Morgunblaðið - 16.11.1943, Blaðsíða 7

Þx'iSjudagur 16. nóv. 1943
MORGUNBLAÐIÐ
T
Suðurnesjahúar!
SAMEINIST OG HEFJIST HANDA
UM FRAMKVÆMD RAFVEITUNNAR
FRA ÞVI haustið 1941
hefi jeg unnið að því eftir
fremstu getu að fá Sogsraf-
magnið leitt suður um bygð-
ir Reykjaness. Hefi jeg að
sjálfsögðu unnið að málinu
í samráði við hjeraðsbúa,
en auk þess notið stuðnings
annara ágætra manna, svo
sem sendiherra íslands í
Washington, forstjóra Raf-
veitu Reykjavíkur og for-
stjóra Rafmagnseftirlits rík
isins o. fl., og kann jeg þeim
öllum bestu þakkir fyrir á-
gætan og h^gnýtan stuðning
þeirra við málið.
Móspyrnu af hendi ís-
lenskra aðila hefir málið
ekki sætt fyr en kom til
kasta Alþingis nú undan-
farna daga. Var þar í önd-
verðu misjafnlega á því tek-
ið, sumpart af andúð gegn
málinu, en sumpart af því,
að til voru þeir, er lögðu enn
meiri áherslu á að vaxa siálf
ir af málinu en að tryggja
framgang þess. Get jeg um
þá hliðina vísað til þess ex-
birst hefir hjer í blaðinu þvi
til skýringar að undanförnu.
Málið stendur nú þannig:
1. Það er búið að tryggja
útflutningsleyfi í Amer-
íku fyrir efni til alls þess
er með þarf til að koma
Reykjanesveitunni áleið-
is til Keflavíkur.
2. Alþingi er búið að sam-
þykkja svohljóðandi til-
lögu mína um að heim-
ila ríkisstjórninni, að
kaupa þetta efni:
Tillaga til þingsályktunar um
efniskaup til rafmagnsveita
Reykjaness.
„Alþingi ályktar að heimila
ríkisstjórninni að verja úr ríkis-
sjóði alt að 1 miljón króna til
kaupa á efni í Iangíínu til Kefla-
víkur ásamt aðalspennustöðvum
óg í háspennuveilu um kauptún-
ið“.
3. Ríkisstjórnin er búin að
lýsa yfir að hún muni
tafarlaust hagnýta heim-
ildina, og er ekki að efa
að hún hafi nú þegar gef-
ið fyrirmæli um að festa
kaup á efninu.
4. Varðandi áframhald
Reykjanesveitunnar, má
telja trygt að Alþingi
samþykki efnislega svo-
hljóðandi tillögu sem Sig
urður Thoroddsen hefir
lagt fram á þingi:
„Alþingi ályktar að heimila
ríkisstjórninni að verja úr ríkis-
sjóði fje til kaupa á efni í raf-
orkuveitur frá Sogsvirkjun og
Laxárvirkjun, jafnóðum og það
verður fáanlegt, til eftirtalinna
staða: Eyrarbakka, Stokkseyrar,
Selfoss, Hveragerðís og Suður-
nesja, Húsavíkur og Reykja-
hverfis“.
ir
MEÐ ÞESSU er trygt, e£
Eftir Ólaf Tko rs aiípm.
engin slys verða á végin-
um, að hægt verði án frék-
ari tafar að koma Revkia-
nesveitunni áleiðis til Kefia
víkur, og að haldið vei’ður
áfram að knýja á um útflutn
ingsleyfi á því efni er á vant
ar til þess að koma henni
til allra annara bygða Suð-
urnesja.
Má að sönnu segja, að sam
kvæmt áður gefnum loforð-
um formanna allra þing-
flokkanna, hefði sjerhver
ríkisstjórn látið kaupa það
efni strax og útflutnings-
leyfi fengist, en að sjálf-
sögðu er tryggast að Alþingi
samþykki þau kaup nú þeg-
ar.
Með þessu hefir xnjer og
samherjum mínum í málinu
tekist að koma þessu mesta
hugðarmáli Suðurnesja vel
á veg. Er nú af keppinaut-
um mínum reynt að sverta
mig og níða fyrir þetta, og
er eins og þær árásir fari
harnandi að sama skapi sem
sjálft málið vinnur stærri
sigra. Reynt hefir verið að
spila á lægstu hvatir fólks-
ins, öfundina og þrengstu
eigingirni. Verið er að læða
inn í Suðurnesjabúa, að úr
því e’kki takist að koma nú
þegar rafmagninu um öll
Suðurnes, hefði verið rjett-
ast að „Keflvíkingar fengju
heldur ekkert“ eins og það
er orðað. En þennan hugs-
unarhátt ber að kæfa í fæð-
ingu. Enginn maður má
temja sjer að ilskast yfir því
að bættur sje hagur náung-
ans. Enginn stjórnmálamað
ur má banda hendi gegn úr-
bótum til handa fjölmenn-
um hóp manna af þeim á-
stæðum; að ekki tekst á
sömu stundu að ráða bót á
allra þörfum.
