Morgunblaðið - 18.04.1944, Blaðsíða 9

í>riðjudagur 18. apríl 1944
MORGUNBLAÐIÐ
Spekingurinn Salómon konungur
DAVID, konungur, hafði
látið freistast til þess að
senda herforingja sinn,
Uriah, fram í orustu þar
sem hættan var mest, í von
um að geta eignast hina
fögru konu hans, Baths-'
hebu. Uriah var drepinn, og
David gekk að eiga Baths-
hebu. Salómon var ávöxtur
þessa hjúskapar. Við fæð-
ingu gaf spámaðurinn Nat-
han honum nafnið Jedidiah,
sem þýðir elskaður af guði.
En síðar, þegar David iðr-
aðist synda sinna og snjeri
sjer frá hernaði að guðsdýrk
un, vígði hann son sinn
þeirri hugsjón að skapa vin-
áttu milli mannanna og sam
hug meðal þjóðanna. Brevtti
hann því nafni sonar síns og
kallaði hann Salómon, eða
Shalomo — barn friðarins.
Eftir dauða Davids, kon-
ungs, var ekki um að ræða
neinn frið um skeið. Sam-
særi og gagnsamsæri, þessi
og hinn börðust um hasætið,
ákærur, handtökur, morð. I
öllu þessu umróti, hatursæði
og glæpum, tók Salómon
virkan þátt. Hann drap bróð
ur sinn, Adonijah, og hers-
höfðingja föður síns, Joab.
Hann svifti Abiathar völd-
um sem æðsta prest og setti
Zadok í hans stað. Á þenna
hátt var það, sem prinsar
þessara tíma ruddu sjer
brautina upp í hásætið. Saló
mon var engu betri en aðrir
á hans dögum.
En hann var vitrari. „Hat-
ur konungsins er sem öskur
Ijónsins, en hylli hans sem
döggin á grasinu“, sagði
hann. Eftir að hann hafði
komið andstæðingum sínum
og fylgifiskum þeirra fyrir
kattarnef, settist hann í há-
sætið og ríkti um skeið í
rjettlæti, visku og friði. Fólk
kom langt að til þess að biðja
hann að skera úr ágrenings-
efnum sínum. Og í dómum
hans fólst kænska engu síð-
ur en rjettlæti. Eitt sinn
gengu þrír bræður fyrir
hann. Kváðu þeir föður
sinn hafa andast daginn áð-
ur. Rjett áður en hann gaf
upp andann, hafði hann sagt
þeim, að hann arfleiddi þann
eina þeirra, sem væri lög-
legur sonur hans, að öllum
eigum sínum. Og nú hjelt
hver þeirra um sig því fram,
að hann væri einkasonur
hins látna.
Salómon, konungur, hlýddi
á sögu þeirra, hallaði sjer
síðan aftur á bak í hásæt-
inu og hugsaði ráð sitt. —
Hvernig átti hann að upp-
götva, hver þeirra væri hinn
sanni sonur og erfingi? Að
lokum sneri hann sjer að
þeim.
„Færið líkama föður ykk-
ar hingað og reisið hann
upp við stoð“.
Bræðurnir gerðu sem þeim
var skipað.
„Komið nú með boga og
þrjár örfar“, sagði konung-
urinn.
Þegar komið hafði verið
með bogann og örfarnar,
skipaði Salómon hverjum
hinna þriggja bræðra að
Eftir Henry Thomas og Dana Lee Thomas
(Fyrri grein)
Allir, sem komnir eru til vits og ára, munu hafa heyrt
getið um Salómon, koniing. Einkum geymist nafn hans
í sambandi við þá miklu rjettlætiskend, sem hann var
sagður eiga til að bera. Ýmsar sögur um hann eru að
vísu nokkuð goðsagnakendar. Er sagt frá þessum fræga
fornkonungi í eftirfarandi grein, sem bæði er merkileg
og skemtileg. Salómon, konungur, mun hafa verið uppi
á tíundu öld f. Kr.
skjóta einni ör í hinn fram-
liðna. „Sá, sem hæfnastur
verður, skal talinn hinn
sanni erfingi“, sagði hann.
Elsti sonurinn miðaði
valdlega og hitti í handlegg
hins látria.
„Vel gert“, sagði konung-
ur.
Annar sonurinn var hæfn
ari. Hitti hann í enni hins
látna.
,.Ágætt“, sagði Salómon.
Yngsti bróðirinn miðaði
nú, en varpaði síðan boga
og ör frá sjer á gólfið. „Jeg
vil heldur glata erfðafje
mínu en vanhelga líkama
föður míns“.
„Þú ert hinn sanni erf-
ingi“, sagði konungurinn.
Þannig er okkur sagt, að
Salómon, konungur, hafi
byrjað valdaferil sinn.
Lýsingarnar af Salómon
eru mismunandi.
TIL ERU tvær andstæð-
ar myndir af Salómon kon-
ungi.
