur.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýslngar og afgreiBsla: Austurstrætl 8. — Slmi 1800.
Áskriftargjald: kr. 8,00 á mánutsi.
1 lausasölu: 15 aura eintakiti — 25 aura meO Lesbók.
— Haijkjavíhurbrjef —
27. maí
> egar
að
það
V estf jarðatogarar
HVERJUM AÐ GAGNI?
N
iðurjöfnunarskráin
út fyrir nokbrum dögum,
nokltru
fjölbreyttari að efni en
sinni fyrr. Því þar er tilfærður
tekju- og eignaslcattur manna og
líf eyriss j óðsgj ald.
Á bverju ári er niðurjöfnunar-
skráin alment umræðuefni manna
í bænum í nokkra daga. Er hún
vafalaust mest lesna bókin hjer,
meðan hún er ný á nálinni, því
mörgum leikur forvitni á að sækja
þangað fróðleik uTn náungann,
hvort þessi eða hinu liafi nú hærra
eða lægra útsvar en hann hafði í
fyrra og hitteðfvrra, livort efna-
hagur nágrannanna, kunningjanna,
viðskiftamannanna fer versnandi
eða batnandi. Það getur vel verið
að hver einstakur kæri sig ekk-
ert sjerlega um það að .um hans
einkamál sje rætt á skrifstofum,
verkstæðum og öðrum vinnustöðv-
um á strætum og gatnamótum,
kaffihúsum og heimahúsum frá
morgni til kvölds. En menn sætta
sig við það og segja sem svo, að
hjer gang-i eitt yfir alla.
Þetta er fastur þáttur í bæjar-
lífinu og hefir verið það í sögu
Reykjavíkur, sem menn hafa van-
ið sig á að skoða sem sjálfsagðan
hlut, án þess að Iiugsa nokkuð um
'hvers yegna þetta: er gert, hvers
Vegiia útsvarsskrá bæjarins er gef
ín út og henni dreift eins og' reif-1
ara inn á heimili bæjarmanna.
★
Það er nokkuð alment, þegar
rætt er um eitt og annað sem idð
gengst hjer á landi, hvernig þetta
• eða hitt sje í útlöndum.
Yiðgangist það sama þar og
hjer, ]>á er alt talið gott og bless-
að. En sje það eitthvað alveg sjer-
stætt fyrir fsland, þá fara að
renna tvær grímur á menn. Þetta
sje kannske ekki alveg eins og það
• eigi að vera.
Oþarfi er að taka það fram, að
gagnrýnislaus eftiröpun á því sem
útlent er, er bæði skaðleg og hlægi
leg þegar hún lendir út í öfgum.
En í fjármála- og atvinnulífi og'
vissulega í mörgu fleiru, er okkur
alveg óliætt að hafa meiri hliðsjón
af erlendum fyrirmyndum, en við
höfum haft síðan við fengum fult
: sjálfforræði.
Það kann að vera að ýmsir
af lesendum blaðsins viti ekki, að
útgáfustarfsemi eins og útgáfa nið
urjöfnunarskrárinnar er fullkomið
einsdæmi í veröldinni. Að skatt-
skrá liggi frammi fyrir þá sem
vilja fá einhverjar ákveðnar upp-
lýsingar og vilja t. d. kæra yfir
því sem á þá er lagt, er annað mál.
En að gera efnahag manna eða
vitnisburð um efnahag að almenn-
um skemtilestri eins og hjer er
•gert, er alveg óþekt fyrirbrigði í
fjármálalífi þjóða.
★
En hvernig er þetta þá komið
til lijer ?
Það er ógn einfalt mál. Meðan
bæjarfjelagið var hjer lítið og fá-
ment, skattgreiðendur fáir og allir
að kalla má þektu alt um alla, þá
er komin var útsvarinu ekki jafnað niður
eftir föstum skattstiga. Og' það
helst hjer alveg ótilhlýðilega lengi.
að niðurjöfnunarnefnd fór ekki eft
ir föstum fyrirfram ákveðnum regl
umi um niðurjöfnunina.
