Morgunblaðið - 18.04.1944, Blaðsíða 2

Morgunblaðið - 18.04.1944, Blaðsíða 2
MORGUNBLAÐIÐ ÞriSjudagur 18. apríl 1944 Doglegt líf í Danmörku ó styrji ldartímum Ole Killerich ritstjóri, flutti í gærkvöldi erindi í dansk-íslenska fjelaginu og Fjelagi Dana í Tjarnarcafé. Þar var margt fólk saman- komið, til þess að heyra frá sögn hans um daglegt líf í Ðanmörku á styrjaldarár- unum. En frásögn hans er fjörleg og framsetning IJr fyrirlestri Qle Kiileríchs í gærkveldí Daglegt brauð. Fyrirlesarinn skýrði m. a. frá matarræði þjóðarinnar á þess- um árum. Hann sagði að Danir hefðu verið og myndu enn í dag betur settir með matvörur, en nokkur önnur þjóð. er Þjóð- verjar hafa hernumið. Það er erfiðara að reita af þjóð eins og Dönum matvæli, svo þjóð- in sjálf svelti, en t. d. Norð- mönnum, því matvælafram- leiðsla Dana var svo mikil fyr- ir styrjöldina, að mestu útflutn ingsvörurnar voru matvæli. — En Norðmenn þurftu t. d. altaf innflutni'ng á kornvöru. Annað er það, að herlið Þjóð verja í Danmörku hefir alltaf verið mikið minna en í Noregi. — Talið er, að þar hafi aldrei verið meira en 100 þúsund manna lið, en I Noregi 300—350 þúsund. Lengst af hefir fólk haft nægilegt kjöt, og er kjöt ekki skamtað, nema hvað verslan- írnar sjálfar skamta viðskifta- mönnum sínum. Svínum var fækkað um helming fyrstu mán uði innrásarinnar, en tekist hefir að fjölga þeim aftur, 1 sömu tölu og áður var. Mjólk- urframleiðslan er líka orðin svipuð og hún áður var, þó húrv hafi minkað í byrjun her- námsins. En bændur gættu þess að lóga lökustu gripun- um, svo stcfr.inn er bctri en hánn áður var. Smjör er skamt að. Það er dýrt. Því er alltaf nokkur verslun með smjör- merki. Þeir efnaminni vilja selja merkin. Yfirleitt er ekki mikið um verslun með mat- vséli á „svörtum markáSi“, meira hitt, að merki ganga kaupum og sölum. Kaffi og tóbak. Landið var kaffilaust um jól- in 1941. Ekkert te er heldur að fá, og ekkert kakaó. — Menn •drekka kaffilíkingar, er gerð- ar eru úr rúgi og byggi og sett í þetta gerfikaffi allskonar efni tii bragðbætis. Alls munu vera um 90 tegundir í verslunum af þesskonar gerfikaffi. En hvaða efni er í því er leyndarmál framleiðenda. Eftirlit er haft með því, að ekki slæðist skað- leg efni í þessa blöndu. Gerfikaffið er yfirleitt ó- drekkandi nema í það sje sett mikið af sykri og mjólk. Síðan landið varð kaffilaust, "svo það varð alveg ófáanlegt í verslunum, hefir sá siður verið upp tekinn, að þeir, sem verða 100 ára, fá 1 pund af kaffi í afmælisgjöf frá verslunarmála ráðuneytinu. Tóbak er mjög torfengið. — Menn luma' á gömlum dönsk- uni; vindlum. En þeir eru mjög sjaldsjeðir. í verslunúm eru 4 eða 5 tegundir af vindlingum. Allar eru þær jafn slæmar. — Menn fá 5 vindlinga á dag. En þó eru fáar vinargjafir meira metnar en vindlingapakkar. —: Sú saga er sögð, að flóttamað- ur hafi fengið ferju yfir Eyr- arsund fyrir einn vindlinga- pakka. Sambúðin. Þegar Þjóðverjar hernámu landið, varð það strax þegj- andi samkomulag allra Dana,. að láta sem þeir sæju ekki her- mennina. — Danir skyldu í 0 lengstu lög lifa lífi sínu án þess að taka tillit til herliðs- ins. Danír koma á veitingastaði sem fyrri og halda sínar veisl- ur eins og áður. En þeir stíga ekki fæti inn fyrir dyr, þar sem Þjóðverjar koma. Komi þýskir hermenn inn á veitinga stofur, þar sem þeir eru ekki vanir að koma, ganga allir Danir út, sem þar eru fyrir. I Höfn t. d. koma Þjóðverjar í veitingasaíi Frascati. En þar sjest aldrei Dani. Aftur á móti koma Þjóðverjar ekki til Nimb eða á ýmsa aðra helstu veit- ingastaði Hafnar. Meðan Þjóð- verjar höfðu aðsetur á Hotel d’Angleterre, kom enginn Dani þangað. En það breyttist um leið og Þjóðverjar yfirgáfu gistihúsið. — Mjög var húsið skemt eftir þarvist þeirra. — Margt brotið