Annarsvegar er honum
lýst sem mikilli persónu,
rjettlátum, miskunsömum
og unnanda skrauts og frið-
ar — Salómon hinum vitra.
Hinsvegar er honum lýst
sem bróðurmorðingja kúg-
ara þjóðar sinnar, fjáraust-
ursmanni, leiksoppi kvenna
sinna og guðníðinga — Saló
mon hinum fíflska.
Þar að auki er svo þriðja
myndin — mynd goðsagn-
anna af Salómon. í aragrúa
goðsagnanna, sem myndast
hafa um persónu þessa skáld
prins, fáum við mjög mann-
lega, og jafnvel sögulega,
mynd af konungi, sem var
hvorki heilagur maður nje
djöfull, heldur maður, sem
hafði marga veikleika og
átti mikla visku, var harð-
stjóri, en átti þó mildi í rík-
um mæli, hroka hjegóma-
girninnar og um leið sárs-
auka, þegar kaldur veruleik
inn blasti við. Salómon hinn
heimsk-vitri, einvaldinn, er
kúgaði þjóð sína, skáldið,
sem gaf henni orðskviðina
og söng söngvana.
Söguskáldskapur eða goð-
sagnaskáldskapur geta oft
gefið okkur betri mynd af
fortíðinni en þurr frásögn af
hinum raunverulegu atburð
um. Salómon skáldskapar-
ins, — eins og þann birtist
í ótalmörgum sögum — virð
ist einhvern veginn vera
okkur skiljanlegri og eðli-
legri og meira lifandi en
Salómon sögunnar, sem ann
arsvegar er dýrkaður, en
hinsvegar hrakyrtur.
Salómon, konungur, sagn-
ritaranna er dauður. Lengi
lifi Salómon, konungur
skáldanna.
Helgisagan segir okkur,
að eitt sinn hafi guð í
draumi spurt Salómon,
hvers hann óskaði sjer helst.
„Skilningsríks hjarta“, svar
aði ungi konungurinn.
„Það skalt þú eignast“,
sagði guð.
Og þegar konungurinn
vaknaði, fann hann á kodda
sínum saphirushring Adams
— törfahringinn, sem stjórn
ar vindum loftsins, öldum
hafsins, leyndardómum jarð
arinnar og valdi lífs og
dauða. Með hjálp þessa
hrings gat Salómon skilið
mál fuglanna, hvískur
trjánna og blómamia, nið
bafsins og allar hinar leyndu
raddir himins og jarðar. En
— þannig er heimska mann-
legrar visku — konungurinn
var ekki ánægður með að
eiga skilningsríkt hjarta.
Það hafði hann sagt vera
æskilegast allra guðs gjafa,
en það voru aðrar gjafir,
sen hann langaði til að öðl-
ast — vald, dýrð, auðæfi,
fagrar konur, skip, hestar,
skrautvagnar og löng æfi.
Og hann beitti viskugáfunni
til þess að öðlast þessar og
aðrar gjafir, svo að hann
varð ríkastur, frægastur og
mest öfundaður allra þjóð-
höfðingja síns tíma.
En ó þú brjálaða hjegóma
girnd. Leitin að frægðinni
skapaði í honum hrokafulla
sál, og auðurinn gerði
hjarta hans grimmúðugt.
„Vegur hrokans“, reit hann
síðar á æfi sinni, „er leiðin
til ógæfunnar. Sá, sem set-
ur alt traust sitt á auð sinn,
hlýtur að falla“.
Þetta viskukorn fann
hann út úr sínum eigin sorg
um. Hann var sjer þó enn
ekki meðvitandi um þær
þiáningar, sem hann átti
eftir að líða vegna misnevt-
ingar visku sinnar.
Salómon reynir trygð
karls og konu.
ÖRUGGUR í visku sinni
sat Salómon í hásæti sínu,
og sveiflaði veldissprota
;friðarins. Edomitar og Moa-
#
bitar rufu sig úr tengslum
við konungsríki hans, og
hann Ijet þá fara baráttu-
laust. Hann hugsaði sem
svo, að það væri óviturlegt
að halda ófriðsömum erlend
um þjóðum gegn vilja
þeirra. I stað þess revndi
hann að tengja sína eigin
þjóð betur saman. Hann af-
nam hin gömlu landamæri
hinna tólf kynþátta Israels
og skifti ríkinu í tólf hjeruð
eða smáríki, sem stjórnað
'var af landsstjórum, sem
hann sjálfur skipaði. Um
skeið bjó Israelsþjóðin við
frið og öryggi, hver maður
undir sínu vínviðar- og
fíkjutrje, og rjettlæti ríkti
í landinu alt frá Dan til
Beersheba. Hann ríkti með
fullkomnu rjettlæti, jafnt
yfir ríkum sem snauðum —
einkum hinum snauðu. Rjett
læti hans var ekki aðeins
visku blandið, heldur einn-
ig miskunsemi, og hin mikla
viska hans vakti sífelt meir
undrun og aðdáun þjóðar-
innar. Hann fann upp nýj-
ar og snjallar aðferðir til
þess að kanna skapgerð
þegna sinna. Eitt sinn kall-
aði hann fyrir sig foringja
nokkurn, sem talinn var
vera tryp^asti karlmaður-
inn í Jerúsalem. „Ef þú
framkvæmir skipanir mín-
ar, mun jeg heiðra þig“,
sagði konungurinn.