A meðan svo var, þá urðu þeir
sem óánægðir voru og kærðu út-
svai' sitt, , að bera sig sainan við
útsvár annara. Þeir höfðu ekki
annað að styðja sig við. lTr þess i
varð vitanlega oft leiðinda þvarg,
Þegar álögur jukust og bæjar-
búum fjölgaði, varð niðurjöfnun
arnefnd að fara eftir ákveðnum
reglum. Lögum samkvæmt var híin
ekki skyldug til þess. En þegar
persónulegur kunningsskapur
nefndarmanna til skattborgaranna
þvarr, þá var þetta óumflýjanlegt
.Og' síðar varð það niðurstaðan hjá
nefndinni að best væri að g-efa til
kynna reglur þær, sem farið Aræri
eftir. Síðan yrði hver og einn að
athuga það með sjálfum sjer hvort
útsvar hans væri rjett reiknað eft-
ir þeim gefnu reglum. Nefndinni
var ekki stætt á öðru. Þetta var
skattborgaranna .rjettur. Að sá
sem kærði, þyrfti ekki að ganga
til samanburðar-aðferðarinnar.
Hann hafði reglurnar í höndum.
Og hann gæti af þeim .sjeð hvort
hann hefði feng-ið rjettlátt íitsvar
samanborið v-ið aðra bæjarmenn.
En þegar niðurjöfnun útsvara
var komin í þetta horf, þá gleymd
ist það, að ástæðan til þess að
gefa út prentaða niðurjöfnunai’-
skrá var úr sögunni. Áður þurftu
menn liennar með fyrir samanburð
inn á sínu útsvari og annara. Nú
er sú þörf burtu fallin.
Nú var komið það sama ástand
í þessu máli sem alstaðar annars-
staðar. Að menn fengu það í hend
ur sem þá vanhagaði um, og það
voru álagningarreglurnar.
Togararnir.' vinnu sem hann stundar og við
frjettist um daginn, Iivaða kjör sem hann lifir, þá fylg-
ir hann með hinni mestu athygli
hvernig tekst með allar atvinnu-
og framleiðslugreinar þjóðarinnar,
og þeim mun meiri er athyglin,
sem atvinnugreinarnar eru meira
virði fyrir þjóðarbúið.
Áður, og það ekki alls fyrir
'löngu, var þetta með öðrum hætti,
hefðu
lent í góðum afla norður á Horn-
banka, fóru flestir togararnir aft-
ur á veiðar, er voru hættir. Yar
hraðað svo brottt'ör þeirra, er afla-
frjettin kom hingað til bæjarins,
að líkt var við hamaganginn, er
bátar eru að leggja út frá Vest-
mannaeyjum í róður á vertíðinni.1 Þá t.
Svo fljótt brugðu menn við til: veiðar
d. litu ýmsir menn á síld-
eins og einhvern miður
þess að freista ]>ess, hvort þarna heppilegan þátt í þjóðlífinu.
fengist nokkur uppbót fyrir hina
ffámunalega Ijelegu togaravertíð.
Afli þarna iiorður frá helst ekki
nema stutta stund, sá sem þar var
er fregnin kom. En togarar fengu
þar reiting. Sumur fóru inn á
Húnaflóa, veiddu eitthvað t. d. í
Reykjafjarðarál. En nú eru þeir
víst flestir komnir vestur á Hala.
afla þar talsvert.
og
Þessi framlenging á vertíðinni
umfram venju ætti að geta gefið
a. m. k. 3—4000 tonn af'fiski. En
hvort afli þessi bætir rekstraraf-
komu útgerðarinnar, er blaðinu
ekki kunnugt. Það er þó þeim
fisktonnunum fleira að selja úr
landi.
Isfiskurinn,
Er togararnir koma úr þessari
veiðiför verður farið að búa
þá á síld hvað af hvoru. Ekki er
það vitað með vissu hve margir
af togurunum stunda síldveiðar í
ár. Einhverjir verða ekki með,
einkum þeir sern hafa mestar
stundað ísfiskveiðar. Útkoman
fyrir togarana á síldveiðum í fvrra
var ekki sú, að hún örfaði til þess
að hafa svo stór og mannfrek skip
við þær veiðar. En mikill munur
er á því verði sem nú verður
greitt fyrir síldina í bræðslu, var
í fvrra kr. 4.50, en nú kr. 6.70
Niðurjöfnunarnefnd kærir sig
ekki um að skrá'in sje gefin út.
Fyrir starf hennar er útgáfan
fyrirhöfn og ekki annað. Bærinn
græðir ekki á útgáfunni. Hvorki
álagning útsvara nje innheimta
verður auðveldari fyrir þetta. Það
má Arera að einhverjir hafi gagn
af því í viðskiftum að fá vitneskju
gegnum skrána um efnahag við-
skiftamannanna. En bæjarsjóði er
enginn liagur að því að stjórn bæj
arins sje notuð til þessarar upp-
lýsingastarfsemi.