þar og bramlað. Og svo er allsstaðar þar, sem þeir hafa verið til húsa. Rjett eins og þeir þurfi, hvar sem þeir koma, að neyta krafta sinna á dauðum hlutum. Leyuiblöðin. Fyrirlesarinn lýsti starfsemi leyniblaðanna. Þau eru þar mörg, sem kunnugt er. Rit- stjórar blaðanna og aðrir starfs menn halda leynifundi á kvöld in hjer og þar og þeir koma sjer saman um efni blaðanna. Meðan á fundunum stendur, verða þeir að hafa menn á verði til þess að gæta að ferð- um njósnara, svo ekki verði komið að þeim óvörum. Greinarnar eru síðan vjel- ritaðar hjer og þar út um borg- ina, og þeim komið smátt og smátt til fjolritunar. Síðan hef ir þeim verið dreift í pósti. — Eru notuð umslög, sem eru með áprerituðum nöfnum ýmsra verslunarhúsa, til þess að ekki beri á því, hvert innihald þeirra er. Helstu leyniblöðin eru m. a. þessi: Frit Danmark, Dansk Tidende, De frie Danske, Kirke fronten, Nordisk Front o. fl. í blöðum þessum eru m. a. þær frjettir, sem ekki fást birt- ar í dagblöðunum. Þar hefir al- menningur fengið fregnir af samningum og viðskiftum danskra stjórnarvalda við her- stjórnina og Þjóðverja yfir- leitt. LeyniblöSin segja líka frá því, þegar Þjóðverjar handtaka danska menn. En dagblöðin fá ekki að minnast á neitt slíkt. í leyniblöðunum eru birt nöfn þeirra manna, sem sýnt hafa Þjóðverjum vináttu. — Hafa ýms fyrirtæki farið á höf- uðið vegna þess, að viðskifta- menn hverfa frá Þjóðverjavin- um. Einnig hefir það komið fyrir, að í blöðum þessum hafa verið birt nöfn kvenna, er hafa verið í vinfengi við Þjóðverja. Hafi atvinnurekendur sannar fregnir af því, að stúlkur, sem eru í þjónustu þeirra, eigi vin- gott við Þjóðverja, þá hafa þær samstundis verið reknar»úr at- vinnu sinni. Horfurnar frá’ sjónarmiði Dana. Um það hvernig almenning- ur leit á úrslitahorfur í styrj- öldinni, sagði frjettaritarinn m. a.: Fyrst eftir innrásina í Dan- mörku vonuðust menn eftir því að styrjöldin kynni að taka skjótan enda, og Þjóðverjar myndu brátt verða sigraðir. í júní breyttist útlitið, eins og mönnum er í fersku minni. Þá hölluðust ýmsir að því, að Þjóð verjar myndu sigra. En aðrir bygðu vonir sínar á sigri banda manna, með því að Bandaríkja menn myndu taka þátt í styrj- öldinni. En um það voru allir sam- mála, að þjóðin skyldi aldrei þola að danskir nasistar fengju nokkur völd í landinu. Enda komust Þjóðverjar brátt að ráun um, að þeir gátu engin not haft af þeim fáu nasistum, sem fyrir voru í Danmörku. Það helsta, sem þeir hafa af- rekað er, að þeir komu á fót hinni dönsku sjálfboðasveit, er send var til Rússlands, og kom heim í fríi haustið 1942. Upphaflega voru 12—1400 manns í sveitinni þegar hún fór að heiman. Voru nýliðar þessir fyrst sendir til Hamborgar, til þjálfunar. Þar struku nokkrir á brott. En aðrir reyndust ófærir til herþjónustu og voru ýmist sendir heim, eða settir í þýsk- ar fangabúðir. Er sveitin var send til Rúss- landsvígstöðvanna, voru þeir 800. Þeir voru settir í aðra víg- línu. Rússar rufu fyrstu víg- línuna framundan þeim, svo þeir lentu í bardaga. Tvö- hundruð fjellu. Sveitin var send til Þýskalands til þess að verða skipulögð að nýju, og settir Þjóðverjar og Ungverjar með þeim til uppbótar og styrks. Þegar liðssveit þessi kom til Danmerkur, gerðu þessir dörísku nasistar allskonar ó- skunda, með það fyrir augum að efna til óeirða. Þeir höguðu sjer eins og villimenn í gilda- skálum Hafnar. — Einu sinni tóku þeir mann, sem sat með kunningjum sínum upp á svöl- um í veitingahúsi, vörpuðu hon um yfir grindurnar fyrir fram- an svalirnar og ljetu hann detta niður, svo hann bein- beinbrotnaði. Glös’ og húsbún- að mölvuðu þeir og eyðilögðu þar sem þeir komu. Eitt sinn hófu þeir skothríð á Ráðhús- torginu. Þeir- skútu eina konu til bana. Hún var þýsk. Ríkisþingið. Er