En auk þess er það höfuð-
misskilningur ef Suður-
nesjabúar halda að ekkert
hafi verið fyrir þá gert. Lín-
an til Keflavíkur er ekki
gerð fyrir Keflvíkinga eina,
heldur Suðurnesjabúa alla.
Eins og forstjóri Rafmagns-
eftirlits ríkisins hefir upp
lýst, er alt efni til hennav
keypt með það fyrir aug-
um, að út frá henni verði
rafmagnið leitt um öll Suð-
urnes. Af þessum ástæðuxn
verður hún miklu dýrari en
vera þyrfti, ef hún væri ætl-
uð Keflvíkingum einum, en
í það hefir ekki vei'ið horft,
þar eð þeim, sem þessum
málum stjórna, hefir aldrei
annað til hugar komið en að
rafmagnsveita Reykjaness
væri ein samfeld heild, sesn
Keflavíkurlínan væri aðeins
liluti af.
Auðvitað hefðu allir kos-
ið að hægt hefði verið að fá
útflutningsleyfi í Bandaríkj
unum fyrir efni í alla
Reykjanesveituna. Sem ráð-
herra fór jeg fram á þetta
og gaf jafnframt fyrirmæii
um að kaupa alt efnið, ef
leyfin fengjust. Því var neit-
að. Seinna tókst að fá hiuta
af þessari ósk minni uppfylt
an. Dettur nokkrum heilvita
manni í hug að Islendingar
hefðu átt að slá í borðið og
segja: Nei tak, alt eða ekk-
ert. Eða hver er sá þarna
syðra, sem barist hefði gegn
því að þjóðvegurinu jrði
lagður frá Hafnarfirði suð-
ur á Stapa, með þeim rök-
um, að úr því ekki yrði á
sama surnri hægt að koma
honum til Keflavíkur,
Garðs, Sandgerðis, Hafna
og Grindavíkur, væri best
að snerta ekki við honum.
En það er með rafveituna
eins og þjóðveginn, að íyrst
verður að koma henni áleið-
is suður á Stapa, en síðan
þaðan til Keflavíkur og ann
ara bygða Revkjaness.
Meðan stríðið stendur,
verður vafalaust erfitt að fá
útflutningslejdi fvrir efni til
rafveitna. Mjer skilst samt
að Bandaríkin ætli að
skamta okkur og úthluta
slíku efni smátt og smátt,
rjett eins og Alþingi á sín-
um tíma skamtaði fjárveit-
ingarnar þegar verið var að
koma veginum suður eftir.
Þannig er síður en svo von-
laust um að bráðlega fáist
það efni, sem á vantar, til
að ljúka Reykjanesveitunni.
Um þetta get samt hvorki
jeg nje aðrir-fullyrt að svo
stöddu, en að þessu er u:m-
ið, og fáist leyíið, vexður
efnið keypt.
Mjer hefir verið skýrt frá
að vissir menn í Keflavík
standi fyrir því að flokks-
bræður þeirra í Kéflavík láti
dólgslega og segi öðrum Suð
urnesjabúum að þeir geti átt
sig, nú hafi Keflvíkingar
fengið sitt, og þá geti aðrir
siglt sinn sjó. Er þetta gert
til að skapa andúð gegn
mjer, því jafnframt er stað-
hæft, að jeg hafi nú gengið
Keflvíkingum á vald, en
svikið alla aðra. En þ;jónkan
mín við Keflvíkinga er sú
og sú ein, sem mjer ber
skylda til og er ljúft að inna
af hendi. Hinsvegar hef jeg
tjáð þeim, þ. á. m. nýverið
á fjölmennum fundi í Kefia-
vík, að jeg telji ekki koma
til mála og muni eindregið
berjast gegn því ef Keflvík-
ingar ætluðu að reyna að
sölsa undir sig Revkjanes-
veituna, sem Keflavíkurlín-
an er aðeins hluti af. Skvlt
er að geta þess, að enginn
minna stuðningsmanna í
Keflavík hefir með einu orði
minst á að jeg styddi slíkan
málstað.
Með framangreindum
staðreyndum ætla að jeg að
svarað sje nöldri og níði
þeirra, sem virðast láta
ofstæki og úlfúð í minn
garð skyggja á óskir og þarf
ir mörg hundruð manns á
Suðurnesjum.
Andstæðingum mínum
mun nú' sem fyr reyn-
ast ofraun að telja Suður-
nesjabúum trú um að jeg
sitji á svikráðum við þá. —
Hafi einhver látið blekkjast
í bili, lagast það a. m. k.,
þegar rafmagnið kemur. En
annars verður að skeika að
sköpuðu um það, því nú er
annað þarfara í þessum efn-
um en að bítast og berjast
um það, sem. liðið er.