En niðurjöfnunarskráin er
skemtilestur bæjarbúa í nokkra
daga. Hún svalar forvitni margra.
Er ekki kominn tími til að semja
sig að siðum annara þjóða og láta
þeirri forvitni ósvalað?
Dýraverndarinn, maí hefti, er
kominn út. I þessu hefti er fram-
haldsgrein uim sauðburð; grein sem
nefnist „Sigurför“, fjallar hún um
fuglalífið á Tjörninni. „Rjettlejmi
dýranna“, heitir næsta grein, þá
er grein um'dýrav'erndunarfjelög
barna. „Skilja hundar mannamál
eftir Halldór Pjetursson. „Frjó-
söm móðir“ og Smávegis.
fyrir málið.
Útlit með ísfiskveiðar hvergi
nærri gott, eða öllu heldur ísfisk
sölu. Hafa ísl. togararnir selt svo
mikinn fisk á þessu ári til Eng-
lands, að tiltölulega lítið er eftir
óselt af þeim árlega skamti sem
við megum samkv. samningi selja
þangað til lands. Talið er það sem
eftir er ])essa árs ísfisksölu þang-
að samsvari svo sem afla í eiuni
veiðiför togaranna allra. Skamtur-
inn sem selja má til Þýskalands,
er ekki meiri, en hann verður full-1
ur þegar liver togari liefir farið
þangað eina ferð. Svo það er ekki
mikið framundan fyrir togarana,
á þessu ári, þegar síldveiðum lýk-
ur. —
Síldveiðarnar.
ó síldveiðarnar hafi verið á-
berandi atvinnuvegur okkar
síðan fyrir aldamót, hefði mörg-
um þótt það ótrúlegt hjer fyrir
nokkrum árum, að þessi atvinnu-
vegur ætti eftir að verða önnur
eins lífæð þjóðarinuar og hann
hefir orðið hin síðari ár. Því á því
áhættuspili má segja að mest velti
nú um þjóðarbúskapinn. Mætt?
■margt um það rita og hugleiða
hvernig á þessu stendur og hve
bágt er í raun og veru að þurfa
árum saman að leggja á það tæpa
vað.
En sá er munurinn líka frá því
sem áður var, að nú má segja að
hver einasti íslendingur, hvar sem
liann er í sveit settiu’, hvaða at-
Þá var það ekki runnið upp fyr-
ir mörgum mönnum, að hvað sem
v'rkaskifting og hagsmunabaráttu
líður með þjóðinni, þá er hún öll
og ó?skift ein samfeld hagsmuna-
heild. Ef einhverri framleiðslu-
grein vegnar vel, þá er það fyrst
og fremst gróði fyrir þjóðfjelagið
í heild sinni.
Rannsóknir.
Fjárhag þjóðarinnar. verður
aldrei borgið nema með auk-
inni framleiðslu. Til þess að sú
Uauðsynlega aukning fáist þarf
framtak manna að leysast úr læð-
íngi. Meðal framleiðenda þarf að
vera sá vakandi áhugi, eins og sá
sem lýsti sjer í því, hve fljótt út-
gerðarmenn brugðu við um dag-
ínn, er frjettist af afla á Horn-
banka.
En auk þess þarf fjárþörf hins
opinbera og skattamálum að vera
þannig komið, að til einhvers sje
að vinna fyrir alla þá framleið-
endur, er hætta fje og kröftum
í framleiðsluna. Það sjeu sem.mest
ar' líkur til að fjeð beri arð. Þá
fá atvinnuvegirnir þrótt til þess
að bera upjii þjóðfjelagið. Þetta
skilja menn.
En meira þarf til. Leggja þarf
áherslu á, að rannsakaðir verði
sem fyrst og sem gaumgæfilegast
allir upphugsánlegir framleiðslu-
og atvinnuvegir í landi voru, bæði
smáir og stórir.
Við megur t. d. ekki una við
það til lengdar að vita ekkert í
samhengi um göngur síldarinnar,
ekkert „livaðan hún kemur eða
hvert hún fer“.
Og þó ekki sje um meiri atvinnu
veg að ræða en humarveiði, þá má
heldur ekki gleyma henni. En nú
nýlega hefir vjelbátur einn í fyrsta
sinni stundað þá veiði hjer með
góðum árangri.
Samhugur.
Samhugur sá, milli atvinnu-
stjettanna, sem vaxið hefir
upp af gagnkvæmum skilningi
manna, er í raun og veru undir-
staða sú, sem: samstarfið milli
stjórnmálaflokkanna byggist á.