Maðurinn hneigði sig
djúpt. „Hans hátign skipar,
þegnar hans hlýða. Hver er
vilji' hans hátignar?“
„Taktu þetta sverð“. sagði
konungurinn. „Ef þú á
morgun færir mjer höfuð
konu þinnar, mun jeg gera
þig að yfirlandsstjóra mín-
uíii“.
Maðurinn tók sverðið og
kom daginn eftir — en ekki
með höfuð konu sinnar. —
„Jeg reiclci s\’erðið, þegar
hennar,. en sakaði hann
ekki.
Helgisagan segir, að dag-
inn eftir hafi konungur
kvatt mann þenna og konu
hans til hallar sinnar. Hann
sýndi lýðnum þau og sagði:
„Sjáið. Einn trvggan karl-
mann hefi jeg fundið af þús-
und, en eina trygga konu
hefi jeg ekki fundið í hópi
tíu þúsunda“.
Konurnar urðu Salómon
að falli.
OG ÞAÐ voru líka hinar
svikulu konur í lífi Saló-
mons, sem urðu honum
sjálfum að falii. Hann gekk
að eiga þær, ekki af ást,
heldur að skynsemi vegna
ríkisins. Þvi að auk visku-
gáfunnar hafði hann nú
eign^st bölvun metorða-
girndarinnar. Hann gerði
viðskiftasamninga við
marga erlenda konunga.
Hvað eftir annað styrkti
hann þessi viðskiftabönd,
með því að ganga að eiga
dætur konunga þeirra, sem
hlut áttu að máli. Kvonfang
þessi færðu honum mikinn
auð og einnig miklar áhyggj
ur. Konur hans kröfðust
dýrra klæða, gullinna lysti-
vagna, halla úr sedrusviði og
stórkostlegra væisluhalda.
Þær forsmáðu fátækt Judeu
borgarinnar, sem hann hafði
flutt þær til. Þær hvöttu
hann til að byggja og
bvggja meira, þar til Jerú-
salem tók um skraut að
jafnast á við hinar sögu-
frægu borgir Tyrus, Sidon,
og Nineve, Ramases og
Babvlon. Hann sendi sþip
sín yfir höfin til þess að
sækja gull. silfur og dýra
steina i skrauthýsi sín.
Hann þrælkaði útlendinga
í Palestínu og að lokum sína
eigin þjóð í óslökkvandi
munaðarþorsta sínum. Og
hann lagði þunga skatta á
þjóð sina til þess að geta
staðið straum af hinum sí-
vaxandi útgjöldum. Þjóðin
stundi undir bvrðunum og
kona mína var sofnuð“, óánægja og uppreisn braust
sagði hann. „En þegar jeg
var í þann veginn að láta
höggið falla, veitti jeg því
athygli, hvernig hár hennar
bylgjaðist yfir koddailn og
yfir andlit barnanna okkar
■tveggja. Gat jeg þá ekki
fengið mig til þess að bana
henni“.
Daginn eftir kallaði Saló-
mon konu þessa manns fyr-
ir sig. Var hún talin trygg-
asta konan í Jerúsalem. —
„Taktu þetta sverð“, sagði
hann við hana. „Ef þú á
morgun færir mjer höfuð
eiginmanns þíns, mun jeg
gera þig að drotningu
minni“.
Konan tók sverðið og
hjelt heim. Um kvöldið hjelt
hún eiginmanni sínum
mikla veislu. Jafnskjótt sem
hann fjell í svefn af höfgi
vínsins, hjó hún sverðinu
fast í háls honum. En Saló-
mon hafði af visku sinni
fengið henni sverð úr íini.
Höggið vakti eiginmarm
út í landinu. Salómon reyndi
að breyta visku sinni i
slægð. í því skyni að sefa
óánægjuna. „Sjáið maur-
ana og lærið af þeim, þið
letingjar", sagði hann við
þrjóska þræla sína.
I
NÝLEGA hafa Þjóoverjar í
Danmörku kveðiS upp dauða-
dóm fyrir herrjetti yfir dönsk-
um manni, Niels Stendersen, til
heimilis í Tordenskjoldsgade 17
í Höfn.
Er hann dæmdur fyrir árás
á þýskan hermann.
Nokkru áður kváðu ÞÞjóð-
verjar, upp dauðadóm yfir 2
mönnum frá Bogense.
Áður hafa Þjóðverjar tek-
ið 15 Dani af lífi. Svo þeir
verða alls 18, þegar þessir þrír
verða líflátnir.