stundir liðu, fór áð bera á óánægju hjá almenningi við Ríkisþingið. Mönnum fanst það vera of aðgerðadauft og eftir- látt við Þjóðverja. En sannleik urinn var, að þingið vildi í lengstu lög halda það loforð, sem gefið var í upphafi, að. Danir skiftu sjer ekki af að- gerðum Þjóðverja í landinu, gegn því, að Þjóðverjar ljetu innanlandsmál Dana afskifta- laus. Að.vísu rufu Þjóðverjar það samkomulag. Á þingfundum kom ekki allt það fram, er þingið vildi. Það var ekki hægjt. Unnið var í nefndum, það sem ekki kom í dagsljósið. Og 9-manna nefnd- » in hafði mikið að starfa. — I henni voru formenn stjórnmála flokkanna fimm og fjórir menn að auki, einn úr hverjum flokki nema frá ,,Retspartiet“, sem er fáment. — Bændaflokkurinn hafði ekki fulltrúa í nefndinni, eða hinir svonefndu L.S.-menn. Þeir voru Þjóðverjum of hlið- hollir í upphafi. Atvinnuleysi. Atvinnuleysi sagði fyrirles- arinn að hefði ekki verið mjög tilfinnanlegt í Danmörku þessi ár, því stjórnarvöldin reyndu að koma því svo fyrir, að menn voru settir í ýmsar opin- berar framkvæmdir, við jarð- rækt, vegagerð í stórum stíl o. þessh., því Þjóðverjar hefðu annars tekið atvinnuleysingj- ana í sína þjónustu og sent þá til Þýskalands. Talsv#rt marg- ir Danir hafa verið við víggirð- ingar og flugvelli á Jótlandi. Og ýmsa vegLheimtuðu Þjóð- verjar að yrðu gerðir til hern- aðarþarfa. T.' d. hringbraut ut- an um Höfn. — Það gekk mjög treglega. Veg heimtuðu þeir líka yfir Lálandi. — Það drógst að byrjað yrði á því verki. Svo kom Gunnar Lar- sen ráðherra og hóf þar vinnu með viðhöfn. Hann hefir ver- ið álíka Þjóðverjasinni og Scavenius. Hann átti að taka fyrstu spaðastunguna. Spaðinn brotnaði í höndum hans. Það þótti gott tákn fýrir Dani. Vit- anlega hafði spaðinn, sem hann fekk verið hálfbrotinn, af hrekk. Það þótti mátulegt á hann. Bandaríkjaþing vill senda mat til Evrópu Washington í gærkveldi. í FULLTRÚADEILD Banda- ríkjahers var í dag einróma samþykt tillaga um, að Banda- ríkjamenn sendu hinum illa leiknu Evrópuþjóðum mat- væli, og yrði þeim sendingum hagað á svipaðan hátt ög til Grikklands hingað til. — Kom fram það álit, áð ekki myndi vera neinum vanda bundið að koma þannig miklu af matvæl- um til hinna hernumdu landa. — Reutec, Sænskur liðsioringi ferðasi um Pólland Stokkhólmi: —- Sænski liðs- foringinn Kuylensterrna hefir verið á ferð um Þýskaland til þess að fræðast um þýskt ridd- aralið, og einnig ferðaðist hann um Pólland. Hann hefir segt „Dagens Nyheter“ frá ferða- lagi sínu, og segist svo frá, að mikið sje um skæruhernað í Póllandi og hafi hann aldrei fengið að fara þar neitt, nema með honum væru varðliðar, vopnaðir vjelbyssum og hand- sprengjum. Tvisvar sá hann skæruflokka, en ekki gerðu ,'þeir árás. Hann kvað Pólverja þögula og mjög stolta, en sagði, að neyðin í landinu væri ekki eins mikil og hann hefði hald- ið. Kuylenstjerna sagði, að Þjóðverjar endurbygðu með ógurlegum hraða þáð, sem skemdist í loftárásum. Einnig ljet hann í ljósi aðdáun á þýska riddaraliðinu, en því fer nú stöðugt fjölgandi á austurvíg- stöðvunum. Washington: — Það hafði komið til orða, að Mac Arthur hershöfðingi yrði í framboði við forsetakosningar þær, sem fara í hönd í Bandaríkjunum, en nú hefir hershöfðinginn lýst því yfir, að svo muni ekki verða Sagðist hershöfðinginn eins og' stæði ekki hafa áhuga á neinu öðru en því, að leidd verði til lykta með sigri sú styrjöld, er Bandaríkin eiga nú í. Borgarsljóri í einn dag ÞESSI STÚLKA, sem heitir Ruth Bond og er leikkona, var heiðruð af fæðingarbæ sínum í Bandaríkjunum nýlega með því, að hún var skipuð þar borgar- stjóri í einn dag. Var þetta mest gert vegna þess, hve dugleg hún . -r .... 1 t.. r.4s<í A'ocilriilrl'iRrinf

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.