Stöku menn líta svo á, að þjóð-
stjórnin hafi komist hjer á, fyrir
brugg og samdrátt þingmanna. En
þetta er misskilningur. Samstarf
flokkanna þriggja er þjóðstjórn
mynduðu á síðasta þingi óx og
dafnaði upp úr þeim jarðvegi, sem
hinn almenni kjósendavilji hefir
skapað. Það sem gerðist á þingi, er
bein afleiðing af því, sem er að
gerast með þjóðinni. Menn líta
öðrum; augum á þjóðina sem hags-
munaheild, en þeir hafa áður gert. j jaun(j; er
hafa á öndverðum meið, sveigi hug
sinn og starf út af brautum flokks-
baráttu til alþjóðarheilla. AnnaS
mál er það, að reynslan ein fær
úr því skorið hvernig þetta tekst.
Vígahugur.
Ekki íná samt gleyma því, að
innan um, vafalaust í öllum
flokkum, eru menn, sem eru and-
vígir samstarfi stjórmnálaflokk-
anna. Sem harma það, að ádeilu-
greinar blaðanna eru orðnar fá-
tíðari, en áður var. Sem hafa van-
ist því svo lengi, að láta flokka-
baráttunna hleypa ólgn í blóð sitt.
að sú „upplyfting“ var orðin eins
kouar fjöraukandi varnalyf.
En slíkir menn hafa altaf verið
meðal Islendinga. Sem elska blátt
áfram deilurnar, ekki aðeins vegna
málstaðar síus, heldur vegna deil-
anna sjálfra, þær Iiafa orðið part-
ur af lífi þeirra og andlegri nær-
ingi er nú kuunur, fyrirhugaðri
dæmi um það, live farsælir þeir
menn liafa reynst sjer og öðrum,
þegar þjóðin þurfti á sáttum og
friði og halda.
Drápuhlíðarfj all.
egar minst er á rannsóknir á
atvinnu- og framleiðsiuskil-
yrðum lijer á landi. er ekki liægt
að ganga framhjá merkilegum at-
burði í þeirri grein, sem almenn-
mgi er nú kunnur. Fyrirhugaðri
rannsókn Magnúsar Magnússonar
skipstjóra frá Boston á Drápu-
hlíðarfjalli.
Magnús er maður á besta aldri.
Með fi/.bærri atorku og hagsýni
kömst hann snemma í fremstu
röð þar vestra sem útgerðarmaður
’-og togaraskipstjóri. En hann kunni
ekki við að sleppa sambandi viS
heimaþjóðina. Og hann valdi sjer
að verkefni eitt af því sem aðrir
liafa látið liggja á milli hluta.
Hann hafði fregnir af óljósum
hugmyndum eða vfirborðsgetgát-
um um það að verðmætir málm-
ar sjeu í Drápuhlíðarfjalli. Hann
hugsar sem svo: Best að jeg noti
nokkuð af fje og kröftum til þess
áð ganga úr skugga um hvort
þarna geti orðið um nýja atvinnu
og framleiðslu að ræða. Hann liefir
engar yfirdrifnar vonir um glæsi-
legan árangur af rannsóknunum.
En hann sjer að þetta er eitt af
rnorgum rannsóknarefnum sem
þarf að leysa. Því kaupir hann
sjer áhöld og útbúnað, hverfur frá
starfi sínu vestra, til þess að leggja
sumarlangt hönd að verki hjer
heima á ættjörðinni.
Hvernig sem árangurinn af
rannsókn hans verður, er hans
gjörð hin sama, er ber vott um
ræktarþel og drengskap og vilj-
ann til þess að verða ættjörðinni
að gagni. Slíkt framtak vestan að
er mikils virði fvrir samstarf ís-
lendinga yfir hafið.
Tímarit iðnaðarmanna, 2. hefti
12. árg., er komið út. Á forsíðu
ritsins er mynd af gólfteppum,
sem ofin eru úr íslenskri ull. —
Ritið hefst á grein eftir Halldóru
Bjarnadóttur um ullariðnað á Is-
grein um atvinnu-
Og menn vilja að upp af því nýja i pætur fyrir iðnaðarmenn á Norð
viðliorfi verði þessi tilraun gerð
til þess að stjórnmálaflokkar með
mismunandi skoðanir, er staðið
urlöndum. Gengi íslensku krón-
unnar og ýmislegt fleira um menn
og málefni iðnaðarins.