★
NÚ ER að horfa fram á
veginn.
Það er búið að tryggja
efnið til Keflavíkurlínunn-
ar.
Því má treysta því, að
áfram verði unnið að því að
-útvega útflutningsleyfi fyr-
ir efni til að Ijúka allri
Reykjanesveitunni, og aö
það efni verði keypt strax,
ef leyfi fást.
Er þá komið að Suður-
nesjabúum að hef jast handa
og tryggja framkvæmd
málsins. Tel jeg eðliiegast,
að lögreglustjóri Keflavíkur
hafi um það forustu og
kveðjl þar til hreppsneínd-
ir allra hreppa Suðurnesja.
Má og vera, að málið þurfi
svo síðar að koma til kasta
sýslunefndar Gullbringu-
sýslu og oddvita hennar.
Jeg vil geta þess, að enda
þótt jeg telji mjer ekki skylt
að hafa á hendi neina for-
ustu um þessa hlið málsins,
á svipaðan hátt og að því er
varðar kaup á efninu og þar
að lútandi þingheimildar,
hefi jeg, strax og fregnir
bárust frá sendiherra ís-
lands í Washington, um að
tekist hefði að fá áðurnefnd
Keflavíkur um þessi efni. —
Þykir mjer rjett að birta
hjer kafla úr báðum brjef-
unum, þareð af því má sjá,
hvernig jeg lít á fram-
kvæmdahlið málsins. Bæði
eru brjefin rituð fyrir rúm-
um mánuði, eða hinn 13.
okt. s.l.
í brjefinu til forstjórans
segir:
„ . . Liggur þá fyrir að afla heim-
ildar til að kaupa efnið og ákveða
um stofnun og starfrækslu fyr-
irtækisins. Vildi jeg leyfa mjer
að leita ráðlegginga hjá yður í
þeim efnum og álits um, með
hverjum hætti myndi heppileg-
ast fyrir Suðurnesabúa að stofn-
að yrði til þessara framkvæmda
Skilst mjer þá, að heist komi
til greina, þrjár leiðir: að Gull-
bringusýslan ráðist í mannvirki
þetta á sína ábyrgð, en með að-
stoð ríkisins eftir þvx sem lög eða
fordæmi standa til, að ríkið sjálft
geri þetta, samkvæmt heimild í
lögum, og loks, að Reykjavíkur-
bær taki málið í sínar hendur i
svipuðum grundvelli og langlín-
una til Hafnarfjarðar, en um það
mannvirki mun vera sjerstakur
samningur, sem kveður á um, að
ríkið geti, hvenær, sem því þykir
henta, gengið inn í samninginn,
eða áskilið öðrum aðila að gera
það, eingöngu með því skilyrði,
að Reykjavíkurbær verði skað-
laus, og hefir mjer áður skilist
á rafmagnsstjóra Reykjavikur,
hr. Steingrími Jónssyni, að hann
fyrir- sitt leyti væri því með-
mæltur, að Reykjavík styddi
málið á þenna hátt, ef með
þyrfti.
Að sjálfsögðu getur og verið
úm fleiri leiðir að í'æða, sem yð-
ur, við athugun málsins, þættu
heppilegri. ..“.
í brjefi til lögreglustjór-
ans, segir:
„ .. Að gefnu tilefni vil jeg tjá
yður, að mjer þykir ólíklegt, að
nauðsynleg aðstoð ríkis eða ann-
ara fáist, ef farið yrði eftir til-
tögu þeirri, er fram kom á fundi
hreppsnefndar Keflavíkurhrepps
hinn 5. september síðastliðinn,
með því að þar er ætlast til, að
Keflavíkurhreppur einn ráðist í
þetta mannvirki, en eðli máls-
ins er hinsvegar, að Keflavíkur-
línan sje aðeins býrjun á allri
Reykjanesrafveitunni og verður
því vafalaust talið eðlilegra, að
sýslan ráðist í fyrirtækið heldur
en einn hreppur sýslunnar.“
(Tillaga þessi var borin fram
af Danival Danivalssyni og Ragn
ari Guðlaugssyni, en náði ekki
samþvkki hreppsnefndhr Kefla-
víkur.)
★
JEG HEFI rnarkað mína
aðstöðu, að svo m'klu leyti,
sem jeg enn hefi þekkingu
á þéssari hlið málsins. Sjest
af því, að jeg tel ekki rjett
að Keflavíkurhreppur ráð-
útflutningsleyfi, ritað bæðiHsf einn í framkvæmdina,
forstjóra rafmagnseftirlits
ríkisins og lögreglustjóra
enda sennilega ofvaxið getu
Framh. á bls. 8.